Namibya

Namibya Republic of Namibia (İngilizce) Republik Namibia (Almanca) Namibya Cumhuriyeti
Bayrak Arma
Slogan Unity, Liberty, Justice (Türkçe: "Birlik, Özgürlük, Adalet")
Millî marş Namibia, Land of the Brave
Başkent ve en büyük şehir	Windhoek 22°34′G 17°5′D
Resmî dil(ler)	İngilizce
Tanınan millî diller	Afrikaanca Almanca Kwangali dili Silozi Setswana Khoekhoe dili Herero dili Oshiwambo dili
Hükûmet	Üniter yarı başkanlık cumhuriyeti
• Cumhurbaşkanı Nangolo Mbumba • Cumhurbaşkanı Yardımcısı Netumbo Nandi-Ndaitwah • Başbakan Saara Kuugongelwa-Amadhila
Tarihçe
• Anayasa 9 Şubat 1990 • Bağımsızlık 21 Mart 1990
Yüzölçümü
• Toplam	825.418 km2 (34.)
Nüfus
• 2020 tahminî	2.746.745 (143..)
• 2011 sayımı	2.113.077
• Yoğunluk	3,2/km2 (235.)
GSYİH (SAGP)	2020 tahminî
• Toplam	24,132 milyar $ (137.)
• Kişi başına	9.537 $ (113..)
GSYİH (nominal)	2020 tahminî
• Toplam	10,252 milyar $ (142.)
• Kişi başına	4.052 $ (107.)
Gini (2015)	59.1 yüksek
İGE (2019)	0.646 orta · 130.
Para birimi	Namibya doları (NAD)
Zaman dilimi	UTC+1:00 (WAT)
• Yaz (YSU)	UTC+2:00 (WAST)
Telefon kodu	264
İnternet alan adı	.na

Namibya ya da resmî adıyla Namibya Cumhuriyeti (İngilizce: Republic of Namibia; Almanca: Republik Namibia; Afrikaans: Republiek van Namibië), eski adıyla Güney Batı Afrika, batı sınırı Atlantik Okyanusu olan güney Afrika'da bir ülkedir. Kuzeyinde Zambiya ve Angola, doğusunda Botsvana, güney ve doğusunda Güney Afrika Cumhuriyeti ile sınır paylaşmaktadır. Zimbabve ile sınırı olmamasına rağmen, Zambezi Nehri'nin 200 metreden daha az bir kısmı iki ülkeyi en yakın noktalarında ayırır. Namibya Kurtuluş Savaşı sonrasında, 21 Mart 1990 tarihinde Güney Afrika Cumhuriyeti'nden bağımsızlığını kazandı. Başkenti ve en büyük şehri Windhoek'tir. Namibya Birleşmiş Milletler (BM), Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC), Afrika Birliği (AU) ve İngiliz Milletler Topluluğu'na üye bir devlettir.

Namibya'nın kuru toprakları, erken çağlardan beri San (Buşman), Damara ve Namaka halkları, yaklaşık 14 yüzyıldan bu yana da Bantu göçmenlerince iskan edildi. Topraklarının çoğu 1884 yılında Alman İmparatorluğu himayesine girdi ve I. Dünya Savaşı sonuna kadar Alman sömürgesi olarak kaldı. Milletler Cemiyeti, 1920 yılında ülkeyi Güney Afrika'nın manda yönetimine bırakı. Güney Afrika, Namibya topraklarında kendi yasalarını ve 1948 yılından sonra apartheid politikasını uyguladı. 1878 yılına kadar Britanya kraliyeti altında Cape Kolonisi tarafından ilhak edilen Walvis Bay limanı ve denizaşırı Penguen Adaları, 1910 yılında kurulan yeni Güney Afrika Birliği'nin ayrılmaz bir parçası haline geldi.

