iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.
iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.



Link to original content: https://tr.wikipedia.org/wiki/Saraybosna
Saraybosna - Vikipedi İçeriğe atla

Saraybosna

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Saraybosna
Sarajevo - Сарајево

Sarayova - Bosnasaray
Şehir
Saraybosna şehri
Saraybosna bayrağı
Bayrak
Saraybosna arması
Arma
Takma adlar:
Avrupa'nın Kudüsü,[1] Balkanlar'ın Kudüsü,[2] Rajvosa[3] (Pig Latin)
Saraybosna şehrinin sınırları
Saraybosna şehrinin sınırları
Bosna-Hersek üzerinde Saraybosna
Saraybosna
Saraybosna
Saraybosna'nın Bosna-Hersek'teki konumu
ÜlkeBosna-Hersek Bosna-Hersek
EntiteBosna-Hersek Federasyonu
KantonSaraybosna
İdare
 • Belediye başkanıBenjamina Karic[4] (SDP BiH)
Yüzölçümü
 • Kent
1.041,5 km² (4.021 mil²)
Rakım518 m
Nüfus
 (2009)
 • Şehir751.046
 • Yoğunluk2157.2/km²
 • Kent
405.242
 • Metropol
623.645
Zaman dilimiUTC+01.00 (OAS)
 • Yaz (YSU)UTC+02.00 (OAYS)
Alan kodu+387 (33)
Resmî site
www.sarajevo.ba

Saraybosna (Boşnakça ve Hırvatça: Sarajevo, Sırpça: Сарајево), Bosna-Hersek’in başkenti ve 2007 yılı sayımlarına göre[5] 619.030 kişilik nüfusuyla en büyük kentidir. Saraybosna, ayrıca Bosna-Hersek Federasyonu'nun ve fiilî başkenti Banyaluka olan Sırp Cumhuriyeti'nin de hukukî başkentidir. Saraybosna Kantonu'nun da merkezidir. Saraybosna, Bosna bölgesinin Dinar Alpleri'yle çevrili Saraybosna Vadisi içerisinde Miljacka Nehri'nin çevresinde kurulmuştur. Şehir, barındırdığı dinî çeşitliliğiyle bilinir. Müslümanlık, Katoliklik, Ortodoksluk ve Musevîlik, burada yüzyıllar boyunca barış içinde bir arada var olagelmişlerdir. İşte bu yüzden Saraybosna, Avrupa'nın Kudüs'ü olarak kabul edilir. Saraybosna Balkanlar'daki kültürel şehirlerin en önemlilerinden biri olarak kabul görür.[6]

Bu bölgedeki ilk yerleşim kalıntıları tarih öncesi döneme kadar uzanmasına rağmen modern şehrin ortaya çıkışı 15. yüzyılda Osmanlıların bu bölgedeki hakimiyetiyle birlikte başlar. Osmanlıların 1463'te bölgeyi ele geçirmesiyle şehirde büyük bayındırlık faaliyetleri başlar ve bunun sonucunda Saraybosna, Türklerin Avrupa'da kurduğu en büyük kent olur ve bu durum bugün de geçerlidir.[7] Saraybosna, tarihi boyunca uluslararası önemi olan birçok olay yaşamıştır: 1914 yılında I. Dünya Savaşı'nın başlamasına neden olarak gösterilen Arşidük Franz Ferdinand'ın Gavrilo Princip tarafından suikastı bu kentte gerçekleşti. Bundan 70 yıl sonra 1984 Kış Olimpiyat oyunları bu kentte yapıldı. Şehir, Bosna Savaşı sırasında dünya modern savaş tarihindeki en uzun kuşatmaya mâruz kalmıştır. Bugün şehir, Bosna-Hersek'in en büyük kültürel ve ekonomik merkezi olarak savaş sonrasında kendini yenilemeye ve toparlamaya çalışmaktadır.[8]

Köken bilimi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Saraybosna geceleyin

Saraybosna'nın adı, Osmanlı Devleti tarafından alınmadan önce Vrhbosna' idi.[3] Osmanlı Devleti'nde Bosna-Saray denmesinin yanı sıra Saray Ovası olarak da adlandırdı. Bu yüzden günümüzde pek çok dilde bu ifadenin kısa hali olarak Sarajevo adı kullanılmaktadır. Kendi halkı da şehirlerine Sarajevo derler ki vadiye dik bakan saraydan görülen ova manzarasından esinlenerek Saray-Ova dendiği rivayet edilir.

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Saraybosna tarihi

Antik çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehrin bulunduğu bölgedeki yerleşim, Neolitik Çağ'a dek geri gider. Bu bölgede 19. yüzyılın sonlarında Butmir kültürü'ne ait benzer desenli seramik eşya ve çanaklar bulunmuştur.

