Oʻzbekcha (uz)

Morfologik va sintaktik xususiyatlari

o-dam

Aytilishi

Etimologiyasi

a. Odamato; inson

Maʼnoviy xususiyatlari

Maʼnosi

1 Fikrlash, soʻzlash va mehnat qilish qobiliyatiga ega boʻlgan, shu tufayli boshqa hamma maxluqotdan ustun turuvchi jonli zot; kishi, inson. ◆ Ibtidoiy odam.

2 Kishilik jamiyatining ayrim bir aʼzosi, shaxs. Inson eng yaxwi insondir hudoyim hayvoni birinci yaratgan keyin zerikandan keyin u odamzotni yaratgan keyin u avloddan avlodga õta bowlagan . ◆ yaya Odam taftini odam koʻtaradi deganidek, Nizomjon kelib, uy toʻlib qolgandek boʻldi. S. Ahmad, „Ufq“ . ◆ Avaz oʻzicha oʻylandi: "Bir ulugʻ odamning, bir gʻaribning janozasiga odam koʻp keladi, deganlari rost ekan-da". S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Bular bu yerga oʻtirgani kelgani yoʻq, bir odamni qidirib kelishgan. A. Qahhor, „Ogʻaynilar“ . ◆ Bizning Nabigul odam emaye oʻzi! Yosh-da, hali oshna-ogʻaynigarchilikni bilmaydi. A. Qahhor, „Qanotsiz chittak“ .

Odam bolasi (yoki farzandi) 1) odamzod, inson. ◆ Odam bolasining qoʻllari qoʻl holida turganda chiroyli ekan. X. Toʻxtaboyev, „Iillar va yoʻllar“ . ◆ Tavba, xursandchilik odam bolasini nimalar qilmaydi-ya! M. Ismoiliy, „Fargʻona tong otguncha“ .; 2) chin insoniy fazilatlarga ega boʻlgan shaxs, chin inson. ◆ Otang bolasi boʻlma, odam bolasi boʻl! Maqol . ◆ yat He, xotin, ular bizni odam bolasi deb kelgan, odamgarchiligimizdan minnatdor boʻlib, xursand boʻlib ketishdi. Shukrullo, „Saylanma“ . Odam boʻlmaslik Tuzalmaslik, shu kuyi qolmoq. ◆ Men sevgan doʻstlarimdan ajraldim, odam boʻlmadim, bu kunimdan oʻlganim yaxshi, deb kayf bilan eshikdan kirib kelib qoldi. Shukrullo, „Saylanma“ . Odam boʻlmoq 1) tarbiyat topib, yaxshi fazilatlarga, chin insoniy xislatlarga ega boʻlmoq. ◆ Har bir ota-ona oʻgʻil va qizining odam boʻlishini, baxt-saodatli hayot kechirishini, turmushi lazzatli boʻlishini istaydi. Gazetadan; 2) koʻchma tuzalib, semirib, yosharib qolmoq. ◆ Tursunboyni koʻrib qoldim, ancha toʻlishib, odam boʻlib qolibdi. "Yoshlik" . Odam qilmoq 1) tarbiyalab, chin insonga, yaxshi fazilat sohibiga aylantirmoq. ◆ Gap shuki, shu kanal, shu muhit meni odam qildi. S. Ahmad, Ufq; 2) koʻchma boqib, tarbiyalab katta qilmoq. ◆ Xudoyqul mening oʻz jigarim, ammamdan qolgan sagʻir. Yetti yoshidan boqib, odam qildim. P. Tursun, Oʻqituvchi; 3) koʻchma tuzatmoq; yaroqli holga keltirmoq. ◆ Tashlandiq "Ural"ni odam qilgan, shu priyomnikni tuzata olmaysanmi? T. Ashurov, „Oq ot“ . Nima degan odam boʻldi Birovning oddida xijolat boʻldi; uyalib qoldi, obroʻsi toʻkildi obroʻsiz boʻldi. ◆ Voy shoʻrim, endi nima qilaman, Rasuljon oldida nima degan odam boʻldim. T. Ashurov, „Oq ot“ .