Afrikalı liderlerin isyanları ve talepleri, Birleşmiş Milletler'in Namibya toprakları üzerinde doğrudan sorumluluk üstlenmesine yol açtı. BM, 1973 yılında Güney Batı Afrika Halk Örgütü'nü (SWAPO) Namibya halkının resmî temsilcisi olarak tanıdı. Ancak Namibya, bu dönemde Güney Batı Afrika olarak Güney Afrika yönetimi altında kaldı. Güney Afrika, meydana gelen iç şiddetten dolayı 1985 yılında Namibya'da geçici bir yönetim kurdu. Namibya, 1990 yılında Güney Afrika'dan (1994 yılına kadar Güney Afrika kontrolü altında kalan Walvis Bay ve Penguin Adaları hariç) tam bağımsızlık elde etti.

Namibya 2,1 milyon nüfusu olan, istikrarlı çok partili bir parlamenter demokrasidir. Tarım, hayvancılık, turizm ve mücevher elması, uranyum, altın, gümüş ve baz metaller dahil olmak üzere madencilik, Namibya ekonomisinin temellerini oluşturmaktadır. Kurak Namib Çölü'nün varlığı göz önüne alındığında, dünyada en az yoğunluklu nüfusa sahip ülkelerden biridir.

İsim

Ülke ismini ülke topraklarının büyük bir bölümünü kaplayan Namib çölünden almaktadır. Ülke bağımsızlığını kazandığı dönem, ülke içerisinde yaşayan birçok etnik grup arasında ayrıma, dışlanmaya neden olmaması adına ülkenin tarafsızlığını yansıtacak bir isim olması yönünde fikirler beyan edilmiş, sonucunda Namib çölünden yola çıkarak bu isimde karar kılınmıştır. Ülke yine aynı gerekçelerle bağımsızlığı kazandığında ülkenin resmi dilini İngilizce olarak belirlemiştir.

Coğrafya

Caprivi ucu olarak tanımlanan bölge

Ülke konum itibarıyla 17,87° ve 29,9808° güney enleminde, 12° ve 25° doğu boylamında yer almaktadır. Ülke kuzeyde Angola ve Zambiya, doğuda Botsvana, güneyde ise tamamı Oranj nehri ile oluşturulan Güney Afrika Cumhuriyeti devleti ile komşu konumundadır. Ülkenin kuzey bölümünde uzun ince bir şerit halinde uzanan Caprivi ucu ülkenin Angola, Zambiya ve Botsvana olan sınırının bir bölümünü oluştururken, 100 m'lik bir sınır olduğu söylenen Zimbabve sınırı tartışmalı bir durumdadır. Ülkenin batısı tamamen Atlas Okyanusu kıyı şeritinden oluşmakta olup 1.350 km'yi bulmaktadır. Ülkede sınır oluşturan Oranj nehri dışında birçok nehir bulunmaktadır, ancak Caprivi bölgesinde bulunan Kwando ve Kavango nehri dışında yıl boyu tamamen su ile dolan ve akan nehir yoktur. Bu iki nehir dışındaki nehirler kuraklık nedeniyle su bulundurmamaktadır ve nehir yatakları yılın büyük bir bölümü tamamen gözükmektedir. Ülke topraklarının büyük bir bölümünü çöller oluşturmaktadır. Ülkenin batısında bulunan ve ülkeye ismini veren Namib Çölü'nün yanı sıra doğu bölümünde de Kalahari Çölü bulunmaktadır.