Saraybosna bölgesi, Roma egemenliğinden önce İliryalıların egemenliğinde kalmış ve Romalılar, ancak M.S. 9 yılında uzun süren bir direnişin ardından ele geçmiştir. Romalılar döneminde Dalmaçya eyaletine bağlanan bölgede bugünkü İliđža banliyösünün bulunduğu yerde Aquae Sulphurae (Türkçesi: Kükürtlü termal su) kentini kurmuşlardır.

Roma İmparatorluğu, M.S. 395'te ikiye bölününce Batı Roma İmparatorluğu'nun parçası olan ve 420'lerde Avrupa Hunları'nın ele geçirdiği bölge, 455 yılında Ostrogotların eline geçti. 6. yüzyılın ilk yarısının sonlarına doğru Doğu Roma İmparatorluğu'nun eline geçen bölgeye 7. yüzyılın başlarında Avrupa Avarlarının egemenliğindeki Slavlar gelmeye başladı ve bölge, Avarların eline geçti.

Orta çağ

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ilidža'da 1530 yılında inşa edilen, eski bir Roma yerleşiminin kalıntılarından inşa edilen Roma köprüsü

Avarlar devletinin 805'te Franklar tarafından yıkılmasının ardından Frankların süzerenliğini tanıdı ve Doğu Romalı misyonerler tarafından bölge, tamamen Hristiyanlaştırıldı. Önce Sırp Raşka Krallığı'nın, 863'te Hırvat Düklüğü'nün (sonradan krallık) eline geçti. 870'lerde Sırpların geri aldığı bölge, 9. yüzyılın sonlarına doğru 1. Bulgar İmparatorluğu'nun eline geçti. 927'de Bulgarlardan bağımsızlığını îlân eden Sırp Kralı Časlav Klonimirovič'in eline geçti. Çaslav'ın 950 yılında Macarlara karşı savaşırken ölmesi üzerine Bosna'daki derebeyler, Sırbistan'dan bağımsızlıklarını ilan ettiler ve Doğu Roma'nın hükümranlığını tanıdılar. Ancak bölge 998'de 1. Bulgaristan İmparatorluğu Çarı 1. Samuel'in eline geçti. Ancak Doğu Roma İmparatoru II. Basileus, 1018'de bölgeyi geri aldı. Bölgenin güneyi, 1060'larda Doğu Roma'ya bağlı hüküm süren Hırvat Kralı IV. Petar'ın eline geçti. Ancak bölge, 1082-1085 arasında Sırpların kurduğu Duklja Krallığı'nca fethedildi. 1103 yılından itibaren Bosna Sırplardan koptu ve Macaristan Krallığı'nın egemenliğini tanıyan Banların eline geçti. Ayrıca Macaristan Kralı II. Bela, 1137'de Bosna Dükü oldu. Bölge, 1163-1183 yılları arasında yeniden Doğu Roma İmparatorluğu'nun parçası oldu. Daha sonra yeniden Macaristan Krallığı'na bağlı Banlar tarafından yönetildi. 1230'lardan itibaren bölge halkının çoğu, Manicilik'ten etkilenen dualist Hristiyan tarikatı olan Bogomillik'e geçti. Bosna, 1377'ye kadar Macaristan'a bağlı banlar tarafından yönetildi. Bu târihte Bosna Banı Tvrtko Kotromanoviç (sonradan I. Tvrtko), kendini Bosna, Sırbistan ve Dalmaçya kralı ilan etti. Krallığı'nın sınırları bugünkü Karadağ'ın batısından bugünkü Hırvatistan'ın Graçaç kentinin batısına kadar uzanıyor ve bazı Dalmaçya adalarını da kapsıyordu.

1463 yılında Osmanlı Sultanı II. Mehmed, bütün Bosna'yı fethetti. Ancak Macaristan Kralı I. Matyas, Saraybosna'nın bulunduğu bölgeyi geri aldı. Ancak Osmanlılar, 1492'de bölgeyi yeniden ele geçirdiler.

Osmanlı dönemi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bugünkü Saraybosna'nın yerinde 14. yüzyılın başlarında Boşnak soylularının şatoları vardı. 1492 yılında burayı alan Osmanlılar, şehrin ilk çekirdeğini kurmuşlardır. Saraybosna, önemli ulaşım yolları kavşağı olması nedeniyle kısa sürede ticari ve idari merkez olmuştur.

