Han-dynastie
De Han-dynastie (202 v. Chr. - 220 na Chr.) ook bekend als de Tianhan -dynastie, was een dynastie die ontstond na de Qin-dynastie.
Inleiding
De Han-dynastie is verdeeld in twee historische perioden, de Westelijke Han-dynastie (202 v. Chr. - 8 na Chr.) en de Oostelijke Han-dynastie (25 na Chr - 220 na Chr.). De Westelijke Han en de Oostelijke Han werden gezamenlijk aangeduid als de Twee Han-dynastieën, met een totaal van 400 jaar in het begin, en Ji Han (ook bekend als de Shu Han); ook wel de hoofdsteden van de Oost- en West-Han genoemd, gezamenlijk de Liangjing genoemd. De eerste keizer van de Westelijke Han-dynastie was Liu Bang, de eerste keizer van de Han-dynastie, die de hoofdstad Chang'an (nu Xi'an) vestigde; de eerste keizer van de Oostelijke Han-dynastie was Liu Xiu.
De Han-dynastie was het eerste rijk in de Chinese geschiedenis dat ware eenheid bereikte in het stroomgebied van de Gele Rivier en het stroomgebied van de Yangtze, de graslanden in het noorden, Changsha in het zuiden, woestijnen en het Qinghai-meer in het westen en het schiereiland Liaodong. In het oosten waren allemaal stevige Han-gronden. De mensen op dit land creëerden een prachtige beschaving, en het officiële schrift vermeldt deze beschavingen. Daarom wordt de Han-dynastie vaak "sterke Han" genoemd, en het wordt ook wel "sterke Han welvarende Tang" genoemd, samen met de latere Tang-dynastie. De Han-dynastie en het Romeinse rijk, dat in de eerste eeuw voor Christus op het Italiaanse schiereiland ontstond, stonden in het oosten en westen naast elkaar. Latere generaties beschouwden de Han-dynastie en het Romeinse rijk in Europa rond dezelfde periode vaak als de meest ontwikkelde en beschaafde machtige rijken ter wereld in die tijd.
Keizer Wu
Tijdens de periode van keizer Wu van de Han-dynastie breidde hij het gebied opnieuw uit. De Han-dynastie viel achtereenvolgens Nanyue, Minyue en Wei's Korea aan en vernietigde ze, en vestigde de provincies direct onder de Han-dynastie in de vier Hexi-provincies en de zuidwestelijke 'barbaarse' nederzettingen.
De meest welvarende periode van het Han-gebied, pal noordwaarts naar Wuyuan County, Shuofang County (nu Baotou en Bayannaoer, Binnen -Mongolië), Juyanhai en zelfs Buiten-Mongolië, zuidwaarts naar Rinan County (nu Quang Binh Provincie, Vietnam en andere plaatsen), ten oosten naar rechts Peiping en het schiereiland Liaodong, west naar Qinghai meer, Hexi vier provincies, werden de verschillende regimes in het uitgestrekte gebied van Xinjiang overgegeven aan de Han-dynastie.
De Han-dynastie vestigde verder de Han-nationaliteit en de omringende nationale cultuur. De confucianistische cultuur die werd gerespecteerd door de Westelijke Han-dynastie, met name de westerse Zhou- cultuur en de lente- en herfstklassiekers, werd toen de belangrijkste cultuur van de Central Vlakte-dynastie en Oost-Azië. In latere generaties werd het Han-volk door het Chinese volk zelf uitgeroepen, en het officiële schrift werd ook Chinese karakters genoemd. De Han-dynastie wordt beschouwd als een van de machtigste dynastieën in de Chinese geschiedenis, en het heeft een sterk gevoel van verbondenheid. Zelfs in de westelijke Jin-dynastie waren er nog Yiyang-barbaren Zhang Chang, Huns Liu Yuan, Liu Mangdang en anderen.
Westelijke Han
In 209 v.Chr., aan het einde van de Qin-dynastie, brak als gevolg van steeds strengere regeringsdecreten (wetten) uiteindelijk de Chen Sheng en Wu Guang 's opstand uit. Met de hulp van Xiao He, Han Xin, Cao Can, Guan Ying, Jin She, Zhou Bo, Li Shiqi, Zhang Liang en anderen, versloeg Liu Bang uiteindelijk Xiang Yu in de Slag bij Gaixia en riep hij zichzelf officieel uit tot keizer in Dingtao in 202 voor Christus, de oprichting van het land Nee "Han", beter bekend als de Westelijke Han-dynastie.
Nadat Liu Bang, de grote voorouder van de Han-dynastie, de troon besteeg, herstelde hij de etiquette (regels aan het hof), stelde drie prinsen en negen ministers op, benoemde Xiao He als premier, nam het beleid aan van mensen met rust laten, aanmoedigden van de productie, en gematigde belastingen. Politiek gezien werden ten eerste de verschillende achternamen Wang, Zang Tu , Peng Yue , Ying Bu , enz. als koningen toegewezen en sommige helden werden markies genoemd.
