Olaf Stapledon
| Moted: | 10 mayul 1886 Seacombe[*], Wallasey[*] |
| Deadam: | 6 setul 1950 Caldy[*] |
| Deadamakod: | myocardial infarction[*] |
| Cal(s): | paramedic[*], hifilosopan[*], hilautan[*], science fiction writer[*], peace activist[*] |
| Tatät(s): | Regän Pebalöl, Regän Pebalöl Greta⸗Britäna ä Lireyäna[*] |
| Pal(s): | William Clibbert Stapeldon[*], Emmeline Miller[*] |
Hiel William Olaf Stapledon (1886 mayul 10id - 1950 setul 6id): Britänan äbinom filosopan ä lautan bukas flunilabik anik magälaliterata nolavik.
Lifajenäd
[redakön • redakön fonäti]Pämotom in Poulton-cum-Seacombe, Wallasey, su tinisul Wirral nilü Liverpool, as son teik hiela William Clibbert Stapledon e jiela Emmeline Miller. Dü yels balid mäl lifa omik äbinom ko pals okik in Port Said. Pädugälom in els Abbotsholme School e Balliol College in Oxford, kö ädagetom niveradiplomi Jenava Nulädik ün 1909 e mastanadiplomi jäfüda ot ün 1913. Pos brefüp as julatidan (Manchester Grammar School), ävobom pö nafoveigakompenäts in Liverpool e Port Said de 1910 jü 1913.
Dü Volakrig Balid ädünädom in el Friends' Ambulance Unit (Malädanivabedabalat Flenas) in Fransän e Belgän de 1915 (yunul) jü 1919 (yanul). Tü 1919 yulul 16id ämatikom ko jiel Agnes Zena Miller (1894-1984), jiköst Laustralänik oka, keli äkolkömom balidnaedo ün 1903, e kel spodof ko om dü krig lölik se lomazif oka: Sydney. Älabons dauti: Mary Sydney Stapledon (1920-), e soni: John David Stapledon (1923-). Ün 1920 äfealotädons lü West Kirby, ed ün 1925 Niver di Liverpool ägevom ele Stapledon doki tefü filosop. Älautom A Modern Theory of Ethics (Teorod Nulädik Südöfa), kel päpübom ün 1929. Suno ye äsludom ad plänön tikamagotis okik publüge veitikum medü magälaliterat nolavik. Konot: Last and First Men (Mans lätik e balids) äbinon vemo benosekik ed äkuradükom omi ad vedön lautan lölatimo. Äpenom fövoti, e pos atos bukis votik mödik dö yegäds, kels atimo dutons lü el transhumanism (lovemenim).
Ün 1940 famül äbumon ed äfeatoledon ini Simon's Field, in Caldy. Pos 1945 el Stapledon ätävom suvo ad spikädön: ävisitom Nedäni, Svedäni e Fransäni, ed ün 1948 äspikädom dü Kongred Täläktanas pro Püd in Wrocław, in Polän. Äkompenom pö Kongred pro Volapüd in New York ün 1949, kö äbinom Britänan teik, kele ägevoy visumi pro atos. Ün 1950 äbinom jäfedik pö muf ta el apartheid. Pos vig spikädas in Paris, äsludom ad no spikädön in Yugoslavän ed ad gevegön lomio lü Caldy, kö ädeadom süpo sekü ladatatak.
Vobod
[redakön • redakön fonäti]Vobod oma äflunon stedöfo hielis Arthur C. Clarke, Brian Aldiss, Stanisław Lem, C. S. Lewis e John Maynard Smith, e nestedöfo äflunon votikanis mödik, äkeblünölo tikamagotis so mödikis magälaliterate nolavik, das no kanons palisedön. Do buks omik äpubons bü jaf vöda: lovemenim ün 1966, stad lovemenik e sustäläkt (binädölo me seveds pösodik mödik) dönuons oki in konots omik. Star Maker („Stelel“) ninädons bepenami balid sfera hiela Dyson (Hiel Freeman Dyson it äsagom, das igetom tiketi at danü konot ela Stapledon). Last and First men („Mans lätik e balids“) labon i bali bepenamas balid kaenalava gerädavik e votükama planetas lölik. Sirius tefon dogi, kelas täläkt palöpükon ad nivod menik.
Konots omik suvo magons feitis täläkta semik, kel pavikodon fa leval lindifik, e fa belödans onik, kels, nendöbiko, no plöpons ad suemön desiri löpik täläkta at. Heroedans omik suvo patomons fa konflit vü stigäds „löpik“ e „doniks“ oksiks. Pato el Last and First Men („Mans lätik e balids“: jenav fütürik menefa) ed el Star Maker („Stelel“: jenotem fütürik levala) pälelobons vemo fa mens so distik as hiel J. B. Priestley, jiel Virginia Woolf e hiel Winston Churchill. Filosop konotas at äneplidon eli C. S. Lewis, kela Cosmic Trilogy (Bukakilat Levalik) pälauton dilo as geükam nensüdöfe onsik. Jenöfo el Stapledon äbinom relibedötan, kel no älöfom stitis relik, ab kel äbinom flenöfik desires relik. Jenöfot at äkodon säkädis dü spod omik ko hiel H. G. Wells.