İklim

Namibya‘nın Köppen iklim tipleri

Namibya çöllerinde oluşan kumullar

Ülke genel olarak sıcak ve kuru bir iklime sahiptir. Subtropikal iklime sahip olan Namibya'nın çöl bölgelerinde yıl boyu sıcaklıklar hakim olmaktadır. Kış aylarında bile 25 °C ve üzeri sıcaklıklar ölçülebilen çöl bölgelerinde en sıcak aylar olan Aralık ve Ocak aylarında sıcaklıklar çok az yağış almaktadır 30 °C'ye kadar çıkmaktadır. Gün içerisinde sıcaklık değerleri bu seviyede seyrederken, geceleri sıcaklık donma noktasına kadar düşebilmektedir. Ülkenin her iki çöl arasında kalan yaylalarında iklim çöl bölgesine göre sıcaklık oranları daha düşüktür. Bu bölgelere kış aylarında kar yağabilmekte ve don oluşabilmektedir. Ülkenin Caprivi ucu diğer bölgelere nazaran yıl içerisinde bol yağış almaktadır. Yağışların etkisiyle oluşan ve sürekli su bulunduran nehirler ve tropik ormanlar ülkenin diğer bölgelerine göre daha nemli bir ortam oluşturmaktadır. Ülke genelinde yağan az ama öz sağanak yağmurlar genellikle Kasım ve Nisan aylarında yağmaktadır. Ülkede hakim olan iklim koşulları toprakların tarımsal kullanımını kısıtlamakta, yağışların az olduğu güney bölgelerde daha çok hayvancılık, yağışların daha çok olduğu kuzey bölgelerinde ise çiftçilik ile geçim sağlanmaktadır. Namib çöl bölgesinde oluşan kumullar 200 m yüksekliğe ulaşması ve bu alanda dünyanın en büyük kumulları olma özelliği ile Sossusvlei bölgesine önem katmaktadır. Bu bölgenin çekiciliği kumulların oluşturduğu yüksekliğin yanı sıra var olan yüksek orandaki nem ve güneşin oluşturduğu renkli ortamdır.

Nüfus

Ülke toprakları geniş olmasına rağmen seyrek oranda bir yerleşim nüfusuna sahiptir. Namibya nüfusunun büyük bir bölümü az olan şehirlerde ve güneye göre daha verimli topraklara sahip olan kuzey bölgelerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun %44'ü Omusati, Oshana, Ohangwena ve Oshikoto bölgelerinde yaşamını sürdürmektedir. Namibyalıların üçte birlik bölümü ülkenin başkentininde bulunduğu orta kısımlarda yaşamakta olup, ülkenin güney topraklarında nüfusun sadece %7'si ikamet etmektedir. Ülkenin liman şehirleri hariç batısı ve Namib çölü civarlarında yaşayan nüfus neredeyse yok denecek kadar azdır.

Namibya nüfusu 2011 Human Development raporuna göre Afrika kıtası içerisinde yaşam kalitesi en yüksek sekizinci ülke konumundayken, dünya sıralamasında 120. sırada yer almaktadır.

Namibya genç bir nüfusa sahip olup, 2028 tahmini verilerine göre %55,95'i 0-24 yaş aralığındadır. Ülkenin sadece %3,90'ı 65 yaş ve üzerindedir.

0-14 yaş: %35.68 (erkek 473,937/kadın 464,453)
15-24 yaş: %20.27 (erkek 267,106/kadın 265,882)
25-54 yaş: %35.47 (erkek 449,132/kadın 483,811)
55-64 yaş: %4.68 (erkek 54,589/kadın 68,619)
65 yaş ve üzeri: %3.90 (erkek 43,596/kadın 58,948)

Şehirde yaşayanların oranı 2022 verilerine göre %54 olan ülkede, nüfusun yıllık artış oranı 2022 tahmini verilerine göre %1,82 düzeyindedir.

Ekonomi

Namibya ekonomisi Güney Afrika ile ortak tarihleri nedeniyle iç içedir. Namibya'da büyük ekonomik sektörler tarım (%5,0), madencilik (%10,4), üretim (%13,5) ve turizmdir. Ayrıca Namibya'da gelişmiş bir bankacılık altyapısı vardır.

Tarım

Ülkede dünyadaki en yüksek gelir eşitsizliği oranı ve düşük GSYİH bulunduğundan dolayı nüfusun büyük bölümü kırsal alanlarda yaşamakta ve kırsalda yaşayan nüfusun büyük bölümü tarımla uğraşmaktadır. Ülkenin sadece yüzde 1'lik bölümü tarıma uygun olmasına rağmen nüfusunun yaklaşık yarısı geçimini sağlamak için tarım yapmakta ve buna rağmen Namibya tarımı kendi kendisine yetememekte, bazı ürünler ithal edilmektedir.