De latere keizer Wu (reg. 141-87 v.Chr.) werd steeds machtiger en koningen werden uitgeschakeld. Er ontstonden centraal bestuurde commanderijen. De voormalige koninklijke families werden een soort leenheren. Er werden veel ijzeren wapens gebruikt en verhandeld langs de noordelijke grenzen. Dit was een bedreiging voor de keizer van Xiongnu. Hij viel de de huidige provincie Shanxi binnen en was een geduchte tegenstander voor de Han. Op de grens werd de Chinese muur die deels al was gebouwd gedurende de Qin-dynastie tot één geheel gebouwd. hierdoor konden betere grenscontroles worden gehouden. Toen de Xiongnu aanvallen aanhielden, hield keizer Wu een reeks massale militaire invasies op het grondgebied van Xiongnu. Zijn troepen dwongen het Xiongnu-hof om ten noorden van de Gobi-woestijn te vluchten. Na het bewind van Wu bleven de Han-troepen zegevieren tegen de Xiongnu. Langs de grens kwamen voornamelijk soldaten en boeren te wonen, waarvan sommigen gedwongen. In die tijd otstonden er ook Han-ambassades richting het westen, waaronder bij de Romeinen. Deze verbindingen markeerden het begin van het handelsnetwerk van de zijderoute dat zich uitstrekte tot het Romeinse rijk, waardoor Han-artikelen zoals zijde naar Rome en Romeinse goederen zoals glaswerk naar China werden gebracht.
Van ongeveer 115 tot 60 voor Christus vochten Han-troepen opnieuw tegen de Xiongnu over de controle over de oasestadstaten in het Tarim-bekken. Han won uiteindelijk en vestigde het protectoraat van de westelijke regio's in 60 voor Christus, dat zich bezighield met de verdediging en buitenlandse zaken van de regio. De Han breidde zich ook zuidwaarts uit. De zeeverovering van Nanyue in 111 v.Chr. breidde het Han-rijk uit tot wat nu het moderne Guangdong is, en naar Guangxi en Noord-Vietnam. Yunnan werd door het Han-rijk ingenomen met de verovering van het Dian-koninkrijk in 109 voor Christus, gevolgd door delen van het Koreaanse schiereiland met de Han verovering van Gojoseon en koloniale vestigingen van Xuantu Commanderij en Lelang Commanderij in 108 voor Christus.
Om zijn militaire campagnes en koloniale expansie te bekostigen, nationaliseerde keizer Wu verschillende particuliere industrieën. Hij creëerde monopolies (alleenrecht) van de centrale overheid die grotendeels werden beheerd door voormalige kooplieden. Deze monopolies omvatten de productie van zout, ijzer en sterke drank, evenals het slaan van bronzen munten. Het drankmonopolie duurde slechts van 98 tot 81 voor Christus, en de zout- en ijzermonopolies werden uiteindelijk afgeschaft in het begin van Oost-Han. De uitgifte van munten bleef gedurende de rest van de Han-dynastie een monopolie van de centrale overheid.
De regeringsmonopolies werden uiteindelijk ingetrokken toen een politieke groep die bekend staat als de reformisten meer invloed kreeg in de regering. De reformisten verzetten zich tegen het agressieve en veroverende buitenlands beleid, dat ondersteund werd door zware belastingen door de heersende overheid. De hervormers verwierpen dit beleid en gaven de voorkeur aan een voorzichtige, niet-veroverend benadering van het buitenlands beleid, een zuinige hervorming van de begroting en lagere belastingtarieven voor particuliere ondernemers.
Keizer Wang Mang en de Xin-dynastie
Wang Zhengjun (71 voor Christus - 13 na Christus) was de eerste keizerin, daarna de keizerin-weduwe en tenslotte de grote keizerin-weduwe tijdens het bewind van de keizers Yuan (reg. 49-33 v. Chr.), Cheng (reg. 33-7 v. Chr.) en Ai (reg. 7 v. Chr. - 1 na Chr.). Zij werden opgevolgd door Wang Zhengjun's neef Wang Mang (45 v. Chr. - 23 na Chr.) die regeerde onder keizer Ping (reg. 1 v. Chr. - 6 na Chr.). Wang Mang beweerde op 10 januari dat het goddelijke mandaat van de hemel het einde van de Han-dynastie en hem tot het begin van zijn eigen dynastie opriep: de Xin-dynastie (9-23 na Chr.). Wang Mang zette een reeks grote hervormingen in gang die uiteindelijk niet succesvol waren. Deze hervormingen omvatten het verbieden van slavernij, het nationaliseren van land om dat gelijkelijk over de huishoudens te verdelen, en het introduceren van nieuwe valuta (geld), en een verandering die de waarde van munten verlaagde. Hoewel deze hervormingen aanzienlijke tegenstand veroorzaakten, ontmoette Wang's regime zijn uiteindelijke ondergang met de massale overstromingen van ca. 3 na Christus en 11 na Christus. Geleidelijke ophoping van slib in de Gele Rivier had het waterpeil doen stijgen en de dijken overstroomd. De Gele Rivier splitste zich in twee nieuwe takken: de ene mondde uit in het noorden en de andere in het zuiden van het schiereiland Shandong, hoewel Han-ingenieurs erin slaagden de zuidelijke tak tegen 70 na Christus af te dammen.