Bölge, Osmanlılarca öncelikle Saraybosna'nın merkez olduğu Bosna Sancağı olarak Rumeli Eyaleti'ne bağlanmış, 1585 yılında 1483'te fethedilen Hersek bölgesiyle birlikte Bosna Eyaleti'ne bağlanmıştır. 1583-1686 arasında Banyaluka'nın, 1686-1851 arası Travnik'in merkez olduğu dönemler hariç hep eyaletin merkezi Saraybosna olmuştur. 1697'deki kısa süreli Venedik işgalinden zarar gören şehir, derhal onarıldı.

Avusturya-Macaristan

[değiştir | kaynağı değiştir]
Latin Köprüsü Franz Ferdinand'a suikastın yapıldığı yerdir

1878 yılına kadar Osmanlılar'a bağlı kalan şehir, bu yıl imzalanan Berlin Anlaşması'yla Avusturya-Macaristan yönetimine bırakıldı. Ancak buranın yönetimi konusunda yönetim ortakları arasında anlaşmazlık çıkınca doğrudan doğruya Viyana'dan yönetilen Bosna-Hersek'in merkezi oldu.

Yugoslavya

[değiştir | kaynağı değiştir]

1918'de sonradan Yugoslavya Krallığı'na dönüşecek olan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı'na geçti ve Sırbistan'a bağlandı. 1929 yılında ülke, idari olarak banlıklara bölündüğünde, Drina Banlığı'nın merkezi oldu.

II. Dünyâ Savaşı'nda 1941-1945 arasında Nazi Almanyası'na bağlı bir kukla devlet olan Bağımsız Hırvatistan Devleti'nin işgalinde kaldı. Savaş sırasında Yugoslavya Krallığı yetersiz savunma yapıyordu. Alman uçaklarının bombalaması sonrasında, Saraybosna, 16. Piyade Tümeni tarafından 15 Nisan 1941 tarihinde ele geçirildi. Şehir, 1943'ten 1944'e kadar Müttefikler tarafından bombalandı. Şehirde Yugoslav Partizan hareketi temsil edildi. Direniş, "Walter" Periç adında bir NLA Partizanı tarafından yürütüldü. Periç, 6 Nisan 1945'te şehrin kurtuluşuna liderlik ederken öldü.

1984 Kış Olimpiyatları, Saraybosna'da düzenlenmiştir.

Bosna Savaşı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ana madde: Saraybosna kuşatması
Kuşatmadan sonra Saraybosna, Grbavica şehir merkezi (19 Mart 1996)

1992-1995 yıllarında Bosna Savaşı sırasında Saraybosna kuşatması büyük ölçekli yıkım ve dramatik nüfus değişimi ile sonuçlandı. Binlerce Saraybosnalı, kuşatma sırasında yapılan bombardıman altında ve çatışmalarda öldü. Saraybosna kuşatması, modern savaş tarihinin en uzun kuşatması oldu.[9] 5 Nisan 1992 ile 29 Şubat 1996 yaşanan Bosna Savaşı sırasında Yugoslav Halk Ordusu ile Sırp Cumhuriyeti'ne bağlı güçler Bosna Hersek'in başkenti Saraybosna'yı kuşattı.

Kuşatma sırasında, 1.500'den fazlası çocuk olmak üzere 11.541 kişi öldü. 15.000'i çocuk olmak üzere yaklaşık 56.000 kişi yaralandı.[10] 1991 sayımına göre kuşatması öncesinde kent ve çevresinin nüfus 525.980'di.

Günümüz

[değiştir | kaynağı değiştir]

Günümüzde Saraybosna, bölgenin en hızlı gelişen şehirlerinden birisidir. BOSMAL Şehir Merkezi, BBI Centar ve Balkanların en yüksek gökdeleni olan Avaz Twist Tower gibi çok sayıda çeşitli yeni modern binalar inşa edilmiştir.

Coğrafya

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna, tarihî Bosna bölgesinin içinde, Avrupa'nın güneydoğusunda bulunan üçgen biçimli Bosna-Hersek topraklarının hemen hemen merkezinde kurulmuştur. Koordinatları 43°52′0″K 18°25′0″D / 43.86667°K 18.41667°D / 43.86667; 18.41667 şeklinde olan kent Dinar Alplerinin ortasındaki Saraybosna Vadisi boyunca uzanır. Opcina adı verilen dört belediyeden oluşur. Centar (Merkez), Novi Grad (Yeni Şehir), Novo Sarajevo (Yeni Saraybosna) ve Stari Grad (Eski Şehir). Saraybosna'nın komşu belediyeleri İlidza [İlica] ve Vogošča'dır [Vogoşça]. Kuzeyde "Ozren Planina" (1.452 m), güneyde "Romanija Planina" (1.649 m) ve Jahorina (1.913 m) dağları arasında kalan Miljacka [Milyaçka] vadisinde kurulmuştur. Bu dağlar Dinar Alpleri'nin bir parçasıdır.

