Accint tonike

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « accint », loukîz cial.

L’ accint tonike, c’ est li sillabe d’ on mot (k’ end a bén deus) u d' ene troke di mots (ki rote come on seu mot) k’ on prononce pus foirt et pus longue ki ls ôtes.

C’ est ene pårteye del linwince walone ki n’ a waire sitî studeye.

Plaçaedje di l’ accint tonike e walon

E walon, l’ accint tonike est todi metou sol dierin pî d’ on mot :

radmint / raddimint / londjin / doyiné / catrucime / trepsin / trimozete / loyminoymint / tinrûlisté / respectiveuzmint / distchicotaedje / grandiveus

Foû-rîles

Addjectifs avou l' coron -ès

E rfondou walon, n' a k' les addjectifs femrins pluriyals metous padvant l’ no, avou l' coron -ès, ki n' ont nén l' accint tonike sol dierin pî.

les grossès aiwes ;

souwer a grossès gotes

pa totès ptitès stroetès voyes ;

li societé des longuès pupes di tere

Cawete di codjowaedje walipicåde -të

Dins les accints des aschates walon-picård, li cawete -të des codjowas del 3e djin do pluriyal di l’ indicatif prezintrece ni prind nén nerén l' accint tonike. Cisse cawete la est ene piceure do picård.

i dd a qui dit'të (/'dit.tə/) k' i dd ont (end a ki deynut k' end ont).

E rfondou walon, ces codjowas si fwaiynut avou les cawetes cawete -nut (cogne namurwesse) u -èt (cogne lidjwesse), mins zeles prindèt l' accint tonike.

Zels, i tchantnut (/ʧãt.'ny/) bén. / Asteure, les comeres, ele candjnut (/kãʤ.'ny/) d’ ome come di tchmijhe / i profitnut (/pʀɔ.fit.'ny/) d’ nozôtes.

i tchantèt (/ʧã.'tɛ/) fås / ele candjèt (/kã.'ʤɛ/) d’ ome come di tchmijhe / i profitèt (/pʀɔ.fi.'tɛ/) d’ nozôtes.

Accints des payis metous dilé les contrêyes tîxhon-cåzantes

Dins les accints walons do payis d’ Lidje, sacwants mots k’ ont ene longue voyale å prumî pî pôrént åjheymint prinde l' accint tonike :

nos nos batans pol liberté / vos seroz pûni / Mâmdi / Bûtba / Ståvleu

C' est ç' clintcha la k' esplicreut li fondaedje del dierinne sillabe dins les disfondowes di sacwants mots.

sayî (prononçî /'sa.ji/) => say

soyî (prononçî /'sɔ.ji/) => soy (ALW 1, notule 148)

Loukîz a : Fondaedje_(linwince)#Fondaedje_do_I_u_OU_do_dierin_pî

Studias so l' accint tonike e walon

Loukîz a : «Études phonétiques sur le parler wallon d'Oreye».

L' accint tonike dins les lingaedjes etrindjirs 

Neyerlandès

E neyerlandès, l' accint tonike est todi dol dierin pî

nieuwe borstels vegen goed (les noûs ramons schovèt voltî).

Almand

E-n almand, c' est parey, mins dins les mots d' aplacaedje, gn a èn accint tonike sgondaire

Keiserschlautern

Espagnol

E-n espagnol, l' accint tonike est todi bén erîlé :

• sol dierin pî si l' mot finixh pa ene cossoune (apus ki "s" et "d")

Madrid / torreador / español

• sol divant-dierin pî si l' mot finixh pa ene voyale

comprendes / España / la lengua castillana / mantequilla (boure)

• si l' mot est foû rîle, on l' markêye pa èn accint djus a hintche

Málaga / habitación / el país vasco /

Portuguès

E portuguès, ça shonne esse sol divant-dierin pî.

papseco = carcacha (mitchot, pistolet) / foeno (four) / palha (strin) / mantega (boure)

Itålyin

E-n itålyin, ça shonne esse sol divant-dierin pî eto.

qui va piano va sano / andante / pianissimo (?) / a'llegro moderato / scopare

Inglès

E-n inglès, gn a sacwantès rîle, ki sont l' pus sovint shuvou pa bråmint d' foû-rîles. Adon, fåt aprinde li plaece di l' accint tonike cwand on aprind on mot.