De overstroming verdreef duizenden boeren, van wie velen zich aansloten bij rondzwervende bandieten en rebellengroepen zoals de 'Rode wenkbrauwen' om te overleven. Wang Mangs legers waren niet in staat deze uitgebreide rebellengroepen te onderdrukken. Uiteindelijk drong een opstandige menigte het Weiyang-paleis binnen en doodde Wang Mang.
Keizer Guangwu
De Gengshi-keizer (reg. 23-25 na Christus), een afstammeling van keizer Jing (reg. 157-141 v.Chr.), probeerde de Han-dynastie te herstellen en bezette Chang'an als zijn hoofdstad. Hij werd echter overweldigd door de 'Rode wenkbrauwen'-rebellen die hem afgezet, vermoordden en vervingen door de marionettenkoning Liu Penzi. Gengshi's verre neef Liu Xiu, later bekend als keizer Guangwu (reg. 25-57 na Chr.), nadat hij zich had onderscheiden in de Slag bij Kunyang in 23 na Chr., werd aangespoord om Gengshi als keizer op te volgen.
Onder het bewind van Guangwu werd het Han-rijk hersteld. Guangwu maakte van Luoyang zijn hoofdstad in 25 na Christus, en tegen 27 na Christus hadden zijn officieren Deng Yu en Feng Yi de 'Rode Wenkbrauwen' gedwongen zich over te geven en hun leiders geëxecuteerd (gedood) wegens verraad. Van 26 tot 36 na Christus moest keizer Guangwu oorlog voeren tegen andere regionale krijgsheren die de titel van keizer wilden hebben; toen deze krijgsheren werden verslagen, werd China herenigd onder de Han.
De periode tussen de stichting van de Han-dynastie en het bewind van Wang Mang staat bekend als de westerse Han of voormalig Han (206 v. Chr. – 9 na Chr.). Gedurende deze periode was de hoofdstad Chang'an (modern Xi'an). Vanaf het bewind van Guangwu werd de hoofdstad oostwaarts verplaatst naar Luoyang. Het tijdperk van zijn regering tot de val van Hanstaat bekend als de Oostelijke Han of Later Han (25 - 220 na Chr.).
Oostelijke Han
De Oostelijke Han, ook bekend als de Latere Han, begon op 5 augustus 25 na Chr, toen Liu Xiu als keizer Guangwu van Han werd.
De Trưng-zusters van Vietnam kwamen in opstand tegen Han in 40 na Christus. Hun opstand werd verpletterd door Han-generaal Ma Yuan in een oorlog van 42-43 na Christus. Wang Mang hernieuwde vijandelijkheden tegen de noordelijke Xiongnu. Dit creëerde twee rivaliserende Xiongnu-staten: de zuidelijke Xiongnu onder leiding van Bi, een bondgenoot van Han, en de noordelijke Xiongnu onder leiding van Punu, een vijand van Han.
Tijdens het turbulente bewind van Wang Mang verloor China de controle over het Tarim-bekken, dat in 63 na Christus werd veroverd door de noordelijke Xiongnu en werd gebruikt als basis om de Hexi-doorgang in Gansu binnen te vallen. Generaal Dou Gu versloeg de Noordelijke Xiongnu in de Slag bij Yiwulu in 73 na Christus, verdreef hen uit Turpan en achtervolgde hen tot aan het Barkolmeer voordat hij een garnizoen in Hami vestigde. Nadat de nieuwe beschermer-generaal van de westelijke regio's Chen Mu door bondgenoten van de Xiongnu in Karasahr en Kucha was gedood , werd het garnizoen in Hami teruggetrokken.
Bij de slag bij Ikh Bayan in 89 na Christus versloeg generaal Dou Xian de noordelijke Xiongnu-chanyu die zich vervolgens terugtrok in het Altai-gebergte. Nadat de noordelijke Xiongnu in 91 de Ili- riviervallei waren gevlucht, bezette de nomadische Xianbei het gebied vanaf de grenzen van het Buyeo-koninkrijk in Mantsjoerije tot aan de Ili-rivier van het Wusun - volk. De Xianbei bereikten hun hoogtepunt onder Tanshihuai, die consequent Chinese legers versloeg. Echter, Tanshihuai's confederatie viel uiteen na zijn dood.
keizers Zhang, He en An (r. 75-125 na Chr.)