Lekoneds e konots omik neai pefilmons, do hiel George Pal äremom filmagitätis ela Odd John („hiel John bisarik“). Cifadilo äbinons tu lufümiks ä komplitiks, adas paceinons benosekiko ad biomagodems.
El Stapledon ätidom filosopi in Niver di Liverpool (kö nu topon Ragiv ela Olaf Stapledon), ed i anna literati Linglänapükik, jenavi distodik e lanavi. Älautom bukis no literatikis mödikis dö yegäds bolitik e südöfik, me kels ämobom glofi „digas lanöfik“, kelis ämiedetom as uts, kels notodons desiri seveda gretikum Ita in yumed veitikum („pösodöf-in-kobäd“).
Lautots
[redakön • redakön fonäti]Magäliks
[redakön • redakön fonäti]- Last and First Men: A Story of the Near and Far Future (Mans Lätik ä Balid: Konot dö Fütür Nilik ä Fagik, 1930) (ISBN 1-85798-806-X)
- Last Men in London (Mans Latik in London, 1932) (ISBN 0-417-02750-8)
- Odd John: A Story Between Jest and Earnest (El John Bisarik: Konot vü Cog e Fef, 1935) (ISBN 0-413-32900-3)
- Star Maker (Stelel, 1937) (ISBN 0-8195-6692-6)
- Darkness and the Light (Däg e Lit, 1942) (ISBN 0-88355-121-7)
- Old Man in New World (Man Bäldik in Vol Nulik, konot, 1944)
- Sirius: A Fantasy of Love and Discord (El Sirius: Magälakonot dö Löf e Nesuem, 1944) (ISBN 0-575-07057-9)
- Death into Life (Deadam ini Lif, 1946)
- The Flames: A Fantasy (Flams: Magälakonot, 1947)
- Worlds of Wonder: Three Tales of Fantasy (1949)
- A Man Divided (1950) (ISBN 0-19-503087-7)
- To the End of Time: the Best of Olaf Stapledon (ed. Basil Davenport, 1953) (ISBN 0-8398-2312-6)
- Four Encounters (Kolköms fol, 1976) (ISBN 0-905220-01-3)
- Silefogel (skäts ela Stelel, 1976) (ISBN 0-905220-06-4)
- Far Future Calling: Uncollected Science Fiction and Fantasies of Olaf Stapledon (Fütür foginik vokon: konots magälik ä nolaviks hiela Olaf Stapledon, 1979) (ISBN 1-880418-06-1)
No magäliks
[redakön • redakön fonäti]- A Modern Theory of Ethics: A study of the Relations of Ethics and Psychology (Teorod Nulädik Südava: Stud dö Tefs vü Südav e Lanav, 1929)
- Waking World (Vol Galik, 1934)
- Saints and Revolutionaries (Salüdans e Levolutans, 1939)
- New Hope for Britain (Spel Nulik pro Britän, 1939)
- Philosophy and Living (Filosop e Lif, toums 2, 1939)
- Beyond the "Isms" (Etflanü els im, 1942)
- Seven Pillars of Peace (Stabots Kil Püda, 1944)
- Youth and Tomorrow (Yunöf ed Odel, 1946)
- The Opening of the Eyes (Maifikam Logas, pered. fa jiel Agnes Z. Stapledon, 1954)
Poedots
[redakön • redakön fonäti]- Latter-Day Psalms (Psams Delas Lätik, 1914)
Konlets
[redakön • redakön fonäti]- Far Future Calling: Uncollected Science Fiction and Fantasies of Olaf Stapledon (Fütür foginik vokon: konots magälik ä nolaviks hiela Olaf Stapledon, 1979) (ISBN 1-880418-06-1)
- An Olaf Stapledon Reader (Vödemef dö hiel Olaf Stapledon, pered. fa hiel Robert Crossley, 1997)
Yüms plödik
[redakön • redakön fonäti]In Linglänapük:
- Ragiv bevüresodik hiela Olaf Stapledon, labü mödiks vobotas omik.
- Vobots hiela Stapledon se Proyeg Gutenberg: Laustralän.
- Lomapad Ragiva hiela Olaf Stapledon in Niver di Liverpool.
In Fransänapük:
- „Science fiction et théologie“ (= Magälaliterat nolavik e godav), yeged krütik hiela Gérard Klein, kela dil balid tefon vobotemi ela Olaf Stapledon.