iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.
iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.



Link to original content: https://tr.wikipedia.org/wiki/Amitriptilin
Amitriptilin - Vikipedi İçeriğe atla

Amitriptilin

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Amitriptilin
Klinik verisi
Uygulama
yolu
Oral, intramüsküler enjeksiyon
Farmakokinetik veri
Biyoyararlanım%45-%53
Protein bağlanma%96
MetabolizmaKaraciğer
Eliminasyon yarı ömrü21 saat
Boşaltımİdrar
Tanımlayıcılar
CAS Numarası
PubChem CID
DrugBank
CompTox Bilgi Paneli (EPA)
ECHA Bilgi Kartı100.000.038 Bunu Vikiveri'de düzenleyin
Kimyasal ve fiziksel veriler
FormülC20H23N
Amitriptilin - Hidroklorür fotoğrafı, saf

Amitriptilin, Türkiye'de Laroxyl markası adı altında satılır, öncelikle majör depresif bozukluğu ve nöropatik ağrıdan fibromiyaljiye, migren ve gerilim baş ağrılarına kadar çeşitli ağrı sendromlarını tedavi etmek için kullanılan bir trisiklik antidepresandır.[1] Yan etkilerin sıklığı ve belirginliği nedeniyle, amitriptilin genellikle bu endikasyonlar için ikinci basamak tedavi olarak kabul edilir.[2][3][4][5]

En sık görülen yan etkiler ağız kuruluğu, uyuşukluk, baş dönmesi, kabızlık ve kilo alımıdır. Erkeklerde cinsel işlev bozukluğu gözlenebilir. Glokom, karaciğer toksisitesi ve anormal kalp ritimleri nadir fakat ciddi yan etkilerdir. Amitriptilinin kan seviyeleri bir kişiden diğerine önemli ölçüde değişir[6] ve amitriptilin, yan etkilerini potansiyel olarak kötüleştiren diğer birçok ilaçla etkileşime girer.

Amitriptilin 1950'lerin sonlarında Merck'teki bilim adamları tarafından keşfedilmiş ve 1961'de ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından onaylanmıştır.[7] DSÖ'nün temel ilaçları listesindedir.[8] Jenerik ilaç olarak mevcuttur.[9] 2019'da Amerika Birleşik Devletleri'nde en sık reçete edilen 94. ilaç olmuştur.[10][11]

Kullanım Alanları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amitriptilin depresif bozuklukların, özellikle majör depresif bozukluğun, tedavisinde genel olarak etkili olmasına rağmen[12], sık görülen ve ağır olabilen yan etkileri nedeniyle ilk basamak tedavide tercih edilmez.[13] Seçici serotonin geri alım inhibitörleri gibi ilk basamak tedavilerin başarısız olması halinde depresyon için kullanılabilir.[2] Tedaviye dirençli adolesan depresyonu ve kanser sebepli depresyon için etkili değildir.[14][15] Bunun yanı sıra amitriptilin, Parkinson hastalığına bağlı depresyonun tedavisi için bazı durumlarda kullanılsada[16], bu tarz kullanımının arkasında sağlam bir kanıt yoktur.[17]

Ağrı sendromları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amitriptilin, diyabatik nöropati ağrısı için son derece etkili olmakla beraber bu endikasyon için kimi kaynaklarda ilk basamak, kimi kaynaklarda ise ikinci basamak tedavi olarak kabul edilir.[3] Etkinliği gabapentin ve pregabaline benzer olsa da yan etkileri daha ağırdır.[18] Kimi tek ilacın ağrı için yetersiz kaldığı durumlarda, bir gabapentinoid ile amitriptilin birlikle kullanılabilir.[19][20] Amitriptilin, bazı sinir blokajı preperatlarında bulunmakla beraber[21], bupvikain gibi bazı lokal anesteziklerden bu endikasyon için daha etkilidir.