De heerschappij van keizer Zhang (r. 75-88 na Christus) werd door latere Oost-Han-geleerden gezien als het hoogtepunt van het dynastieke huis. De daaropvolgende regeringen werden in toenemende mate gekenmerkt door tussenkomst van zogeheten eunuchen in de hofpolitiek en hun betrokkenheid bij de gewelddadige machtsstrijd van de keizerlijke partnerclans. In 92 na Chr., met de hulp van de eunuch Zheng Zhong, keizer He (r. 88-105 na Chr.) liet keizerin-weduwe Dou onder huisarrest zetten en haar clan werd ontdaan van de macht. Na de dood van keizer He leidde zijn vrouw keizerin Deng Sui (gestorven in 121 n.Chr.) de staatszaken als regent, keizerin-weduwe. Er ontstond tijdens haar regering een woelige financiële crisis en een wijdverbreide Qiang-opstand die duurde van 107 tot 118 n.Chr.
Toen keizerin-weduwe Deng Sui stierf, was keizer An ( reg. 106-125 na Christus) overtuigd door de beschuldigingen van de eunuchen Li Run (李閏) en Jiang Jing (江京) dat Deng en haar familie van plan waren hem af te zetten. An ontsloeg de clanleden van Deng uit hun ambt, verbande hen en dwong velen tot zelfmoord. Na de dood van An, plaatste zijn vrouw, keizerin-weduwe Yan het kind Markies van Beixiang op de troon in een poging om de macht binnen haar familie te behouden.
keizer Shun van Han (r. 125-144 na Chr.)
Echter, paleis-eunuch Sun Cheng was het brein achter een succesvolle omverwerping van haar regime en zette keizer Shun van Han (r. 125-144 na Christus) op de troon. keizerin-weduwe Yan werd onder huisarrest geplaatst, haar familieleden werden vermoord of verbannen, en haar eunuch-bondgenoten werden afgeslacht. De regent Liang Ji, broer van keizerin Liang Na, had de zwager van Consort Deng Mengnü (later keizerin) gedood nadat Deng Mengnü zich verzette tegen Liang Ji's pogingen om haar onder controle te houden. Daarna nam keizer Huan eunuchen in dienst om Liang Ji af te zetten, die vervolgens gedwongen werd zelfmoord te plegen. Na de dood van Juan ontstonden er allerlei conflicten en complotten, waarbij men een staatsgreep voor elkaar probeerde te krijgen. De eneuchen kregen steeds meer macht en de volgende keizer Ling (r. 168-189 na Chr.) was slechts een schertsfiguur.
Gele tulbanden rebellen
De opstand van generaal Zhang Lu die de gele tulbanden rebellen leidde in het huidige noorden van Sichuan en het zuiden van Shaanxi, werd pas in 215 na Christus verslagen. De massale opstand van Zhang Jue in acht provincies werd binnen een jaar door Han-troepen vernietigd, maar in de daaropvolgende tientallen jaren waren er veel kleinere terugkerende opstanden. Hoewel de gele tulbanden werden verslagen, hebben veel generaals die tijdens de crisis waren aangesteld, nooit hun verzamelde milities ontbonden en deze troepen gebruikt om macht te vergaren buiten het instortende keizerlijke gezag.
Generaal He Jin, halfbroer van keizerin He, beraamde samen met Yuan Shao een plan om de eunuchen omver te werpen door verschillende generaals naar de buitenwijken van de hoofdstad te sturen. Daar eisten ze in een schriftelijk verzoek aan keizerin He de executie van de eunuchen. Na een periode van aarzeling stemde keizerin He toe. Toen de eunuchen dit echter ontdekten, lieten ze haar broer He Miao het bevel intrekken. De eunuchen vermoordden generaal He Jin op 22 september 189 na Christus.
Yuan Shao belegerde vervolgens het noordelijke paleis van Luoyang, terwijl zijn broer Yuan Shu het zuidelijke paleis belegerde. Op 25 september werden beide paleizen binnengevallen en werden ongeveer tweeduizend eunuchen gedood. Politikus Zhang Rang was eerder gevlucht met keizer Shao (r. 189 AD) en zijn broer Liu Xie - de toekomstige keizer Xian van Han (r. 189-220 AD). Terwijl hij werd achtervolgd door de gebroeders Yuan, pleegde Zhang zelfmoord door in de Gele Rivier te springen.
Generaal He Jin, halfbroer van keizerin He, beraamde samen met Yuan Shao om de eunuchen omver te werpen door verschillende generaals naar de buitenwijken van de hoofdstad te laten gaan. Daar eisten ze in een schriftelijk verzoek aan keizerin He de executie van de eunuchen. Na een periode van aarzeling stemde keizerin He toe. Toen de eunuchen dit echter ontdekten, lieten ze haar broer He Miao het bevel intrekken. De eunuchen vermoordden generaal He Jin op 22 september 189 na Christus.