Din

Ülkede Almanya sömürge döneminde yıllar içerisinde yürütülen misyonerlik faaliyetleri nedeniyle nüfusun %87'lik bir kısmı Hristiyan inancını benimsemektedir. Bu oran Afrika kıtası içerisinde var olan ortalamanın çok üstündedir. Ülke nüfusunun geri kalan %13'lük kısmının neredeyse tamamı yerel dinlere inanırken, İslam dini Namibya'da yok denecek kadar azdır. İslamiyeti inanç olarak benimseyen, tahmini olarak 3.000-5.000 arası sayılarla ifade edilen nüfusun merkezi başkent Windhoek'ta bulunan Quba camisidir. Ülke genelinde altısı başkentte olmak üzere sadece 12 cami bulunmaktadır.

Namibya'da Konuşulan Anadiller
Diller			oran
Oshiwambo			%48.9
Khoekhoegowab (Damara Dili)			%11.3
Afrikaanca			%10.4
Otjiherero			%8.6
RuKwangali			%8.5
siLozi			%4.8
İngilizce			%3.4
Almanca			%0.9
San			%0.8
Setswana			%0.3
Diğer Afrika Dilleri			%1.2
Diğer Avrupa Dilleri			%0.7
Asya Dilleri			%0.1

Dil

2011 nüfus sayımına göre, en yaygın anadiller ülkenin kuzey bölgelerinde konuşulan Oshiwambo (hanelerin % 49'u için en çok konuşulan dil), iç bölgelerde konuşulan Khoekhoegowab (% 11,3), Afrikaans (% 10,4), Otjiherero (% 9) ve RuKwangali (% 9)'dir.

En yaygın olarak anlaşılan ulusal dil, ülkenin lingua franca'sı olan Afrikaans'tır. Hem Afrikaans hem de İngilizce, esas olarak halkla iletişim için ayrılmış ikinci bir dil olarak kullanılır.

Beyaz nüfusun çoğu ya Almanca ya da Afrikaanca konuşur. Alman sömürge döneminin sona ermesinden 106 yıl sonra bile bugün hala Almanca, ticari bir dil olarak rol oynar. Beyaz topluluğun % 60'ı, Almanca % 32'si, İngilizce % 7'si Portekizce ve Afrikaanca % 4-5'i tarafından konuşulmaktadır. Portekizce konuşulan Angola'ya coğrafi yakınlık, Portekizce konuşanların nispeten yüksek sayısını açıklar.