İklim

[değiştir | kaynağı değiştir]
 Saraybosna iklimi 
Aylar Oca Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Yıl
En yüksek sıcaklık (°C) 18,2 21,4 26,6 30,2 33,2 35,9 38,2 40,0 37,7 32,2 24,7 18,0 40,0
Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) 3,7 6,0 10,9 15,6 21,4 24,5 27,0 27,2 22,0 17,0 9,7 4,2 15,8
Ortalama sıcaklık (°C) 0,2 1,8 6,0 10,2 15,2 18,2 20,3 20,4 16,0 11,7 5,8 1,2 10,6
Ortalama en düşük sıcaklık (°C) −3,3 −2,5 1,1 4,8 9,0 11,9 13,7 13,7 10,0 6,4 1,9 −1,8 5,4
En düşük sıcaklık (°C) −26,8 −23,4 −26,4 −13,2 −9 −3,2 −2,7 −1 −4 −10,9 −19,3 −22,4 −26,8
Ortalama yağış (mm) 68 64 70 77 72 90 72 66 91 86 85 86 928
Kaynak: Погода и климат[11]


Saraybosna'da Sonbahar – Veliki Parkı

Saraybosna'da nemli karasal iklime (Köppen iklim sınıflandırması: Dfb) sınır oluşturan Okyanusal iklim (Köppen iklim sınıflandırması: Cfb) vardır. Saraybosna'nın iklimi dört mevsimi gösterir ve yağışlar eşit şekilde dağılır. Adriyatik Denizi'nin yakınlığı Saraybosna'nın iklimini biraz yumuşatır, ancak şehrin güneyindeki dağlar bu deniz etkisini büyük ölçüde azaltır.[12]

Yıllık ortalama sıcaklık 10 °C'dir, Ocak -0,5 °C ile yılın en soğuğu ve Temmuz 19,7 °C ile yılın en sıcak ayıdır.

Kaydedilen en yüksek sıcaklık 19 Ağustos 1946 ve 23 Ağustos 2008'de 40,7 °C iken, kaydedilen en düşük sıcaklık 25 Ocak 1942'de -26,2 °C idi.

Ortalama olarak Saraybosna'da sıcaklığın 32 °C'yi aştığı yedi gün ve sıcaklığın -15 °C'nin altına düştüğü dört gün vardır.[13] Şehirde genellikle hafif bulutlu bir gökyüzü görülür ve yıllık ortalama bulut örtüsü %45'tir.

Yönetim ve siyaset

[değiştir | kaynağı değiştir]
Saraybosna'nın dört belediyesi; Stari Grad, Centar, Novo Saraybosna ve Novi Grad

Şehir yasama yapısı "Saraybosna Kanton Meclisi" tarafından gerçekleştirilmekte olup, idari yapıları şu birimlerden oluşmaktadır;

  • Saraybosna Kanton Başkanı,
  • Saraybosna Kanton Hükûmeti,
  • Başbakan ve
  • 12 bakandan oluşan Bakanlar Kurulu.

Ekonomi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Bosna Hersek Merkez Bankası

Saraybosna'nın büyük imalat, idari ve turizm sektörleri, onu Bosna-Hersek'in en güçlü ekonomik bölgesi haline getiriyor. Aslında Saraybosna Kantonu ülkenin GSYH'sinin neredeyse %25'ini üretir.[14] Yıllar süren savaşın ardından Saraybosna ekonomisi yeniden inşa ve rehabilitasyon programlarına tanık oldu.[15] Bosna-Hersek Merkez Bankası 1997 yılında Saraybosna'da açıldı ve Saraybosna Borsası 2002 yılında işlem görmeye başladı.

Saraybosna komünist döneminde büyük bir sanayi tabanına sahip olmasına rağmen, önceden var olan sadece birkaç işletme piyasa ekonomisine başarılı bir şekilde uyum sağlayabilmiştir. Saraybosna endüstrileri artık tütün ürünlerini, mobilyaları, çorapları, otomobilleri ve iletişim ekipmanlarını içermektedir.[16] Saraybosna merkezli şirketler arasında BH Telekom, Bosnalijek, Energopetrol, Saraybosna Tütün Fabrikası ve Saraybosna pivara (Saraybosna Bira Fabrikası) bulunmaktadır.