Yuan Shao belegerde vervolgens het noordelijke paleis van Luoyang, terwijl zijn broer Yuan Shu (gestorven in 199 na Christus) het zuidelijke paleis belegerde. Op 25 september werden beide paleizen doorbroken en werden ongeveer tweeduizend eunuchen gedood. Zhang Rang was eerder gevlucht met keizer Shao ( r. 189 AD) en zijn broer Liu Xie - de toekomstige keizer Xian van Han ( r. 189-220 AD). Terwijl hij werd achtervolgd door de gebroeders Yuan, pleegde Zhang zelfmoord door in de Gele Rivier te springen.
Keizer Xian van Han ( r. 189-220 na Chr.)
Generaal Dong Zhuo vond de jonge keizer en zijn broer op het platteland rondzwervend. Hij begeleidde hen veilig terug naar de hoofdstad en werd minister van Werken, nam de controle over Luoyang over en dwong Yuan Shao te vluchten. Nadat generaal Dong Zhuo keizer Shao had gedegradeerd en zijn broer Liu Xie tot keizer Xian had gepromoveerd, leidde Yuan Shao een verbond van voormalige functionarissen en officieren tegen Generaal Dong Zhuo, die Luoyang platbrandde en het hof in Chang'an in mei 191 na Christus hervestigde.. Generaal Dong Zhuo vergiftigde later keizer Shao.
Generaal Dong Zhuo werd gedood door zijn geadopteerde zoon Lü Bu in een complot uitgebroed door Wang Yun. Keizer Xian vluchtte in 195 na Christus van Chang'an naar de ruïnes van Luoyang. Xian werd overgehaald door gouverneur Cao Cao (155-220 na Christus), toen gouverneur van de provincie Yan in het huidige westen van Shandong en het oosten van Henan, om de hoofdstad in 196 na Christus te verplaatsen naar Xuchang.
Yuan Shao daagde Cao Cao uit voor controle over de keizer. De macht van Yuan Shao was sterk afgenomen nadat Cao hem versloeg in de Slag bij Guandu in 200 na Christus. Nadat Yuan Shao stierf, vermoordde Cao Yuan Shao's zoon Yuan Tan, die met zijn broers had gevochten over de familie-erfenis. Zijn broers Yuan Shang en Yuan Xi werden in 207 na Chr. gedood door generaal Gongsun Kang (d. 221 AD), die hun hoofd naar Cao Cao stuurden.
Na de nederlaag van Cao bij de zeeslag bij Red Cliffs in 208 na Christus, werd China verdeeld in drie invloedssferen, waarbij Cao Cao het noorden overheerste, Sun Quan het zuiden en Liu Bei het westen overheerste. Cao Cao stierf in maart 220 na Christus. In december liet zijn zoon Cao Pi (187-226 na Christus) keizer Xian de troon aan hem afstaan en staat tegenwoordig bekend als keizer Wen van Wei. Dit maakte formeel een einde aan de Han-dynastie en leidde tot een tijdperk van conflict tussen Drie Koninkrijken: Cao Wei , Oost-Wu en Shu.
Cultuur en samenleving
Maatschappelijke klasse
De keizer stond op de maatschappelijke ladder aan de top van de Han-samenleving en -regering. De keizer was echter vaak minderjarig, en er werd dan geregeerd door een regent zoals de keizerin-weduwe of een van haar mannelijke familieleden. Direct onder de keizer stonden de koningen die tot dezelfde Liu -familieclan behoorden. De rest van de samenleving, inclusief edelen lager dan koningen en alle gewone mensen met uitzondering van slaven, behoorde tot een van de twintig rangen.
Elke opeenvolgende rang gaf de houder ervan grotere pensioenen en wettelijke privileges (voordelen). De hoogste rang, van volledige markies, kwam met een staatspensioen en een territoriaal leengoed (stuk grond). Houders van de rang direct daaronder, die van gewone markies, ontvingen wel een pensioen, maar hadden geen territoriaal leengoed. Ambtenaren die in de regering dienden, behoorden tot de bredere gewone sociale klasse en stonden net onder de edelen in sociaal prestige. De hoogste regeringsfunctionarissen zouden als markiezen kunnen worden beleend.
Tegen de Oostelijke Han-periode begonnen lokale elites van ongebonden geleerden, leraren, studenten en regeringsfunctionarissen zichzelf te rekenen tot de leden van een grotere, landelijke adelklasse met dezelfde waarden. Toen de regering in het midden tot de late Oostelijke Han merkbaar corrupt werd, waren veel van die heren drukker met persoonlijke relaties (zeg maar vriendjespolitiek) dan dat ze bezig waren met het dienen van hun openbare ambt.