Tarih

Namibya

Namibya tarihinde ilk yerleşimciler 17. yüzyılda bölgeye yerleşen Herero, Nama, Orlam ve Ovambo kabileleri olmuştur. Elverişli olmayan coğrafi şartlar ve iklim nedeniyle bundan önceki bir yerleşim belgelenememiştir. Avrupalıların, özellikle Portekiz, İngiltere ve Almanya'dan gelen göçmenlerin bölgeyi keşfi ve yerleşimi ise 19. yüzyılda başlamıştır. 1884/85 yıllarına kadar ülke, İngiliz hakimiyeti altında bulunan Walvis Körfezi hariç tümüyle Almanya İmparatorluğu himayesi altına girmiş ve Alman Güneybatı Afrikası sömürge sisteminin bir parçası haline girmiştir. 1885 yılının mayıs ayında bölgeye gelen ilk Alman toplulukları bölgede hakimiyet kurmak adına yerel kabilelerden olan Hererolar ile anlaşarak, onlardan kendilerini diğer düşman kabilelere karşı korumak vaadi ile kendilerine genel olarak yardım etmelerini, Alman ticaret gemilerine sorun yaşatmamalarını ve Almanya'nın bilgisi ve onayı olmadan başka kişilere toprak satmamalarını talep etmişlerdir. Bu anlaşma, Almanya'nın kendileri üzerinde bir koruma oluşturmadığı gerekçesiyle kabile lideri tarafından iptal edilerek Almanlar bölgeden gönderilmiştir. Bu gelişme üzerine Almanya bölgeye 20 kişilik bir ordu grubu göndererek, konuyu çözümlemeye çalışmıştır. Sayısal olarak hiçbir etki yaratamayan gruba karşı üstünlük elde eden yerel halka karşı, merkezi Almanya hükûmeti gruba sürekli takviye yapma durumunda kalmıştır. Bu şekilde başarıya ulaşamayan Almanya, yerel kabile liderleri ile yeniden anlaşma yolunu seçmiştir. Zaman içerisinde yerel halkın geçiminde ve topraklarının ekilmesinde önemli bir yere sahip olan, başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürmelerine imkân sağlayan sığırların, hızla yayılan sığır vebası nedeniyle telef olması neticesinde çaresiz kalmış, Avrupa'dan gelen beyazların yanında çalışmaya mecbur bir konumda kalmıştır. Avrupa'dan aşılı olarak gelen beyazların sahip olduğu sığırlar ile belli bedeller karşılığı topraklar ekilirken, yerel halka borç karşılığı Avrupa'dan getirilen mallar satılmış, ödemelerin günü geldiğinde de ödeme gücu olmayan yerlilerden toprakları ellerinden alınmıştır. Bu düzen hatta öyle boyutlara ulaştırılmıştır ki, yerel halkın ilgi göstermediği ürünler arabalardan yerel halkın yaşadığı bölgelere atılmış, daha sonra bu ürünlerin ücretleri kendilerinden talep edilmiştir. Oluşturulan bu düzen yerel halk ile beyaz Avrupalı halk arasında giderek büyüyen sorunlara neden olmuş ve isyana kadar varmıştır. 1904 ile 1908 yılları arasında yerel halkın ayaklanmasına ve isyanına sebep oluşturan bu olaylar neticesinde binlerce Herero ve Nama kabilesine mensup kişiler öldürülerek hayatlarını kaybetmiştir. Bölge üzerindeki Almanya hakimiyeti I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar sürmüş, bu savaş sonrası bölge İngiliz himayesi altına girmiştir. Bu himaye daha sonra Güney Afrika hakimiyetine dönüşmüştür. Namibya, 1990 yılında bağımsız bir ülke olmuştur. Güney Afrika 1994'te Walvis Koyu'nu Namibya′ya (geri) vermiştir.

Siyaset

Namibya’nın hükümet merkezi Tintenpalast

Ülke bağımsızlığını kazandığı 1990 yılından bu yana yarı başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Yönetim sistemi ile ilgili referandum 1989 yılında gerçekleştirilmiş ve bağımsızlığın ilanı ile de yürürlüğe girmiştir. Ülkenin devlet başkanı beş yıllık dönemler için seçilmekte olup, Namibya hükûmetini ve başbakanını belirlemek görevleri arasındadır. Ülkede ulusal meclis ve millet meclisi olmak üzere iki ayrı meclis yapısı mevcuttur. Ulusal meclis 26 sandalyeye sahip ve ülkede var olan 13 bölge, bu meclise her altı yılda bir iki üye göndermektedir. Millet meclisinde bulunan 78 sandalyeden 72'sinin sahibi beş yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenirken geriye kalan 6 üye devlet başkanı tarafından belirlenerek atanmaktadır.

Namibya devlet başkanları

• 21 Mart 1990 - 20 Mart 2005: Sam Nujoma
• 21 Mart 2005 - 20 Mart 2015: Hifikepunye Pohamba
• 21 Mart 2015 - ... : Hage Geingob

İdari yapılanma

Namibya'nın bölgelerine göre nüfus yoğunluğu haritası (2011).

Namibya toprakları 14 bölgeye ayrılmıştır. Her bir bölge, bölgesel meclis tarafından yönetilmekte olup, bölgenin büyüklüğüne göre ayrıca altı ila 13 farklı seçim bölgesine daha ayrılmış konumdadır. Namibya genelinde toplamda 107 seçim bölgesi mevcuttur.

