Khmer Issarak

Khmer Issarak (Özgür Kmer veya Bağımsız Kmer) (Kmerce: ខ្មែរឥស្សរៈ) "gevşek yapılandırılmış" bir anti-Fransız ve anti-sömürge bağımsızlık hareketiydi. Ayrıca hareket “amorf” olarak etiketlendi. Issarak 1945'te kuruldu ve her biri kendi lideri olan birkaç gruptan oluşuyordu. Issarak çetelerinin çoğu, 1945'te İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi ile 1953'te Kamboçya'nın bağımsızlığı arasında aktif olarak savaştı. Khmer Issarak'ın ilk hedefleri bağımsızlık kazanmak için Fransızlara karşı savaşmaktı. Daha sonra, Kamboçya hükümetini devirmek bazı Issarak gruplarının gündemi oldu. Üstelik, Issarak terimi başlangıçta komünist olmayanlara atıfta bulunuyordu, ancak 1950'lerin başında Việt Minh güdümlü gerillalar, diğer komünist olmayan güçleri birleştirmek adına kendilerine Issarak adını verdiler.

Issarak

Asil bir Kmer olan Poc Khun, 1944'te Bangkok'ta bir hareket kurdu ve ona Khmer Issarak adını verdi. "Khmer Issarak" terimi ilk kez kullanıldı. İlk kurulan Issarak'lardan bazıları, yetkili Tayland hükûmeti tarafından desteklendi. İkinci Dünya Savaşı'nın sonundan 1948'e kadar, Tayland hükûmetinin, Tayland sınırı boyunca ve Tayland'ın yönettiği iki eyalet olan Battambang ve Siem Reap'ta faaliyet gösteren çok sayıda gerilla kuvvetini destekleme politikası vardı. Tayland'ın yardım ettiği grupların bazı üyeleri Son Ngoc Minh, Sieu Heng ve Tou Samouth da dahil olmak üzere sağ ve sol gruplar kurdu. Bu gerillalar 1945'te Bangkok'ta sürgünde bir hükûmet kurdular. 1948'den sonra, Tayland destekli Issarak'ların birçoğu feshedildi veya Prens Sihanuk liderliğindeki Phnom Penh hükûmetiyle işbirliği yaptı.

Kısa bir süre sonra, Vietnam güdümlü Issarak'lar, Kmer yetkililerine karşı silahlı mücadeleleri sürdürerek Khmer Issarak Derneği'ni kurdular. 1950'lerde, Viet Minh kontrolündeki Issarak grupları sonunda komünist örgütlere, örneğin Khmer Halk Devrimi Partisi'ne (KPRP) dönüştü. Kamboçya İç Savaşı'na katılan Demokratik Kampuçya'daki birkaç önemli figür, Viet Minh etkisindeki Issarak'lar ile yakından ilişkiliydi.

Silahlı mücadelelerin ilk on yılında, hizipler arasında bir miktar koordinasyon vardı. Bununla birlikte, çoğu durumda, farklı gruplar bağımsız olarak savaştı. Kamboçya'nın bağımsızlığını kazandığı 1953'te bile, Fransız karşıtı savaş, coğrafi ve ideolojik olarak bölünmüş, farklı liderler tarafından yönetiliyordu.

1954'teki Cenevre Konferansı'ndan sonra, anlaşma nedeniyle, Viet Minh güdümlü Issarak'ların çoğu, Vietnam Demokratik Cumhuriyeti'ne (DRV) sürgün edildi veya yeraltına döndü ve komünist örgütler kurdu. Aynı zamanda, Kamboçya Fransızlardan bağımsızlığını kazandığından, milliyetçi Issarak'ların çoğu ve bazı komünist gruplar kendilerini silahsızlandırdı. Dap Chhuon ve Prens Norodom Chantaraingsey gibi birkaç güçlü Issarak lideri, farklı zaman dilimlerinde Sihanuk hükûmetiyle ittifak kurdu. Khmer Issarak hareketi sonunda söndü.

