Keldaniler
| Makale serilerinden |
| Hristiyanlık |
|---|
 |
Keldaniler, Süryanilerin Katolik kısmını oluştururlar.
Efes Konsili'nden sonra bağımsız bir diofizit kilise kuran Nasturiler, Orta Doğu ve Hindistan'da yayılırlar.
1553 yılı itibarı ile Nasturi Hristiyanların bir kısmı Katolikliği benimser ve Papa'nın otoritesini kabul ederler. Yeni kurulan bu kiliseye Keldani Kilisesi adı verilir ve bu tarihten sonra Katolikliği benimseyen Doğu Kilisesi Hristiyanlarına Keldani adı verilir. Bazıları ise Keldani adının bu halka Katoliklik sonrası verilmediğini, ismin antik bir Güney Mezopotamya halkı olan Kaldelilerden geldiğini savunur.
Keldaniler Papa'nın otoritesini kabul etmekle beraber kendi inanç sistemlerinin bir kısmını koruyabilmiş ve ayinlerini ana dilleri olan Süryanicede (Neo-Aramice) yapmayı sürdürmüşlerdir. Günümüzde ayinlerinin bir kısmı Arapça olarak da yapılmaktadır.
Katolikliğe dönüştürülmemiş olan kısım (Nasturiler) uzun bir süre Hakkâri merkeze bağlı Kodşanıs (Konak) köyünü patriklik merkezi olarak kabul etmişlerdir. Nasturi patrikleri 1918'e kadar bu köyde ikamet etmişlerdir. 9. yüzyıl ortalarına dek Hakkâri nüfusunun yaklaşık yarısını oluşturan Nasturiler, 1843 ve 1846'da Cizre mîrî Bedirhan Bey ile Hakkâri mîrî Nurullah Bey'in düzenlediği iki saldırıda önemli ölçüde zayiat vermişlerdir. 1915-18 döneminde Kürt aşiretleri ile çatışan Hakkâri Nasturileri önce İran'da Urmiye yöresine ve daha sonra İngiliz yönetimine giren Irak'a iltica etmişler. Günümüzde Patriklik Merkezi Irak'ta Bağdat'dır. Patrikleri Louis Raphaël I Sako'dur. Irak'ın eski lideri Saddam Hüseyin'in başbakan yardımcısı Tarık Aziz (Mikhail Yuhanna), günümüzde en tanınmış Keldanilerdendir. Irak'taki yaklaşık yarım milyon Hristiyan'ın çoğunluğunu Katolik Süryaniler (Keldaniler) oluşturur. Musul'da yaklaşık 50 bin Keldani yaşamaktadır.
Etimoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Keldani ismi ilk kez, Babil'in yönetimine geçen Kaldî Hanedanı'yla (MÖ 6. yüzyıl) ortaya çıkmış ve Kaldilerin ülkesine Helen (Antik Yunan) kültüründe Kaldi ülkesi (Antik Yunanca Χαλδαία, Kaldaya; Akadca māt Kaldu, İbranice כשדים, Kaśdim, Arapça كلدان, Keldan) denilmiştir. Keldan veya Kaldea, Mezopotamya'nın en güney kısmını, civarındaki günümüz Kuveyt'i ve Basra Körfezi'nin civardaki kıyılarını kapsardı. Kaldî ismi, Latince "occultus" (gizem) isminden, "okült ile (ve/veya okültizm ile) uğraşan" anlamına gelir (Latince occulere (gizlemek, üstünü örtmek) fiilinden). Kitab-ı Mukaddes'te, "Keldani" ismi yıldızbilimci veya kâhin anlamlarında geçer.
Yayılımı
[değiştir | kaynağı değiştir]Annuario Pontificioya göre dünya genelinde Keldani Kilisesi'ne inanan 640.828 kişi bulunmaktadır.[1]
Irak
[değiştir | kaynağı değiştir]Irak Anayasası'nın 125 maddesinde Keldanilerden ayrı bir grup olarak bahsedilmiştir.[2] Keldaniler, Kuzey Irak'taki Alkosh (Süryanice: ܐܠܩܘܫ), Ankava (Süryanice: ܥܢܟܒ݂ܐ), Araden (Süryanice: ܐܪܕܢ), Bakofah (Süryanice: ܒܝܬ ܩܘܦ̮ܐ), Batnaya (Süryanice: ܒܛܢܝܐ), Karamles (Süryanice: ܟܪܡܠܫ), Mangeş (Süryanice: ܡܢܓܫ), Şeklave (Süryanice: ܫܩܠܒ݂ܐ), Teskopa (Süryanice: ܬܠܐ ܙܩܝܦ̮ܐ), Tel Keppe (Süryanice: ܬܠ ܟܦܐ) ve Zaho (Süryanice: ܙܟ݂ܘ) köylerinde yaşarlar.
Türkiye
[değiştir | kaynağı değiştir]Türkiye'deki sayıları giderek azalan Keldaniler, Suriye ve Irak sınırlarının kuzeyindeki bölgelerde yaşarlar. Toplam nüfusları 48.594 olan Keldanilerin en yoğun görüldüğü ilçeler İdil, Silopi, Uludere, Beytüşşebap, Pervari ve Şırnak'tır. Ayrıca Diyarbakır, Mardin, Midyat ve İstanbul'da da gruplar halinde bulunmaktadırlar. Protestan Keldani grupları hâlen daha az da olsa İstanbul'da görülmektedir.[3]
İran ve Suriye
[değiştir | kaynağı değiştir]Suriye'de 10,000, İran'da 3,390 Keldani yaşamaktadır.[1]
Diaspora
[değiştir | kaynağı değiştir]Güneydoğu Michigan'da 113.000 Keldani yaşamaktadır.[4] Irak dışındaki en kalabalık Keldani diasporası buradadır.[4] Bu topluluğun üyeleri Arapça veya Aramice konuşmaktadır.[4]
İsrail ve Filistin topraklarında da az sayıda Katolik Keldani aile yaşamaktadır.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mar Benyamin Şimun XXI
- Qudşanis köyü / Patrikhane
- Doğu Süryani Kilisesi
- Nasturiler
- Keldani Katolik Kilisesi
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b CNEWA 2016.
- ^ "Iraqi Constitution" (PDF). Government of Iraq. 28 Kasım 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2016.
- ^ Andrews, Peter Alford (1989). Ethnic Groups in the Republic of Turkey. Weisbaden. s. 232.
- ^ a b c Robson 2016, s. 267.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Keldani Hıristiyanlar kimdir?, BBCTurkish, 14 Mart 2008 19 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