3 Jamoa xoʻjaligi, oila aʼzolarining har biri; jon. ◆ Odam boshiga besh soʻmdan. Xarajat va daromadlarni odamga qarab taqsimlamoq. m ◆ Hasharga har bir xoʻjalik qirqtadan odam beradi. T. Ashurov, „Oq ot“ .

4 Biror boy-badavlat yoki amaldor kishining xizmatkori yoki tarafdori. ◆ Keyingi yillarda xon odamlari qishloqma-qishloq yurib, koʻproq paxta ekishni talab qilishyapti. S. Siyoyev, „Yorugʻlik“ . ◆ Bundan keyin gaplarimni uqib oling, modomiki men bilan birgasiz, mening odamimsiz, har bir ishni men bilan bahamjihat qiling. Oybek, „Tanlangan asarlar“ .

5 Oʻzga jamoa yoki oila vakili. ◆ Lekin qizlaridan yashirincha kuyovnikidan odam kelib qolar, deb kutdilar. S. Zunnunova, „Koʻk chiroqlar“ .

Sinonimlari

inson

Antonimlari

ОДАМ. Oʻzbek tilining izohli lugʻati (2022) maʼlumotlaridan foydalanilgan; q.Adabiyotlar roʻyxati.

Tarjimalari

Taycha: คน (kon), ผู้ (pôo),
Turkcha: adam

Ruscha _ru

odam
1 человек; // человеческий; ◆ ibtidoiy odam первобытный человек; ◆ bu qanday odam? что это за человек?; что это за личность?; ◆ odamlarga qoʻshilmoq (или aralashmoq) общаться с людьми; ◆ odamlardan oʻzini chetga olib yurmoq чуждаться людей; ◆ odamning qadr-qiymati человеческое достоинство; ◆ odam ovozi человеческий голос;◆ biror odam кто-либо, кто-нибудь; ◆ har bir odam каждый человек, каждый, всякий; ◆ duch kelgan odam первый встречный, первый попавшийся; ◆ odam boʻlmoq или odamga aylanmoq 1) стать полноценным человеком; 2) перен. поправиться, помолодеть; 3) перен. исправиться, стать хорошим, настоящим (о человеке, животном, вещи); ◆ odam boʻlmaydi его не исправить, он таким и останется; ◆ odam qilmoq 1) сделать человеком, вывести в люди; 2) перен. вырастить, воспитать; 3) перен. исправить, сделать хорошим, настоящим (о человеке, животном, вещи); ◆ odam bolasi или ◆ odam farzandi 1) сын человеческий, человек (вообще); ◆ Tavba, xursandchilik odam bolasini nimalar qilmaydi-ya! (М. Исмоилий, «Фарѓона т. о.») О боже, чего только не сделает с человеком радость!; 2) настоящий человек, истинный человек с хорошими качествами; ◆ otang bolasi boʻlma, odam bolasi boʻl посл. (букв. не будь сыном своего отца, а будь сыном человека) будь настоящим человеком; ◆ odam sanamoq или ◆ odam oʻrnida koʻrmoq считать человеком;
2 человек, лицо, душа (как единица счёта); ◆ odam boshiga на каждого человека, на душу;
3 человек (слуга, челядинец или сторонник, приверженец, зависимый от высшего по положению лица); ◆ Qozi odamlari bilan chiqib ketgandan soʻng, Vali aka minnatdorchilik bilan oʻgʻlining yelkasiga qoqdi (М. Исмоилий, «Фарѓона т. о.») После того как казий со своими людьми ушёл, Вали-ака благодарно похлопал сына по плечу; ◆ ...modomiki men bilan birgasiz, mening odamimsiz, har bir ishni men bilan bahamjihat qiling (Ойбек, «Ќутлуѓ ќон») ...поскольку вы со мной, поскольку вы мой человек, постольку во всяком деле держитесь солидарно со мной;
4 в знач. мест. 1 л. я (когда человек говорит о самом себе в третьем лице); ◆ odamning jahlini chiqarma не серди меня; ◆ odam sovqotib ketyapti я мёрзну; * Odam Ato рел. Адам; Odam Atodan qolgan оставшийся со времён Адама (т. е. отживший); Odam Ato va Momo Havo Адам и Ева.