Komünist olmayan Issarak grupları

Bağımsızlık hareketi sırasında, yaklaşık 10 yıl süren Fransız karşıtı savaşa, kuzeybatıda üslenen komünist olmayan Issarak'lar hakim oldu. Bu Issarak grupları tüm eyalette savaştı. Komünist olmayan gerillalar genellikle Viet Minh liderliğindeki Issarak güçleriyle savaşları koordine etti. Komünist olmayan gruplar arasında Poc Khun, Dap Chhuon, Prens Chantaraingsey'inkiler en öne çıkanlardı.

Ayrıca, Tayland destekli Issarak hareketinin kısa vadeli hedefi, 1941-1946 yılları arasında Tay kontrolü altındaki devredilen eyaletlerde Fransız sömürgeciliğine karşı propaganda yapmaktı. Bununla birlikte, hareketin nihai amacı, Fransız Çinhindi kolonisi için tam bağımsızlık kazanmaktı. Ancak, Kasım 1947'de Tayland'da gerçekleştirilen sağcı askeri darbede Pridi yönetimi devrildi ve yeni Tayland hükûmeti desteğini azalttı ve Issarak'ları Kamboçya'ya geri dönmeye zorladı.

Tayland Başbakanı Phibun'un dönüşünün iki sonucu oldu. Her şeyden önce, Tayland'ın yardımını kesmesiyle Viet Minh, Issarak gruplarının güvenebileceği birkaç kaynaktan biri haline geldi. İkincisi, Kamboçya bağımsız hareketinde komünistler ve komünist olmayanlar arasında kalıcı bir bölünme gerçekleşti. Çok sayıda gerilla grubunun Viet Minh ile çalışmak istememesi nedeniyle, bazıları güçlü üsler kurdu ve savaş ağaları oldu, ancak çoğunluk dağıldı.

Poc Khun

"Khmer Issarak" terimi ilk kez 1944 yılında, Pridi ve onun Özgür Tayland hareketi güdümünde göreve başlayan yeni Tayland Başbakanı Khuang Aphaiwong'dan sonra kullanılmıştır. Kısa süre sonra, Bangkok'ta Tanıtım Departmanı'nda çalışan Poc Khun tarafından Khmer Issarak adlı bir hareket kuruldu. Poc Khun, Phnom Penh'de yüksek rütbeli bir aristokrat ailede doğdu ve tesadüfen Prens Monireth'in karısının amcasıydı. Ağustos 1946'da Poc Khun, Battambang eyaletindeki Khmer Issarak'ın lideriydi ve Battambang'daki bir bölgeden Temsilciler Meclisine temsilci olarak seçildi. Eyalet Kamboçya'ya döndükten sonra bile 1947'ye kadar görevde kalmaya devam etti.

Dap Chhuon

1947 sonlarında Bangkok'ta gerçekleşen sağcı darbeden önce, Şubat ayında Tayland'ın başkentinde Khmer Issarak-Viet Minh komutasındaki ortak bir gerilla grubu kuruldu. Dap (Çavuş) Chhuon grubun komutanı oldu. Chhuon, eski bir Kamboçyalı milis üyesi ve aktif bir Issarak'tı. Tay desteğiyle 1943'ten beri devredilen illerde Fransız karşıtı gerilla kuvvetleri örgütledi. Chhuon doğaüstü güce inanırdı ve savaşlarından önce genellikle "büyülü" törenler düzenlerdi. 1948'in başlarında, Chhuon, Viet Minh ile ilişkili Kmer Halk Kurtuluş Komitesi'nin lideriydi.

Dap Chhuon'un ordusu başlangıçta Viet Minh ile ortaklaşa yönetilse ve o KHKK'nin başkanı olsa da, Chhuon'un kendisi bir komünist değildi ve askerleri de Viet Minh eğitimi almamıştı. 1949'da Dap Chhuon, anlaşmaya varmak için bir yıl süren müzakereyle Sihanuk ile bir araya geldi. Gönderme karşılığında, Chhuon, çok yakında onun tımarı haline gelen Siem Reap üzerinde idari ve askeri açık yetki aldı. Kralla bir araya geldikten sonra, Chhuon 1955 seçimlerini denetlemek adına güvenlik müdürü ve 1957'de içişleri bakanı oldu. Tesliminden on yıl sonra, Siem Reap valisi ve kuzeybatı askeri komutanı olan Chhuon, Sihanuk hükûmetini devirmek için çalışmakla suçlandı ve daha sonra Şubat 1959'da Siem Reap yakınlarında Lon Nol tarafından gönderilen bir katil tarafından öldürüldü.

