Kommunizm
Kommunizm (latinan kelen commūnis-sanaspäi «ühthine») om üks' ideologijoišpäi, teoretine kundaline i ekonomine formacii olijoiden kundaližes ičezkaluištos tehmižabutusiden alusel, kudambaspäi socialine kohtaižuz tuleb.
Ei olend völ täuzin kommunistišt järgendust realižudes, se järgenduz om idealine. Nimitadas «kommunizmaks» ul'trahurad ideologijad paksus, se tedotab kommunistižen kundan sauvondad metoks. Lugetas erazvuiččid školoid i joksmusid kommunizman polenpidajikš (kommunistoikš), niiden kesken marksizm, socialine anarhizm.
Marksizman alusenpanijoiden tedotöiden mödhe, kommunizm ezimeletab korktas šingotadud tegimištvägid, valdkundan, socialižiden klassoiden i rahaabutusiden olmatomut. Kaik nened metod lindäs sadud, konz tehmižabutusiden ičezkaluišt kändaškandeb kundaližeks enambuses, mi laskeb panda eloho «Jogahine — mahtusiden mödhe, jogahižele — kulutuzmäriden mödhe!»-koncepcijad, se om sidodud tavaroiden i holitišiden (materialižiden da ei) vajehtushe tundmatomiden ristituiden keskes päpaloin. Socializman sauvond om ezmäižiš haškuišpäi kommunizman čuraduses. Kävutadas «istorijanedeline kommunizm»-terminad ümbrikirjutamha heimristitkundoid edel klassoiden olendad.
Kommunizman erineden, lahjoičendan ekonomikan levitadud elementad ottas aluseks sadud hüviden arvon personališt märičendad, se ei ole lahjoičend muite (päiči tedoiden levigandust), no tarkašti meletadud vajehtuz.
Kommunizm- i kommunist-tärtused libudas 1830-nziden voziden Francijaspäi, hot' edel sidä pojavad terminad oliba (franc.: communauté «elo kundoil», egalitarizm-koncept). Kundaližen ičezkaluišton i elon radkundoil radikaližed polenpidajad kävutiba ut terminad. Vl 1840 severz'-se kommunistižid aiglehtesid pästlihe Parižha. Vl 1848 Marksan i Engel'san «Kommunistižen partijan manifest» oli pästtud ezmäižen kerdan Londonha. Edel 20. voz'sadad kundaline el'genduz oli, miše kommunizm om sabustamatoi abstrakcii, no voib löuta realižid teid socializman sauvondan täht.
Homaičendad
[vajehta | vajehtada lähtetekst]
|
Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe. |