Uraza

Uraza ayı mä’säläsendä Íslam ğalimnäre genä yıl sayın qarar çığara torğan mä’sälälär bar. Mäsälän, Uraza ayına qayçan kerü. Ramazan ayı qaysı yılnı 29, qaysı yılnı 30 könnän kilä. Bolarnı astronomí belgeçläre belän berlektä qazí yäki möftilär genä bilgeli ala.

26.-27. Ramazan – Qäder kiçese.

1. Şäwälä – Ğädel-Fítır uzdırıla. Ul şulay uq Uraza-bäyräm dip tä atala.

Urazanıñ xikmäte häm ähämiäte

Uraza ğibädäte 624 yılda Şäğbän ayınıñ 10 könendä farız qılınğan. Íslam dinenä kerä, Ramazan ayınıñ soltanı bularaq qabul itelä. Çönki Qör'än şuşı ayda töşerelgän häm dä Xäzräti Möxämmäd (s.ğ.w.) şuşı ayda päyğämbär bulğan. Ramazan ayın möbaräk qılğan ike zur närsä bolar.

Uraza yalğız Íslam ömmätenä farız qılınğan ber ğibädät tügel. Bezdän äwwälge ömmätlärgä dä farız qılınğan. Çönki, Qör'ändä Allah: «Äy, mö'minnär, sezdän äwwälge ömmätlärgä farız qılınğan kebek, sezgä dä uraza farız qılındı», — dip boyırğan. Ramazan ayına saw-sälamät ireşkän härkem uraza totarğa tieş. Allah: «Sezdän ber keşe sälamät bulıp Ramazanğa citsä, urazasın totsın», — dip quşqan..

Päyğämbärebez Möxämmäd (s.ğ.w.) Şäğbän ayınıñ soñğı könnärendä uqığan ber xötbäsendä bolay digän: äy, möselmannar, möbaräk ber aynıñ külägäse östegezgä töşte. Bu ayda ber kiçä bardır, ul Qäder kiçeder. Qäder kiçese meñ aydan xäyerleräkter. Allah Täğälä bu ayda härkemgä uraza totarğa quşqan. Bu ayda yästü namazınnan soñ tärawix namazı uqu sönnättter. Bu ayda Allahnıñ rízalığı öçen keçkenä bulsa da izge eş eşlägän qädär sawaplı bulır. Bu ayda ber farızın eşlägän keşe başqa aylarda 70 farıznı eşlägän qädär sawap qazanır. Bu ay — sabır ayıdır. Sabır itüçelärneñ baraçaq cire cännätter. Bu ay keşelär belän yaxşı toru ayıdır».

Uraza totqan keşe köne buyı ğibädät xälendäder. Uraza totu — aç wä susız qalu tügelder. Päyğämbärder: «Yalğız aşqazanına uraza tottırmağız. Barça äğzäläregezne Uraza tottırığız». Dimäk, uraza totqan keşe, üzen aş belän sudan tíğan, yämsez süzlärdän, yalğannan, ğäybättän, yala yağudan häm süz yörtüdän dä tíılırğa tieş.

Uraza totqan keşe küzen, qolağın, qulı häm ayağın naçar, xäräm eşlärdän saqlar. Säwdä eşendä döres bulır. Yarlılarğa yärdäm itär. Olılarğa — xörmät, keçkenälärgä dä şäfqät wä märxämät kürsäter.

Uraza awır häm zur ber ğibädätter. Anı Allahnıñ quşqanı kebek totqan keşegä bik sawap qazanuı belän bergä, qılğan gönahları da ğafu itelä. Päyğämbärebez ber xädisendä: «Kem Allahqa ışanıp häm sawabın Allahtan kötep, uraza totsa, ul keşeneñ eşlägän gönahları ğafu iteler», — digän.

Íslam dinendä ğibädätlärgä 10 qat belän 700 qat arasında sawap bar. Läkin urazanıñ sawabı çiksezder. Çönki Uraza ğibädätlärendä «riä» yuq. Yäğni, başqa ğibädätlär kürelsälär dä häm belensälär dä, uraza totqan keşeneñ urazalı ikänen Allahtan başqa berkem dä belmi. Şuña kürä ber xädistä Cänäbi Xaq: «Adäm balasınıñ, urazadan başqa här eşe üze öçender. Läkin Uraza minem öçen. Anıñ sawabın da min birermen», — di.

«Päyğämbärebez: «Ramazan ayı möbaräk ber aydır. Bu aynıñ başı — räxmät, urtası — mäğfirät, axırı — cähännämnän qotıludır» — di. Ramazan ayında Qör'än uqu, keşelär belän yaxşı toru, ğibädätlärebezne qaldırmíça başqaru, sädäqä häm zäkätlärebez belän yarlılarnı şatlandıru, söyläşmägän keşelär belän kileşü, ber-berebezne räncetmäw, möselman qärdäşlärebez öçen xäyer-doğa qılu tälap itelgändär.

Tärtip

Yıl sayın Ramazan ayında möselmannar maxsus sadaqalar öläşälär. Bu Fítır, Fidiä häm Zäqät sadaqaları. Alarnıñ külämen din ğälimnäre bilgeli. Mäsälän, här can isäbennän birelä torğan Fidiä sadaqası igen xaqınnan çığıp xísaplana.