Komünist Issarak grupları

Dap Chhuon ve komünist olmayan ordusunun aksine, Sieu Heng, Long Bunruot, Son Ngoc Minh ve Tou Samouth, Kamboçya'daki önemli komünist savaşçılardı ve gerillaları Viet Minh'den büyük ölçüde etkilendi. Vietnam'a yakın illerde, Vietnam ideolojileri, örgütleri ve birimleri, Fransız karşıtı direnişin gelişmesinde kritik roller oynadı. Siyasi okullar Çinhindi Komünist Partisi (ICP) tarafından sınırdaki illerde kuruldu. Öğrencilerin çoğu Vietnamlılar tarafından işe alınan Kamboçyalılardı ve onlara Marksizm-Leninizm ve Vietnamlılarla işbirliğinin önemi hakkında bilgi verildi. Ancak, Kmer komünist örgütleri Birinci Çinhindi Savaşı'nın zaferine tabi olmak zorunda olduklarından, Kamboçya'da Fransızlarla Vietnamlılarla sadece en fazla 5700 asker savaştı.

Sieu Heng

1945'te komünist olan Sieu Heng, komünist Khmer Issarak'larının komutanıydı. 1950'lerde Fransızlara karşı askeri direnişe öncülük etti, ancak daha sonra siyaseti bıraktı. Son Ngoc Minh, 1950'lerin ortalarında Hanoi'ye gittikten sonra, Heng Kamboçya'daki komünist hareketlerden sorumluydu. 1955 seçimleri civarında Heng, Sihanuk'un gizli ajanı oldu ve daha sonra Lon Nol'a devrimciler hakkında bilgi vererek açıkça hükûmete sığındı. Aynı zamanda “devrim yapmanın imkansız olduğunu” iddia etti. 1975'te Heng, karısının yeğeni Long Bunruot tarafından öldürüldü.

Long Bunruot

Long Bunruot, 1946'da Bangkok'taki Thammasat Üniversitesi'nde öğrenciyken Tayland Komünist Partisi'ne katıldı. 1953'teki bağımsızlıktan sonra, Long Bunruot devrimci kaldı ve Issarak lideri olarak Sihanuk hükûmetine karşı sürekli savaştı. İç savaşın sonunda, Kampuçya Komünist Partisi'nin (CPK) ikinci hayati figürü oldu ve daha çok Nuon Chea olarak biliniyordu.

Son Ngoc Minh

Bir Kmer keşişi olan Achar Mean, eski Kamboçya başbakanı Son Ngoc Thanh ve Viet Minh lideri Ho Chi Minh ile bağlantı kurmak için adını daha sonra Son Ngoc Minh olarak değiştirdi. Oğlu ICP'ye 1945'te katıldı. Vietnam egemenliğindeki örgüte katılan ilk Kamboçyalıydı. Kamboçyalı komüniste Birinci Çinhindi Savaşı'nda Fransızlarla savaşması emrini verdikten sonra Son, 1955'te kuzey Vietnam'a taşındı ve 1972'de öldü.

1950'de Kamboçya komünistinin bir temsilcisi olarak Son Ngoc Minh, Viet Minh'in temsilcileriyle Sieu Heng, Tou Samouth ve diğerleri ile Kamboçya sınırına yakın olan Güney Vietnam'daki Hatien'de bir araya geldi. Kamboçya'daki devrimci durumu analiz etti ve zayıf “temel kuvvet” nedeniyle Kamboçya'nın devrim yapamayacağını belirtti. Daha sonra Kamboçya'da “Birinci Ulusal Kızıl Direniş Kongresi” düzenlendi, toplantıda Khmer Issarak Derneği ve Halkın Kurtuluşu Merkez Komitesi (PLCC) kuruldu. Minh, tüm eski ICP üyelerinden oluşan PLCC'nin başkanıydı. İki ay sonra, Viet Minh, Issarak'ın Kamboçya topraklarının üçte birini kontrol etmesine yol açarken, Minh, Sihanouk hükûmetinin Fransa'dan bağımsızlığını kazanmasından üç yıl önce Kamboçya'nın bağımsızlığını ilan etti.