Düşük doz amitriptilin tedavisi, fibromiyaljiden kaynaklı ağrıya bağlı uyku problemlerini azaltabilir.[22] Bunun yanı sıra, bu durumun tedavisi için ikinci basamak bir ilaçtır.[4] Melatonin veya fluoksetinle amitriptilinin kombine edilmesi fibromiyalji için tek başında kullanımından daha etkili olabilir.[23]

Amitriptilinin kanser sebepli ağrı için kullanımını destekleyen düşük seviye kanıtlar vardır. Opioidlerin yetersiz kalması durumunda kemoterapiden bağımsız nöropatik ağrı ve karışık nöropatik ağrının kontrolünde kullanılabilir.[24]

Multipl skeleroz (MS) hastalarında kol ve bacaklarda meydana gelen parestezilerin giderilmesinde amitriptilin kullanılabilir.[25]

Amitriptilin yetişkinlerde migren profilaksisinde etkilidir. Etki seviyesi venlafaksin ve topirtamata benzer olmakla beraber genellikle daha çok yan etkiye sebep olur.[5] Düşük dozlarda amitriptilin bu durumda etkili olduğundan dolayı, mümkün olduğu kadar düşük dozla uygulanan tedavi yan etkileri minimize etmekte etkili olabilir.[26] Çocuklarda migrenin tedavisi için etkili değildir.[27]

Amitriptilin kronik gerilim baş ağrılarının profilaksisinde kullanılabilir, ancak bu durum için mitrazapin genel olarak tercih edilir.[28]

Atipik fasiyal ağrının tedavisi için amitriptilin kullanılabilir.[29]

Amitriptilin huzursuz bağırsak sendromunun tedavisinde son derece etkilidir, ancak yan etkileri sebebiyle bu durumun tedavsinde ilk basamak ajan olarak tercih edilmeyebilir.[30][31][32]

Trisiklik antidepresanlar, amitriptilin dahil olmak üzere, siklik kusma sendromunun tedavisinde ilk basamak tedavi olarak kullanılır.[33]

Çocuklarda noktürnal enürezisin (gece vakti altına kaçırma) tedavisinde amitriptilin etkilidir, ancak etkileri tedavi sona erdikten sonra devam etmez.[34] Ağrılı mesane sendromunun tedavisinde kullanılabilir.[35][36]

Amitriptilin sedatif yan etkilerinden dolayı sıklıkla insomni için reçete edilmesine rağmen, bu durumda kullanımı için herhangi bilimsel bir kanıt yoktur.[37][38] Bununla birlikte, amitriptilin REM uykusu üzerinde baskılayıcı etkiye sahiptir.[39][40][41] Amerika'da çoğu doktor tarafından DEHB'nin tedavisi için reçete edilmesine rağmen bu durum için kullanımını destekleyen bir kanıt yoktur.[42]

En yaygın yan etkileri (≥%20) ağız kuruluğu, uykuşukluk, baş dönmesi, kabızlık ve kilo alımını (ortalama 1.8 kg[43]) içerir.[44] Diğer yaygın yan etkileri baş ağrısı, bulanık görme, ambliyopi, taşikardi, iştah artışı, titreme, hazımsızlık ve yorgun hissetmeyi içerir.[44] Nispeten daha nadir olarak idrar boşaltımında sorunlara yol açabilir (%8.9).[44]

Amitriptilin, 24 yaşının altında kişilerde intihara olan eğilimi arttırabilir, bu sebepten dolayı Amerika'da FDA tarafından kutu üzerinde "Black-Box" uyarısı konulması zorunlu kılınmıştır.[45] Amitriptilin, özellikle depresif erkeklerde, cinsel fonksyon problemlerine yol açabilir (%6.9). Bu problemler erektil disfonksyon ve düşük libido bozukluğunu içerebilir.[46]

Amitriptilin tedavisi süresince karaciğer testi abnormalitelerine (%10-12) rastlanılabilir. Bu abnormaliteler genellikle asemptomatik ve klinik olarak önemsizdir.[47] Bununla birlikte, diğer antidepresanlara kıyasla karaciğer toksisitesi daha yüksektir.[48]

Amitriptilin QT aralığını uzatır.[49] Genellikle teraputik dozlarda bu etki hafiftir, ancak doz aşımı sırasında ölümcül olabilir.[50][51]

Kontrendikasyonlar ve önlemler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amitriptilin aşşağıdaki durumlarla kontradiktedir:[1]

Amitriptilin epilepsi, hipertiroidi ve prostat büyümesi hastalarında dikkatle kullanılmalıdır.[1]