2013 yılında gerçekleştirilen reform ile birlikte daha önce Kavango olarak adlandırılan bölge ikiye bölünerek Kavango Batı ve Kavango Doğu isimli iki yeni bölge oluşturulmuş, Caprivi bölgesinin adı Zambezi, Karas bölgesinin de adı ǁKaras olarak değiştirilmiştir.

Nr	Bölge	Nüfus (2011)	Yüzölçümü km2	Bölge başkenti
1	Zambezi	90.100	14.785	Katima Mulilo
2	Erongo	150.400	63.539	Swakopmund
3	Hardap	79.000	109.781	Mariental
4	ǁKaras	76.000	161.514	Keetmanshoop
5	Kavango Doğu	115.447	25.576	Rundu
6	Kavango Batı	107.905	23.166	Nkurenkuru
7	Khomas	340.900	36.964	Windhoek
8	Kunene	88.300	115.260	Opuwo
9	Ohangwena	245.100	10.706	Eenhana
10	Omaheke	70.800	84.981	Gobabis
11	Omusati	242.900	26.551	Outapi
12	Oshana	174.900	8.647	Oshakati
13	Oshikoto	181.600	38.685	Omuthiya
14	Otjozondjupa	142.400	105.460	Otjiwarongo

Ayrıca bakınız: Namibya'nın bölgeleri

Ayrıca bakınız: Namibya'daki şehirler listesi

Ayrıca bakınız: Namibya'nın seçim bölgeleri

Spor

Ülke genelinde en çok sevilen spor türleri ragbi ve futboldur. Namibya ragbi millî takımı Afrika kıtasının en başarılı ragbi takımlarından bir tanesidir. Bağımsızlığın kazanıldığı 1990 yılında kurulan takım Afrika kıtasından sürekli dünya şampiyonalarına gitmekte olup günümüze kadar iki kere Afrika şampiyonluğu ve iki kere de Afrika ikinciliği elde etmiştir. Aynı yıl içerisinde kurulan Namibya millî futbol takımı ise Afrika kıtasının orta seviyediki takımlarından olup, şu ana kadar iki kere Afrika Uluslar Kupası'nda yer almıştır. Namibya ligi olan Namibya Premier League'de ise 12 takım mücadele etmektedir.

Ulaşım

Namibya demiryolu ağı

Namibya'da bulunan demiryolları özellikle Almanya hakimiyeti altında iken askeri gereksinimler nedeniyle yapılan yollardan oluşmaktadır. Günümüzde 2.382 km'ye kadar çıkartılan demiryolu bağlantıları, bazı şehirleri birbirine bağlamaktadır. Ülkenin geneline yayılmayan demiryolu bağlantılar insan taşımacılığında neredeyse hiçbir anlam ifade etmezken, çoğunlukla ürün taşımada kullanılmaktadır. Ülkenin sahip olduğu karayolları, demiryolunun aksine neredeyse tüm bölgeleri kapsamaktadır. 65.000 km kara yoluna sahip ülkede, bu yolların 60.000 asfalt yerine çakıl taşı tabanlıdır. Geriye kalan 5.000 km ise önemli yollar olarak asfalta sahiptir. Namibya'da, tıpkı komşusu Güney Afrika Cumhuriyeti'nde olduğu gibi trafik sağdan akmaktadır.

Ülke, Air Namibia ile kendisine ait bir havayolu şirketine sahiptir. Uluslararası havacılık sektörüne entegre olmuş iki adet havaalanına sahip olan ülkede, ayrıca küçük uçakların inebileceği irili ufaklı alanlar da vardır. Deniz taşımacılığında ise, 1994 yılında Güney Afrika tarafından Namibya'ya devredilen Walvis Körfezi ile Lüderitz önemli bir konuma sahiptir.

Dış bağlantılar

• Namibya Hükümeti websitesi 20 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• BBC News Country Profile: Namibia 19 Ekim 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Ayrıca bakınız

• Cuito Cuanavale Muharebesi