De boer, of specifiek de kleine landeigenaar, stond in de sociale hiërarchie (ladder) net onder de geleerden en ambtenaren. Andere landbouwers hadden een lagere status, zoals pachters, loonarbeiders en slaven. De Han-dynastie maakte aanpassingen aan de slavernij in China en zag een toename van landbouwslaven. Ambachtslieden, technici, handelaars en ambachtslieden hadden een juridische en sociaaleconomische status tussen die van landeigenaar-boeren en gewone kooplieden.
Bij de staat geregistreerde kooplieden, die door de wet werden gedwongen om witgekleurde kleding te dragen en hoge handelsbelastingen te betalen, werden door de adel gezien als sociale parasieten met een verachtelijke lage status. Dit waren vaak kleine winkeliers van stedelijke marktplaatsen; kooplieden zoals industriëlen en rondtrekkende handelaren die tussen een netwerk van steden werkten, konden zich niet als kooplieden registreren en waren vaak rijker en machtiger dan de overgrote meerderheid van de overheidsfunctionarissen.
Rijke landeigenaren, zoals edelen en ambtenaren, boden vaak onderdak aan bedienden die waardevol werk of plichten leverden, soms met inbegrip van het bestrijden van bandieten of het ten strijde trekken. In tegenstelling tot slaven konden bedienden komen en gaan van het huis van hun meester wanneer ze wilden. Artsen , varkensfokkers en slagers hadden een vrij hoge sociale status, terwijl waarzeggers, hardlopers en boodschappers een lage status hadden.
Huwelijk, geslacht en verwantschap
De familie uit het Han-tijdperk was patrilineair (vaderlijke lijn) en had doorgaans vier tot vijf kerngezinsleden die in één huishouden woonden. Meerdere generaties uitgebreide familieleden woonden niet in hetzelfde huis, in tegenstelling tot families uit latere dynastieën. Volgens de confucianistische familienormen werden verschillende familieleden behandeld met verschillende niveaus van respect en genegenheid. Zo waren er verschillende in tijdsduur voor het rouwen om de dood van een vader ten opzichte van een oom van vaderskant.
Huwelijken mensen veel rituelen, vooral voor de rijken, en omvatten veel belangrijke stappen. Vooral het geven van verlovingsgeschenken, bekend als bruidsschat, was belangrijk. Een gebrek aan een bruidsschat werd als oneervol beschouwd en de vrouw zou niet als echtgenote, maar als bijvrouw zijn gezien. Gearrangeerde (door de ouders geregelde) huwelijken waren normaal, waarbij de inbreng van de vader op de echtgenoot van zijn nakomelingen belangrijker werd geacht dan die van de moeder.
Huwelijken met één vrouw waren ook normaal, hoewel edelen en hoge functionarissen rijk genoeg waren om concubines als extra minnaars te betalen en te onderhouden. Onder bepaalde voorwaarden, opgelegd door de gewoonte, niet door de wet, konden zowel mannen als vrouwen van hun echtgenoten scheiden en hertrouwen. Een vrouw die weduwe was geworden, bleef echter na zijn dood tot de familie van haar man behoren. Om te hertrouwen, zou de weduwe moeten worden teruggegeven aan haar familie in ruil voor losgeld. Haar kinderen mochten niet mee.
Afgezien van het doorgeven van adellijke titels of rangen, was er geen sprake van eerstgeboorterecht; elke zoon kreeg een gelijk deel van het familiebezit. In tegenstelling tot wat in latere dynastieën gebruikelijk was, stuurde de vader zijn volwassen getrouwde zonen gewoonlijk weg met hun delen van het familiefortuin. Dochters ontvingen een deel van het familiefortuin via hun huwelijksbruidsschat, hoewel dit meestal veel minder was dan wat de zonen kregen. Een andere verdeling van de rest zou in een testament kunnen worden gespecificeerd, maar het is onduidelijk hoe vaak dit was.
Van vrouwen werd verwacht dat ze de wil van hun vader gehoorzamen, vervolgens hun echtgenoot en vervolgens hun volwassen zoon op hoge leeftijd. Het is echter uit hedendaagse bronnen bekend dat er veel afwijkingen van deze regel waren, vooral met betrekking tot moeders over hun zonen en keizerinnen die hun vaders en broers opdracht gaven en openlijk vernederden. Vrouwen waren naast hun huishoudelijke taken als koken en schoonmaken, vaak bezig met een reeks inkomensverdienende beroepen.
Het meest voorkomende beroep voor vrouwen was het weven van kleding voor het gezin, verkoop op de markt of voor grote textielondernemingen die honderden vrouwen in dienst hadden. Andere vrouwen hielpen op de boerderijen van hun broers of werden zangeressen, danseressen, tovenares, gerespecteerde artsen en succesvolle kooplieden die hun eigen zijden kleding konden betalen. Sommige vrouwen vormden spincollectieven, waarbij de middelen van verschillende families werden samengevoegd.