Bosna-Hersek'in Gayri Safi Millî Hasılası (GSMH) 3.356.220.000 (1999) dolar olup, Saraybosna'ya düşen pay 1.264.412.000 dolardır.[kaynak belirtilmeli]Saraybosna'da kişi başına düşen GSMH ise 2.470 dolardır. Trafik ve iletişim (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %53'ü) toplam işçi sayısının %18'ini istihdam etme olanağı verir. Endüstri (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %14.8'i) toplam işçi sayısının %18,5'ini, ticaret ise (Saraybosna Kanton ekonomisinin toplam gelirinin %17,9'u) toplam işçi sayısının %19,5'ini istihdam eder.

Turizm ve rekreasyon

[değiştir | kaynağı değiştir]
Saraybosna teleferiği ziyaretçileri şehir merkezinden Trebević Dağı'na götürür

Saraybosna, turist sayısındaki güçlü yıllık büyüme sayesinde geniş bir turizm endüstrisine ve hızla büyüyen bir hizmet sektörüne sahiptir. Saraybosna, turizminin yıl boyunca devamlılığıyla hem yaz hem de kış hedefi olmanın avantajını da yaşar. Seyahat rehberi serisi Lonely Planet, Saraybosna'yı dünyanın en iyi 43. şehri[17] olarak adlandırdı ve Aralık 2009'da Saraybosna'yı 2010 yılında ziyaret edilecek ilk on şehirden biri olarak listelemişti.[18]

Miljacka boyunca Vilsonovo Šetalište (Wilson Gezinti Yolu)

2019 yılında Saraybosna'yı 733.259 turist ziyaret etti ve 1.667.545 konaklama yapıldı. Bu rakam 2018 yılına göre %20 daha fazlaydı.[19][20] Sporla ilgili turizmde, 1984 Kış Olimpiyatları'nın eski tesisleri, özellikle de yakınlardaki Bjelašnica, Igman, Jahorina, Trebević ve Treskavica dağlarındaki kayak tesisleri kullanılmaktadır.

Saraybosna'nın hem Batı hem de Doğu imparatorluklarından etkilenen 600 yıllık tarihi, burayı muhteşem çeşitliliklerle turistik bir cazibe merkezi yapar. Kent, Osmanlı ve Avusturya-Macaristan imparatorlukları döneminde önemli bir ticaret merkezi olması ve Doğu ile Batı arasındaki birçok güzergahın doğal durağı olması nedeniyle yüzyıllar boyunca gezginleri kendine çekti.

Saraybosna'daki popüler destinasyonlara örnek olarak Vrelo Bosne parkı, Saraybosna katedrali ve Gazi Hüsrev Bey Camii sayılabilir. Saraybosna'da turizm esas olarak tarihi, dini ve kültürel mekanlara ve kış sporlarına odaklanır.

Bosna nehri'nin pınarı, Saraybosna'nın ana banliyösü olan Ilidža'dadır

Şehir genelinde ve kenar mahallelerde çok sayıda park vardır. Yerel halk arasında popüler bir etkinlik, genellikle Trg Oslobođenja - Alija Izetbegović'te oynanan sokak satrancıdır.

Veliki Park Saraybosna'nın merkezindeki en büyük yeşil alandır. Titova, Koševo, Džidžikovac, Tina Ujevića ve Trampina Sokakları arasında yer alır ve alt kısmında Saraybosna Çocuklarına adanmış bir anıt vardır.

Hastahana, Avusturya-Macaristan'ın Marijin Dvor mahallesinde dinlenmek için popüler bir yerdir.[21]

Miljacka Kanyonu'ndaki yerel olarak Kozija Ćuprija olarak bilinen adıyla Keçi Köprüsü, aynı zamanda Dariva yürüyüş yolu ve Miljacka nehri boyunca uzanan popüler bir park yeridir.[22][23] 24 Aralık 2012 tarihinde, yaslı iki anneyi andıran iki pirinç heykelin bulunduğu park, Saraybosna ile Azerbaycan'ın başkenti Bakü arasındaki 45 yılı aşkın dostluğun anısına Dostluk Parkı olarak açıldı.

Saraybosna aynı zamanda şehir manzaralarıyla da ünlüdür; Avaz Twist Tower'daki gözlem güvertesi, Park Prinčeva restoranı, Vidikovac gözetleme noktası (Trebević Dağı), Zmajevac gözetleme noktası ve Sarı/Beyaz kale gözetleme noktaları (Vratnik'te) ile şehir genelinde çok sayıda diğer gözlem çatıları (örn. Alta Alışveriş Merkezi, ARIA) dahil Centar, Otel Hecco Deluxe) vardır. Saraybosna'nın simgesi olan Trebević teleferiği 2018 yılında yeniden inşa edildi ve ziyaretçileri şehir merkezinden Trebević Dağı'na götüren şehrin en popüler turistik mekanlarından biridir.