Şizofrenik hastalarda depresyonun tedavisi için amitriptilinin kullanılması psikotik episod tetikleyebilir, bipolar hastalarında ise maniyi tetikleyebilir.[1]

Amitriptilin doz aşımı durumunda son derece tehlikelidir.[52] Tehlikeli olmasının temel sebebi serotonin sendromu ve kardiyak yan etkileridir.[53] Bu ilacın herhangi bir antidotu yoktur, bu nedenle doz aşımı tedavisi büyük oranda semptomatik olarak gerçekleştirilir. Aktif kömür ilacın kana karışımını engellemek için kullanılabilir. Nöbetlerin tedavisi için benzodiazepinler etikidir.[54][55]

Farmakodinamiği

[değiştir | kaynağı değiştir]
Amitriptilinin (AMI) ve ana aktif metaboliti Nortriptilinin (NTI) reseptör aktiviteleri[56]
Reseptör AMI NTI Tür Kay
SERT 2.8–36 15–279 İnsan [57][58]
NET 19–102 1.8–21 İnsan [57][58]
DAT 3,250 1,140 İnsan [57]
5-HT1A 450–1,800 294 İnsan [59][60]
5-HT1B 840 ND Fare [61]
5-HT2A 18–23 41 İnsan [59][60]
5-HT2B 174 ND İnsan [62]
5-HT2C 4-8 8.5 Fare [63][64]
5-HT3 430 1,400 Fare [65]
5-HT6 65–141 148 İnsan/fare [66][67][68]
5-HT7 92.8–123 ND Fare [69]
α1A 6.5–25 18–37 İnsan [70][71]
α1B 600–1700 850–1300 İnsan [70][71]
α1D 560 1500 İnsan [71]
α2 114–690 2,030 İnsan [58][59]
α2A 88 ND İnsan [72]
α2B >1000 ND İnsan [72]
α2C 120 ND İnsan [72]
β >10,000 >10,000 Rat [64][73]
D1 89 210 (rat) İnsan/fare [64][74]
D2 196–1,460 2,570 İnsan [59][74]
D3 206 ND İnsan [74]
D4 ND ND ND ND
D5 170 ND İnsan [74]
H1 0.5–1.1 3.0–15 İnsan [74][75][76]
H2 66 646 İnsan [75]
H3 75,900;>1000 45,700 İnsan [74][75]
H4 34–26,300 6,920 İnsan [75][77]
M1 11.0–14.7 40 İnsan [78][79]
M2 11.8 110 İnsan [78]
M3 12.8–39 50 İnsan [78][79]
M4 7.2 84 İnsan [78]
M5 15.7–24 97 İnsan [78][79]
σ1 287–300 2,000 Gine do-

muzu/fare

[80][81]
hERG 3,260 31,600 İnsan [82][83]
PARP1 1650 ND İnsan [84]
TrkA 3,000
(agonist)
ND İnsan [85]
TrkB 14,000
(agonist)
ND İnsan [85]
Values are Ki (nM), unless otherwise noted. The smaller the value, the more strongly the drug binds to the site.

Amitriptilin (AMI) serotonin taşıyıcısını (SERT) ve norepinefrin taşıyıcısını (NET) inhibe eder. Ana metaboliti nortriptilindir (NTI) ve bu metabolit başlı başına kendince bir antidepresandır.

Aynı zamanda amitriptilin 5-HT2A, 5-HT2C, α1A-adrejenik, histamin H1 ve M1-M5 muskarinik asetilkolin reseptörlerinin güçlü bir inhibitörüdür.

Amitriptilin bir çok iyon kanalının seçici olmayan bir inhibitörüdür. Klinik olarak anlamlı inhibitörlük ettiği reseptörler Nav1.3, Nav1.5, Nav1.6, Nav1.7 ve Nav1.8 voltaj-kapılı sodyum kanallarını[86][87][88], Kv7.2/Kv7.3[89] Kv7.1, Kv7.1/KCNE1[90] voltaj-kapılı potasyom kanallarını ve hERG reseptörünü içerir.[91]

Etki mekanizması

[değiştir | kaynağı değiştir]

Serotonin ve noradrenalin taşıyıcılarının amitriptilin tarafından inhibe edilmesi sinaptik boşluktaki noradrenalin ve serotonin seviyelerini arttırır. Amitriptilinin antidepresan etkisinin, depresyonun monoamin teorisine bağlı olarak, bu mekanizmadan kaynaklandığı düşünülmektedir.[92]