Onderwijs, literatuur en filosofie
Het vroege Westelijke Han-hof accepteerde tegelijkertijd de filosofische leringen van het legalisme , het Huang-Lao-taoïsme en het confucianisme bij het nemen van staatsbeslissingen en het vormgeven van overheidsbeleid.
De keizerlijke universiteit werd belangrijker toen het aantal studenten in de 2e eeuw na Chr. uitgroeide tot meer dan 30.000. Een op confucianistische basis gebaseerde opleiding werd ook beschikbaar gesteld op scholen op commandant-niveau en particuliere scholen die werden geopend in kleine steden, waar leraren een respectabel inkomen verdienden met collegegeld. Scholen werden opgericht in verre zuidelijke regio's waar standaard Chinese teksten werden gebruikt om de lokale bevolking zich te laten aanpassen.
Filosofen vroegen zich af of de menselijke natuur van nature goed was of kwaad. Er verschenen boeken als het boek van Han, wat de geschiedenis beschrijft. Ook werden er woordenboeken geschreven.
Wet en orde
Veel Han-wetten zijn afgeleid van die van de Qin-dynastie. Diverse zaken zoals verkrachting, mishandeling en moord werden voor de rechter gebracht. Vrouwen, hoewel ze gewoonlijk minder rechten hadden volgens de gewoonte, mochten mannen burgerlijke en strafrechtelijke aanklachten indienen. Terwijl verdachten gevangen zaten, werden veroordeelde criminelen nooit opgesloten. In plaats daarvan waren straffen gewoonlijk geldboetes, perioden van dwangarbeid voor veroordeelden en de doodstraf door onthoofding. Vroege Han-straffen voor martelende verminking (beschadiging van het lichaam) werden ontleend aan de Qin-wet. Een reeks hervormingen schafte verminkingsstraffen af met steeds minder zware afranselingen door zweepslagen onder op de voetzool.
Optreden als rechter in rechtszaken was een van de vele taken van de provinciale magistraat (soort burgemeester) en beheerders van commanderijen. Moeilijke, spraakmakende of onopgeloste zaken werden vaak voorgelegd aan de minister van Justitie in de hoofdstad of zelfs aan de keizer. In elke Han-provincie waren verschillende districten, elk onder toezicht van een hoofd van de politie. De orde in de steden werd gehandhaafd door overheidsfunctionarissen op de marktplaatsen en agenten in de wijken.
Voedsel
De meest voorkomende hoofdgewassen die tijdens Han werden gegeten, waren tarwe, gerst, vossenstaartgierst, prosogierst, rijst en bonen. Veel voorkomende groenten en fruit waren kastanjes, peren, pruimen, perziken, meloenen, abrikozen, aardbeien, rode bayberries, jujubes, kalebas, bamboescheuten, mosterdplant en taro. Gedomesticeerde dieren die ook werden gegeten waren onder meer kippen, mandarijneenden, ganzen, koeien, schapen, varkens, kamelen en honden (verschillende soorten werden speciaal voor voedsel gefokt, terwijl de meeste als huisdier werden gebruikt). Schildpadden en vissen werden uit beken en meren gehaald. Algemeen bejaagd wild, zoals uil, fazant, ekster, sikahert en Chinese bamboepatrijs, werd ook gegeten. Kruiden omvatten suiker, honing, zout en sojasaus. Er werd regelmatig bier en wijn gedronken.
Kleding
De soorten kleding die tijdens de Han-periode werden gedragen en de materialen die werden gebruikt, waren afhankelijk van sociale klasse. Rijke mensen konden zich zijden gewaden (soort jurken), rokken, sokken en wanten, jassen van dassen- of vossenbont, eendenpluimen en pantoffels met ingelegd leer, parels en zijden voering veroorloven. Boeren droegen gewoonlijk kleding gemaakt van hennep (vlas), wol en huiden van de fret.
Geloof
Families in heel Han China brachten rituele offers van dieren en voedsel aan goden, geesten en voorouders in tempels en heiligdommen, op grond van het taoïsme en het confucianisme. Ze geloofden dat deze spullen gebruikt konden worden door mensen in het spirituele rijk. Men dacht dat elke persoon een tweedelige ziel had : de geestziel die naar het hiernamaals paradijs van onsterfelijken reisde, en de lichaamsziel die in zijn graf bleef of graf op aarde en werd alleen door een rituele ceremonie herenigd met de geest-ziel.
Naast zijn vele andere rollen fungeerde de keizer als de hoogste priester in het land die offers bracht aan de hemel, de belangrijkste goden die bekend staan als de vijf machten, en de geesten van bergen en rivieren. Men geloofde dat de drie rijken van hemel, aarde en mensheid met elkaar verbonden waren door natuurlijke kringlopen van yin en yang en de zogeheten vijf fasen.