Tou Samouth

Achar Sok, 1948'de Tou Samouth devrimci adını alan seçkin bir Budist bilgin ve aktif komünistti. Öldürüldüğü sırada, CPK'nın merkez komitesinin sekreteri, Güneydoğu Kurtuluş Komitesi'nin içişleri bakanıydı. 1962'deki suikastından yıllar önce, Tou Samouth, Tou Samouth'un sekreteri olarak çalışan Fransız eğitimli genç bir Kmer'in hamisiydi. Genç adam, Demokratik Kampuçya'nın kurulmasından sonra daha çok Pol Pot olarak bilinen Saloth Sar'dı.

Issarak hareketinin mirası

KPLC

1 Şubat 1948'de Issarak hareketi, Chhuon'un başkanlığında Kmer Halk Kurtuluş Komitesi'ni kurdu. On bir liderinden beşi, Issarak hareketinin belirli unsurlarını ortadan kaldıran Vietnamlılara sempati duyuyordu. Chhuon'un sözde komünizm karşıtı olmasına rağmen, örgütün iki önemli Viet Minh destekçisi de vardı: ICP'nin Kuzey-Batı şubesinin başkanı olan Sieu Heng ve yeğeni Long Bunruot.

Bu zamana kadar Viet Minh, Issarak'ın sömürgecilik karşıtlığını teşvik etmek ve bunu genel olarak komünizme ve özel olarak Vietnam komünizmine destek haline getirmek için ortak bir girişime öncülük ediyordu. Bu, özellikle gerilla hücrelerine genellikle Vietnamlılar tarafından komuta edilen ülkenin doğu tarafında durum böyleydi. Ülkenin diğer tarafında, Son Ngoc Minh Tayland'dan oldukça büyük bir bölüğü donatmaya yetecek kadar silahla döndü. 1947'de Güney-Batı Kampuçya Kurtuluş Komitesi'ni kurdu (bu özellikle dikkate değerdir, çünkü 1970-75 iç savaşının sonunda güneybatı, Kamboçya'nın en güçlü ve iyi organize edilmiş komünist ordularından birine sahipti, bu ordular sonradan Pol Pot'un desteğinin ana çekirdeğini oluşturacaktı.). 1948'in sonlarında ülkenin birçok bölgesi güçlü Issarak örgütlerinin etkin kontrolü altındaydı.

Ancak 1949'a gelindiğinde, bu biçimdeki Issarak hareketi sona eriyordu: Fransızlar, bazı Issarak liderlerinin açgözlülüğünü onlara sömürge konumları vererek istismar etmeye başlarken diğerleri daha radikal örgütlere katılmaya gitti. Chhuon'un KPLC'si Sieu Heng'i ve diğer solcuların çoğunu ihraç etti ve kendisini, askeri komutanı Prens Chantaraingsey ile birlikte Kmer Ulusal Kurtuluş Komitesi olarak yeniden şekillendirdi. Tou Samouth ve diğer solcu Issaraklar, Vietnam'ın yoğun katılımıyla Birleşik Issarak Cephesi'ni kurdu. Chhuon Fransızlara geçti, Chantaraingsey sonunda KUKK'nden ayrıldı ve Son Ngoc Thanh yönetimindeki sağcı, monarşik olmayan Kmer milliyetçileri, Khmer Serai ile hizalandı. Khmer Issarak, işkence, haydutluk ve yargısız infazlarla tanınan bu dönemdeki şiddetleriyle ünlüydü.

Demokratik Kampuçya'nın kuruluşu

Issarak güçlerinin gerilla taktikleri ve örgütlenmesi, Kamboçya İç Savaşı sırasında komünist güçler tarafından taklit edilmekle kalmayacak, aynı zamanda daha sonraki birçok komünist, Marksist-Leninizm kavramlarıyla ilk olarak Issarak'larla ilgilenirken tanıştı. Kamboçya'nın doğu bölgesinde, Viet Minh'den etkilenen güçlerin liderleri, Demokratik Kampuçya'nın kurulmasına kadar ve sonrasında büyük ölçüde değişmeden kaldı. 1976'da Pol Pot tarafından tasfiye edilene kadar, kuvvetleri yalnızca Pol Pot'a sadık olanlardan farklı üniformalar giymekle kalmadı, aynı zamanda sivil nüfusa karşı davranışları ile örnek oldukları ve Sihanuk'a belirli bir derecede sadakatlerini korudukları kaydedildi.