Ayrıca, UNESCO'nun geçici anıtı olan Eski Yahudi Mezarlığı da vardır. Bu mezarlık Avrupa'nın en büyük ikinci Yahudi mezar kompleksi olan ve Prag'daki en büyüğü olan yaklaşık 500 yıllık bir alandır. Aynı zamanda dünyanın en önemli anıt komplekslerindendir. İki veya daha fazla farklı mezheplerin farklı yönetim ve kurallar altında bir arada yaşamasının, karşılıklı saygı ve hoşgörünün ebedi delilini temsil eder.[24]

Demografi

[değiştir | kaynağı değiştir]

1991 nüfus sayımlarına göre nüfusun %50'si Boşnaktır. Boşnakların, Sırpların ve Hırvatların mahalleleri ayrıdır. Aktif olarak Sırplar ve Boşnaklar savaşmış olmasına rağmen şehrin en pahalı yerlerinde Hırvatlar oturur ve şehrin üst tabakasını oluştururlar.[kaynak belirtilmeli]

Nüfus
Yıl 1921. 1991. 2013.
Boşnaklar 29,649 (%37,9) 182.503 (%50.45) 222.457 (%80.47)
Sırplar 18.630 (%23.8) 92.271 (%25.50) 10.422 (%3.78)
Hırvatlar 21,373 (%27.3) 24.241 (%6.70) 13.604 (%4.94)
Yugoslavlar - 47.083 (%13.01) -
Diğer 8.552 (%11.0) 15.637 (%4.32) 29.041 (%10.54)
Toplam 78,173 361.735 275.524

Ulaşım

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yollar ve otoyollar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna'nın dağların arasındaki vadideki konumu onu küçük bir şehir yapmıştır. Dar şehir sokakları ve park alanlarının eksikliği otomobil trafiğini kısıtlar ancak yaya ve bisikletlilerin hareket kabiliyetini artırır. Mareşal Tito Caddesi ve doğu-batı Zmaj od Bosne (Bosna Ejderhası) karayolu (E761) olmak üzere iki ana yolu vardır. Ülkenin kabaca merkezindeki Saraybosna, Bosna'nın ana kavşak noktasıdır. Şehir, Zenica, Banja Luka, Tuzla, Mostar, Gorajde ve Foča gibi diğer tüm büyük şehirlere karayolu veya ulusal karayolu ile bağlıdır.

Orta Avrupa ve başka yerlerden gelen ve Dalmaçya'yı ziyaret eden turistler, Budapeşte üzerinden Saraybosna üzerinden geçerek Saraybosna ve çevresindeki trafik sıkışıklığını artırır. Trans-Avrupa otoyolu, Koridor Vc Saraybosna'dan geçerek onu kuzeyde Budapeşte'ye ve güneyde Adriyatik Denizi'ndeki Ploče'ye bağlar.[25] Otoyol Bosna Hersek hükûmeti tarafından inşa edilmektedir ve 3,5 milyara Euro mal olacaktır. Mart 2012'ye kadar Bosna-Hersek Federasyonu A1'e yaklaşık 600 milyon Euro yatırım yaptı. 2014 yılında Saraybosna Çevre Yolu çevre yolu da dahil olmak üzere Saraybosna-Zenica ve Saraybosna-Tarčin bölümleri tamamlandı.

Havaalanı

[değiştir | kaynağı değiştir]
Saraybosna Uluslararası Havalimanı

Saraybosna Uluslararası Havalimanı (IATA: SJJ) şehrin sadece birkaç kilometre güneybatısındadır ve 2005 yılında Münih'te düzenlenen 15. yıllık ACI-Avrupa'da 1.000.000'den az yolcu sayısıyla Avrupa'nın en iyi havaalanı seçilmiştir.

Bosna Hersek'teki toplam havalimanı trafiğinin %61,4'ünü oluşturan havalimanından 2017 yılında 957.971 yolcu seyahat etti.[26][27]

Taksi yolunun ve apronun iyileştirilmesi ve genişletilmesiyle birlikte yolcu terminalinin genişletilmesine yönelik planlar 2012 sonbaharında başladı. Mevcut terminal yaklaşık 7.000 metrekare (75.347 fitkare) kadar genişletildi.[28] İyileştirilen havaalanı, ticari perakende merkezi Saraybosna Havaalanı Merkezi'ne doğrudan bağlanarak turistlerin ve gezginlerin uçağa binmeden önce zamanlarını alışveriş yaparak ve sunulan birçok olanaktan yararlanarak geçirmelerini kolaylaştırdı.[29] 2015 ile 2018 yılları arasında havalimanı 25 milyon avronun üzerinde bir bedelle iyileştirildi.