Noradrenalin geri alımının inhibisyonu sonucu omuriliğin posterior gri sütununda noradrenalin seviyesinin yükselmesi amitriptilinin analjezik etkisinin bir etkeni olabilir. Noradrenalin seviyesindeki artış alfa-2 adrejenik reseptörünün basal aktivitesini arttırır. Bu artış γ-aminobütirik asit (GABA) transmisyonunu omurga ara nöronlarında arttırarak analjesik etkiye sebep olur. Amitriptilinin bazı sodyum kanallarını inhibe etmesi de analjesik etkisinin faktörlerinden biri olabilir.[93]

Farmakokinetiği

[değiştir | kaynağı değiştir]

Amitriptilin büyük oranda gastrointestinal yoldan emilir (%90-95).[93] Emilim kademeli olarak gerçekleşir ve ilaç kan plazmasındaki en yüksek konsantrasyonuna yaklaşık 4 saat içinde ulaşır.[94] Karaciğerde yüksek oranda ilk geçiş etkisine uğrayan amitriptilinin biyoyararlanımı yaklaşık %45-53 aralığındadır.[93][94] Amitriptilin büyük oranda CYP2C19 tarafından nortriptiline ve CYP2D6 tarafından çeşitli hidroksillenmiş metabolitlere metabolize edilir. Hidroksillenmiş metabolitlerden klinik olarak en anlamlısı (E)-10-hidroksinortriptilindir.[95] Düşük oranda da olsa CYP3A4 amitriptilinin metabolizmasında rol oynar.[96]

Metabolism of amitriptyline to major active metabolites.

Amitriptilinin ana aktif metaboliti olan nortriptilin, kendi başına antidepresan etkilerine sahiptir. Hatta ayrı bir ilaç olarak satılır. Nortriptilin kan plazmasında amitriptiline kıyasla %10 oranında daha fazla bulunur. ROC eğrisi altında kalan alana bakıldığında, nortriptilin %40 daha fazla alan kaplar.[94][95]

Amitriptilinin bir diğer aktif metaboliti olan (E)-10-hidroksinortriptilin, nortriptiline kıyasla 4 kat daha zayıf bir norepinefrin geri alım inhibitörüdür. (E)-10-hidroksinortriptilinin kanda bulunma seviyesi nortriptiline benzer olsa da, beyin-omurilik sıvısında (BOS) bulunma oranı nortriptilinin iki katıdır. Buna bağlı olarak, (E)-10-hidroksinortriptilinin amitriptilinin etkilerine önemli ölçüde katkıda bulunduğu düşünülmektedir.[97]

Kanda amitriptilin %96, nortriptilin %93-95, (E)-10-hidroksinortriptilin ise %60 oranında plazma proteinlerine bağlanır.[95][97][98] Amitriptilinin eleminasyon yarı ömrü 21 saat[94], nortriptilinin 21-23 saat[99], (E)-10-hidroksinortriptilinin ise 8-10 saattir.[97]