Ayrıca bakınız

• Katipunan

Kaynaklar

• Becker, E. (1998). Savaş bittiğinde: Kamboçya ve Kızıl Kmer devrimi. New York: Halkla İlişkiler.
• Chandler, DP (1991). Kamboçya tarihinin trajedisi: 1945'ten beri siyaset, savaş ve devrim. New Haven: Yale University Press.
• Chandler, DP (2008). Kamboçya tarihi. Boulder, Colo: Westview Press.
• Dommen, AJ (2001). Fransız ve Amerikalıların Çinhindi deneyimi: Kamboçya, Laos ve Vietnam'da Milliyetçilik ve komünizm. Bloomington: Indiana Üniversitesi Yayınları.
• Grant, JS, Moss, LAG ve Unger, J. (1971). Kamboçya; Çinhindi'nde genişleyen savaş. New York: Washington Meydanı Basını.
• Kiernan, B. (2004). Pol pot nasıl iktidara geldi? New Haven, Conn; Londra: Yale University Press.
• McHale (2013). "Ethnicity, violence, and khmer-vietnamese relations: The significance of the lower mekong delta, 1757–1954" (PDF). The Journal of Asian Studies. 72 (2): 367. doi:10.1017/s0021911813000016. 9 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Aralık 2021. 
• Murashima, E. (2005). Fransız sömürgeciliğine karşı Tayland ve 1940'ların başında Hint-Çin'deki bağımsızlık hareketlerine karşı. Güney Doğu Asya Araştırması, 13(3), 333-383. doi:10.5367/000000005775179702
• Tully, JA (2002). Mekong'da Fransa: Kamboçya'da himayenin tarihi, 1863-1953. Lanham, MD: University Press of America.
• Vickery, M. (1984). Kamboçya 1975-1982. Hemel Hempstead; North Sydney: Allen ve Unwin, South End ile birlikte.

Daha fazla

• Chandler, D. (1997). "Kamboçya"dan "Kampuçya"ya: Kamboçya'da Devlet ve Devrim 1863-1979. Onbir Tez, 50(1), 35-49. doi:10.1177/0725513697050000004
• Chandler, DP (2000). Kamboçya tarihi. Boulder, Colo: Westview Press.
• Kamboçya: Kamboçya. Gerrand, J., Littlemore, S., Jane Balfour Films Ltd ve James Gerrand & yatırımcıları (Yönetmenler). (1988). [Video/DVD] Londra: Jane Balfour Films Ltd.
• Eanes, J. (2002). Kızıl Kmerlerin yükselişi ve düşüşü. ProQuest, UMI Tez Yayıncılığı).
• Fretter, J. ve Bercovitch, J. (2004). Fransa-çinhindi: Bağımsızlık mücadelesi Aralık 1945-Temmuz 1954. Washington, DC: CQ Basın.
• Jackson, KD (1989). Kamboçya, 1975-1978: Ölümle buluşma. Princeton, NJ: Princeton University Press.
• Keyes, C. (1990). Kamboçya'da Budizm ve devrim. Cambridge: Kültürel Hayatta Kalma, Inc.
• Kiernan, B. ve Boua, C. (1982). Kampuçya'da Köylüler ve Siyaset, 1942-1981. Armonk, NY; Londra: Zed Press.
• Kissi, E. (2006). Etiyopya ve Kamboçya'daki devrimler ve soykırımlar. Lanham, MD: Lexington Kitapları.
• Nguyen-Vo, T. (1992). Kmer-Viet ilişkileri ve üçüncü Çinhindi çatışması. Jefferson, Kuzey Carolina: McFarland.
• Peou, S. (2001). Kamboçya: Çağdaş Siyasette Değişim ve Süreklilik. Aldershot, Hants; Burlington, Vt: Ashgate.
• Shinde, BE (1982). 1930-78 kampuçya komünizminin anahat tarihi. Çin Raporu, 18(1), 11-47. doi:10.1177/000944558201800102
• Thion, S. (1993). Kamboçya'yı İzlemek: Kamboçya karmaşasına girmek için on yol. Bangkok: Cheney.