Eğitim

[değiştir | kaynağı değiştir]
Saraybosna Üniversitesi Rektörlüğü ve Hukuk Fakültesi
Bosna Hersek Ulusal ve Üniversite Kütüphanesi

Yükseköğretim Saraybosna'da uzun ve zengin bir geleneğe sahiptir. Ülkenin en önde gelen yükseköğrenim kurumları Saraybosna'dadır.

Kültür

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ferhad Paşa (Ferhadija) Camii

Saraybosna, birçok açıdan Türkiye'ye benzer. Türk kahvesi, börek, tarih, mimari, sosyal yapı gibi yönlerden Türkiye'ye yakınlığı belli olan bir şehirdir. 1984 Kış Olimpiyatları Saraybosna'da yapılmıştır. Katolik Başpsikoposluğu, Ortodoks Patrikliği ve Müslüman Cemaati Başkanlığının bulunduğu Saraybosna, aynı zamanda tıp, ticaret, müzik ve kültür kurumlarının merkezidir. Şehir, tarihsel yapıtları bakımından zengindir. Bosna-Hersek Müzesi'nde zengin arkeoloji ve etnografya koleksiyonları vardır. Kaleleri ve camileriyle ünlü olan şehrin bu tarihsel yapıları, Bosna-Hersek'in diğer yerleşim birimlerinde de olduğu gibi savaş sırasında bilhassa tahrip edilmiş ve büyük zarar görmüşlerdir.

Saraybosna'da kültürel kurumlar büyük önem arz etmektedir. Kentte; 1 opera, 6 tiyatro, 4 müze, 7 sinema, 33 kütüphane, 287 spor tesisi ve 25 fakülteli bir üniversite vardır.

Mimari

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosna Savaşı sonrası her ülke katılımda bulunarak şehri yeniden kurma çalışması yürütmüştür. Türkiye de inşa ettiği toplu konutlarla bu çalışmalara katılmıştır.

Müzik

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna tarihsel bölgenin en önemli müzikal bölgelerinden biri olmuştur. Saraybosna Pop rock okulu 1961 ve 1991 yılları arasında şehirde geliştirdi.

Festivaller

[değiştir | kaynağı değiştir]

Saraybosna uluslararası festivallerin eklektik ve farklı seçimi ile ünlüdür. Saraybosna Film Festivali Bosna Savaşı sırasında 1995 yılında kurulmuş ve Balkanlar ve Güneydoğu Avrupa'nın önde gelen ve en büyük film festivali haline gelmiştir.

Spor

[değiştir | kaynağı değiştir]

Şehir 1984 Kış Olimpiyatları'na ev sahipliği yapmıştır. Yugoslavya Jure Franko[30] tarafından erkekler dev slalom kategorisinde bir gümüş madalya kazandı.

Ulusal ve dini bayram, festival ve tatil günleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kurtuluş Günü (1 Mart), Devlet Günü (25 Kasım), Saraybosna Kış Festivali, Orchestar Festivali, Belediyede Kültür Günleri, Vovi Grad Uluslararası Halk Dansları Festivali, Başçarşı Geceleri, İki yılda bir düzenlenen Akdeniz Genç Artistler, Yaz tiyatroları "Karnemi 55" Saraybosna Film Festivali, Saraybosna Şiir Günleri, Tiyatro Festivali, MESS Uluslararası Tiyatro Festivali, Saraybosna JAZZ Festivali, SIMF - Uluslararası Müzik Festivali, Çocuk Şarkıları Festivali

İlgili film ve diziler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kardeş şehirler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Bosna-Hersek'in 10 şehirle kardeş şehir anlaşması,[32] 32 şehirle de "kardeşlik" anlaşması[33] bulunmaktadır.

Resimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Stilinovic, Josip (3 January 2002). "In Europe's Jerusalem" 29 Haziran 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Catholic World News. The city’s principal mosques are the Gazi Husrev-Bey’s Mosque, or Begova Džamija (1530), and the Mosque of Ali Pasha (1560–61). Retrieved on 5 August 2006.
  2. ^ Benbassa, Esther; Attias, Jean-Christophe (2004). The Jews and their Future: A Conversation on Judaism and Jewish Identities. Londra: Zed Books. s. 27. ISBN 1-84277-391-7. 
  3. ^ a b "Visit Sarajevo: A Brief History of the City". Visit Sarajevo. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2012. 
  4. ^ "Saraybosna'nın yeni belediye başkanı belli oldu". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Nisan 2021. 
  5. ^ Bosna-Hersek Federasyonu, Federal İstatistik Ofisi. Yaş, cinsiyet, kanton ve belediyelere göre mevcut nüfus. 30 Haziran 2007. 10 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yıllık istatistiki bilgi. (Görebilmek için PDF gereklidir). (İngilizce).
  6. ^ Malcolm, Noel (1994). Bosnia: A Short History. New York University Press. ISBN 0-8147-5561-5. (İngilizce).
  7. ^ Valerijan, Žujo; Imamović, Mustafa; Ćurovac, Muhamed. Sarajevo. (Boşnakça).
  8. ^ Kelley, Steve. Ayağa kalkan Saraybosna tekrar ümit ediyor 16 Ocak 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Seattle Times. 19 Ağustos 2006'da güncellenmiştir. (İngilizce).
  9. ^ Connelly, Charlie (8 Ekim 2005). "The new siege of Sarajevo". The Times. Birleşik Krallık. 5 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  10. ^ Bassiouni, Cherif (27 Mayıs 1994). "Final report of the United Nations Commission of Experts established pursuant to security council resolution 780". United Nations. 2 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2010. 
  11. ^ "Have Durumu ve İklim: Saraybosna'nın iklimi" (Rusça). Have Durumu ve İklim (Погода и климат). 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2016. 
  12. ^ Lacan, Igor; McBride, Joe R. (2009). "War and trees: The destruction and replanting of the urban and peri-urban forest of Sarajevo, Bosnia and Herzegovina". Urban Forestry & Urban Greening. 8 (3). ss. 133-148 [134]. doi:10.1016/j.ufug.2009.04.001. 
  13. ^ "Weatherbase: Historical Weather for Sarajevo, Bosnia and Herzegovina". Weatherbase. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2013. 
  14. ^ "Sarajevo's economic standpoint in Bosnia and Herzegovina" (PDF). Canton of Sarajevo. 12 Şubat 2016. 16 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Şubat 2016. 
  15. ^ European Commission & World Bank. "The European Community (EC) Europe for Sarajevo Programme". Archived from the original on 6 Kasım 2007. Erişim tarihi: 26 Temmuz 2006.  The EC reconstruction program for Bosnia and Herzegovina detailed by sector. Retrieved on 5 August 2006.
  16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Brit isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Lonely Planet 2006 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  18. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; News.com.au isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  19. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; fsz canton 2020 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ "Number of Tourist Arrivals and Nights" (PDF). Republika Srpska Institute of Statistics. Aralık 2019. 27 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2021. 
  21. ^ "Hastahana – Skate & relax". spottedbylocals.com. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015. 
  22. ^ "Dariva". sarajevo.travel/ba. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2015. 
  23. ^ "Kozija ćuprija". sarajevo.travel/ba. 1 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2015. 
  24. ^ Centre, UNESCO World Heritage. "Jewish Cemetery in Sarajevo". UNESCO World Heritage Centre. 3 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2020. 
  25. ^ Corridor 5C. 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ağustos 2006.
  26. ^ "Sarajevo airport statistics: Flow – operations and pax – by month, 2001-2016" (PDF). 20 Eylül 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018. 
  27. ^ "Home page". 27 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2018. 
  28. ^ "EX-YU aviation news: Sarajevo expansion to begin in 2012". Exyuaviation.blogspot.com. 17 Eylül 2011. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012. 
  29. ^ "A new shopping experience in Sarajevo!". Airportcentersarajevo.com. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012. 
  30. ^ IOC (2006). Jure Franko 24 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Althete: Profiles. Retrieved on 5 August 2006.
  31. ^ Venuto al mondo 15 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. IMDb resmi internet sitesi
  32. ^ a b c d e f g h i daenet d.o.o. "Sarajevo Official Web Site : Sister cities". Sarajevo.ba. 14 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  33. ^ "Fraternity cities on Sarajevo Official Web Site". City of Sarajevo 2001–2008. 16 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014. 
  34. ^ "Saraybosna İzmir'in 25'inci kardeş şehri oldu". Cumhuriyet. 13 Temmuz 2022. 13 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2022. 
  35. ^ "Official portal of City of Skopje – Skopje Sister Cities". 2006–2009 City of Skopje. 30 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2014.  |yayımcı= dış bağlantı (yardım)
  36. ^ "Milliyet gazetesi". 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2012. 
  37. ^ Ankara′nın Kardeş şehirleri 14 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., ankara-bel.gov.tr 29 Haziran 2012 tarihinde erişildi.

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Vikipedi'nin kardeş projelerinden
Saraybosna
hakkında daha fazla bilgi edinin
Vikisözlük'te ara Vikisözlük'te tanımlar
Commons'ta ara Commons'ta dosyalar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Saraybosna&oldid=34164117" sayfasından alınmıştır