De "Vijf Fasen" zijn Vuur, Water, Hout, Metaal of Goud, en Aarde of Bodem. Ze verwijzen naar de planeten Jupiter, Saturnus, Mercurius, Mars, Venus, maar ook naar de seizoenen plus één. Hout = lente, vuur = zomer, aarde is overgang, metaal = herfst en water = winter. Er zit een hele gedachtegang achter die ook betrekking heeft op de gezondheid en de geneesmiddelen.
Het boeddhisme kwam voor het eerst het keizerlijke China binnen via de zijderoute tijdens de oostelijke Han. Liu Ying (gest. 71 na Chr.), een halfbroer van keizer Ming van Han (r. 57 - 75 na Chr.), was een van de vroegste Chinese aanhangers, hoewel het Chinese boeddhisme op dit punt sterk werd gekoppeld aan het Huang-Lao-taoïsme. China's eerste bekende boeddhistische tempel, de tempel van het witte paard, werd gebouwd buiten de muur van de hoofdstad, Luoyang, tijdens het bewind van keizer Ming. Belangrijke boeddhistische canons (soort gebeden) werden in de 2e eeuw na Chr. in het Chinees vertaald.
Technologie
In de Han periode ontstond veel nieuwe technologie. Zo werd er geschreven op kleitabletten en bamboe of hout. Ook zijde doek en henneppapier werd beschreven.
Ook was men al in staat om van ruw ijzer smeedijzer te maken. Gietijzer en ruwijzer konden zelfs worden omgezet in smeedijzer en staal met behulp van een zuiveringsproces. Ze gebruikten brons en ijzer zowel voor wapens als voor gereedschappen en huishoudelijke voorwerpen. Een belangrijk product van deze verbeterde technieken voor het smelten van ijzer was de vervaardiging van nieuwe landbouwwerktuigen. De ijzeren zaaimachine met drie poten, uitgevonden in de 2e eeuw voor Christus, stelde boeren in staat om gewassen zorgvuldig in rijen te planten in plaats van zaden met de hand uit te werpen. De zware gietijzeren ploeg, ook uitgevonden tijdens de Han-dynastie, had slechts één man nodig om hem te besturen en twee ossen om hem te trekken. Landbouwmethoden werden verbeterd en zorgde voor een rijkere oogst.
Hout was het belangrijkste bouwmateriaal tijdens de Han-dynastie; het werd gebruikt om paleiszalen, woontorens en hallen met meerdere verdiepingen en huizen met één verdieping te bouwen. Muren, verhogingen, torens en wallen werden met aangestampte aarde gemaakt. Ook hadden ze keramische waterleidingen en waterafvoersystemen. Er zijn keramische modellen (maquettes) gevonden die een indruk geven hoe er gebouwd werd. Ook dakpannen waren van keramiek (gebakken klei). Er zijn beschrijvingen gevonden van diverse houten brugconstructies, waaronder een boogbrug. Ook werd er in de mijnbouw (kolen en erts) hout gebruikt ter versteviging van de uitgegraven gangen. Met behulp van bamboe pijpen kon pekel (zout water) van 100 meter diepte naar de oppervlakte worden gehaald. Ook gebruikten ze aardgas (ook via de bamboe pijpen) om de pekel te verwarmen en de zout eruit te destilleren.
Er zijn uitvindingen gedaan en beschreven zoals een waterrad, een soort afstand teller, een kettingpomp, een blaasbalg en tandwielen. In hoeverre ze daadwerkelijk hebben bestaan is weinig bewijs voor. Er bestond zelfs een soort seismograaf die aardbevingen kon meten.
Wiskunde
Er bestaan nog drie wiskundige teksten uit de Han periode. Dit zijn het boek over getallen en berekeningen, de rekenklassieker van de gnomon en de cirkelvormige paden van de hemel en de negen hoofdstukken over de wiskundige kunst. Wiskundige prestaties uit het Han-tijdperk omvatten het oplossen van problemen met rechthoekige driehoeken, vierkantswortels, derdemachtswortels en matrixmethoden, het vinden van nauwkeurigere benaderingen voor pi, met wiskundig bewijs van de stelling van Pythagoras, gebruik van de decimale breuk, Gauss-eliminatie om lineaire vergelijkingen op te lossen, en kettingbreuken om de wortels van vergelijkingen te vinden.
Astronomie
Ze waren bedreven in de sterrenkunde en hadden een zon en maan kalender. Ook noteerden ze sterren standen en kometen. Ook werd er nagedacht over de zons- en maansverduistering. De waterkringloop werd ook begrepen.
Andere vindingen
Er zijn ook met inkt gemaakte landkaarten gevonden. Zij zouden als eerste een schaalverdeling en een raster (hokjes) hebben gebruikt.
Het waren goede scheepsbouwers en gebruikten als eersten een roer. Ook de kruiwagen is een Han vinding. Als eersten gebruikten zij een borst tuigage bij paarden die een kar trokken.