Roland di Lassus

Roland di Lassus, k' on lome eco Orlando di Lasso ou bén « l' Divin Orlando » (1532-1594) est on Montwès foirt kinoxhou, on grand ome di Walonreye mins eto surmint onk des pus rlomés muzicyins uropeyins del Rinexhance.

Vicåreye

Il a vnou-st å monde a Mont e Hinnot, adon Bas-Pays espagnol ey e l' Beldjike d' asteure. Il a fwait ses scoles di muzike come corå d' l' eglijhe St-Nicolai-e-Havré d' Mont, mins i n' a nén ratindou foirt lontins po voyaedjî dins les ôtes payis ewou çk' on fjheut bråmint do cas di s' bele vwès. On a minme dit k' il åreut stî kidnapé troes côps a cåze di cite-cile mins on sait bén asteure k' i s' a ndalé a l' ådje di 12 ans e France mins surtout en Itåleye ewou çk' il a fwait bråmint des voyaedjes tot shuvant Ferdinand di Gonzague, vice-rwè d' Sicile. Il a stî egadjî a Naples après 1550, il a tchanté kékès anêyes pus tård a Rome come mwaisse di tchapele del båzleke Sint-Djhan do Latran (c' est la k' il a rescontré Giovanni Pierluigi da Palestrina l' ôte grand mwaisse del polifoneye), il a fwait on voyaedje diplomatike manké amon les inglès a Londe poy rivni viker deus ans a Anvers divant d' trover po d' bon ene plaece come mwaisse di tchapele al Cour do Duk Albert V di Bavire a Munike, ki l' Duk end aveut fwait li tchapele li pus impôrtante d' Almagne; et a stî lu-minme di 1568 a 1573 al fene copete di s' rilomêye uropeyinne.

Di s' djonne tins djusk' a k' il est ddja d' ådje, Lassus a tofer fwait des compôzaedjes di muzike. Di s' plome ont sourdou 2000 compôzaedjes, emey zels 57 messes, 101 magnificats et come 700 motets k' ont parvinous djusk' a nozôtes. I cåzéve bråmint di lingaedjes eyet esteut on fén kinoxheu di tos les diferins stîles di muzike. Po ses compôzaedjes polifonikes eco vicants ådjourdu, il a stî cweri dins totes les ptitès fômes di muzike populaire d' Urope avou on grand signifiaedje årtistike, come li vilanele itålyinne, li tchanson francesse eyet l' Lied almand.

Li djonne muzicyin a cmincî s' mestî di compôzeu come madrigalisse, mins i n' a waire tårdjî po s' tourner eviè les motets k' ont stî li vraiy clå spirituwel di si ovraedje. Dins ces-ci on pout trover d' on costé, li foite influwince des muzicyins di s' pays et di l' ôte costé, tote li grandeu et l' foice simbolike di s' lingaedje muzicå. A 40 ans, cwand il a stî parvinou al miercopete di si årt, i sepéve moenner del pus bele manire totes les tecnikes di compôzucion di s' tins.

Li muzike da sinne est caracterijheye pal parfonde riprezintåcion des emôcions, des tonalités sinsuweles et des imådjes muzicales. I n' a nén seulemint rindou bon dvwer a l' idêyå årtistike univiersel mins il a eto metou dins si ovraedje des elemints åyant pår li caractere itålyin. On pout dire k' il est onk des pus grands compôzeus di tos les tins.

Ouves sacrêyes

Portrait da di Lassus so on vî vî eplaidaedje d' amon l' veve Ballard - "Lives des tchansons e cénk pårteyes" - 1619.

Lamintåcions do profête Djeremiye, keur polifonike a 5 vwès
Åtoû di 700 motets a 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8 et 12 vwès: « Tristis est anima mea », « Christus resurgens », « Vexilla regis », « In monte Oliveti », « Ego sum », « Hodie completi », « Domine non est » ...,
101 magnificats a 4, 5 et 6 vwès,
57 messes a 4, 5, 6 et 7 vwès,
32 îmnes a 4, 5, 6 et 7 vwès,
29 respons a 2, 3, 4, 5, 6 et 7 vwès,
14 litaneyes a 4, 5, 6, 7, 8, 9, et 10 vwès,
12 nunc dimittis a 4, 5, 6 vwès
10 faus-boûrdon a 5 vwès
8 officia a 5 vwès,
7 psåmes del penitince a 5 vwès,
Låmes di sint Pire (cike di 20 spirituwels madrigås a 7 vwès,
5 lectiones a 4 vwès (Vidjile des moirts – Djob – Luçons des matenes di Noyé),
5 passions,
Sacwantès psalmi poenitentiales et po fini des rlidjeus madrigås itålyins come les Lacrimae di San Pietro.

Ouves profanes

135 tchansons polifonikes francesses, a 3, 4, 5, 6 , 7 et 8 vwès,
93 lieder polifonikes almands,
33 vilaneles (3-8 vwès),
146 madrigås itålyins come Matona, mia Cara et Lucia Celu.

Bibliografeye

Tites des lives k' i gn a avou pus di racsegnes so Roland di Lassus:

en almand

Horst Leuchtmann: Orlando di Lasso. Briefe. Wiesbaden, Breitkopf & Härtel 1977 ISBN 3-7651-0119-2
Franzpeter Messmer: Orlando di Lasso. Ein Leben in der Renaissance. Musik zwischen
Sämtliche Werke (1956), d.. W. Boettichher, K. von Fischer en S. Hermelink : : O. di Lasso.

en inglès

Daniel Zager, Post-Tridentine liturgical change and functional music: Lasso's cycle of polyphonic Latin humns, OL Studies 1999.
Gustave Reese : Music in the Renaissance. New York, W.W. Norton & Co., 1954. ISBN 0-393-09530-4
Harold Gleason and Warren Becker, Music in the Middle Ages and Renaissance (Music Literature Outlines Series I). Bloomington, Indiana. Frangipani Press, 1986. ISBN 0-89917-034-X
James Haar: "Orlande de Lassus", Grove Music Online ed. L. Macy (Accessed January 12, 2005), Grove Music Online (The article is unchanged from 1980, but it contains an updated bibliography)
Peter BERGQUIST, Modal ordering within Orlando di Lasso's publications (203) Cambridge University Press 1999

e francès

Annie COEURDEVEY, Roland de Lassus, Librairie Arthème Fayard, mars 2003. ISBN 2-213-61548-9
C. Van Den Borren : Orlando de Lassus (Alcan).
I. Bossuyt : De Guillaume Dufay à Roland de Lassus: les très riches heures de la polyphonie franco-flamande (Racine).

Difoûtrinnès hårdêyes