  1. ^ a b c d "Amitriptyline Tablets BP 50mg – Summary of Product Characteristics (SPC)". electronic Medicines Compendium. Actavis UK Ltd. 24 Mart 2013. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  2. ^ a b Top 100 drugs : clinical pharmacology and practical prescribing. 2015. s. 50. ISBN 978-0-7020-5516-4. 
  3. ^ a b "Treating Pain in Diabetic Neuropathy: Current and Developmental Drugs". Drugs. 80 (4): 363-384. March 2020. doi:10.1007/s40265-020-01259-2. PMID 32040849. 
  4. ^ a b "EULAR revised recommendations for the management of fibromyalgia". Ann Rheum Dis. 76 (2): 318-328. February 2017. doi:10.1136/annrheumdis-2016-209724. PMID 27377815. 
  5. ^ a b "Evidence-based guideline update: pharmacologic treatment for episodic migraine prevention in adults: report of the Quality Standards Subcommittee of the American Academy of Neurology and the American Headache Society". Neurology. 78 (17): 1337-45. April 2012. doi:10.1212/WNL.0b013e3182535d20. PMC 3335452 $2. PMID 22529202. 
  6. ^ "Pharmacokinetic Variability of Drugs Used for Prophylactic Treatment of Migraine". CNS Drugs. 31 (5): 389-403. May 2017. doi:10.1007/s40263-017-0430-3. PMID 28405886. 
  7. ^ "Half a century of antidepressant drugs: on the clinical introduction of monoamine oxidase inhibitors, tricyclics, and tetracyclics. Part II: tricyclics and tetracyclics". Journal of Clinical Psychopharmacology. 28 (1): 1-4. February 2008. doi:10.1097/jcp.0b013e3181627b60. PMID 18204333. 
  8. ^ Organization WH (2021). World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Cenevre: World Health Organization. hdl:10665/345533Özgürce erişilebilir. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02. 
  9. ^ "Amitriptyline Hydrochloride". The American Society of Health-System Pharmacists. 24 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2014. 
  10. ^ "The Top 300 of 2019". ClinCalc. 16 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
  11. ^ "Amitriptyline - Drug Usage Statistics". ClinCalc. 30 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2021. 
  12. ^ Leucht, Claudia; Huhn, Maximilian; Leucht, Stefan (12 Aralık 2012). Cochrane Common Mental Disorders Group (Ed.). "Amitriptyline versus placebo for major depressive disorder". Cochrane Database of Systematic Reviews (İngilizce). doi:10.1002/14651858.CD009138.pub2. 
  13. ^ Rossi S, (Ed.) (2013). Australian Medicines Handbook (2013 bas.). Adelaide: The Australian Medicines Handbook Unit Trust. ISBN 978-0-9805790-9-3. 
  14. ^ Zhou X, Michael KD, Liu Y, Del Giovane C, Qin B, Cohen D, Gentile S, Xie P (November 2014). "Systematic review of management for treatment-resistant depression in adolescents". BMC Psychiatry. 14: 340. doi:10.1186/s12888-014-0340-6Özgürce erişilebilir. PMC 4254264 $2. PMID 25433401. 
  15. ^ Riblet N, Larson R, Watts BV, Holtzheimer P (2014). "Reevaluating the role of antidepressants in cancer-related depression: a systematic review and meta-analysis". General Hospital Psychiatry. 36 (5): 466-473. doi:10.1016/j.genhosppsych.2014.05.010. PMID 24950919. 
  16. ^ "Parkinson's disease". merckmanuals.com. Merck Sharp & Dohme Corp. August 2007. 18 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2013. 
  17. ^ Seppi K, Weintraub D, Coelho M, Perez-Lloret S, Fox SH, Katzenschlager R, Hametner EM, Poewe W, Rascol O, Goetz CG, Sampaio C (October 2011). "The Movement Disorder Society Evidence-Based Medicine Review Update: Treatments for the non-motor symptoms of Parkinson's disease". Movement Disorders. 26 (Supply 3): S42-S80. doi:10.1002/mds.23884. PMC 4020145 $2. PMID 22021174. 
  18. ^ Liampas A, Rekatsina M, Vadalouca A, Paladini A, Varrassi G, Zis P (June 2021). "Pharmacological Management of Painful Peripheral Neuropathies: A Systematic Review". Pain and Therapy. 10 (1): 55-68. doi:10.1007/s40122-020-00210-3Özgürce erişilebilir. PMC 8119529 $2. PMID 33145709. 
  19. ^ Tesfaye S, Sloan G, Petrie J, White D, Bradburn M, Julious S, Rajbhandari S, Sharma S, Rayman G, Gouni R, Alam U, Cooper C, Loban A, Sutherland K, Glover R, Waterhouse S, Turton E, Horspool M, Gandhi R, Maguire D, Jude EB, Ahmed SH, Vas P, Hariman C, McDougall C, Devers M, Tsatlidis V, Johnson M, Rice AS, Bouhassira D, Bennett DL, Selvarajah D (August 2022). "Comparison of amitriptyline supplemented with pregabalin, pregabalin supplemented with amitriptyline, and duloxetine supplemented with pregabalin for the treatment of diabetic peripheral neuropathic pain (OPTION-DM): a multicentre, double-blind, randomised crossover trial". Lancet. 400 (10353): 680-690. doi:10.1016/s0140-6736(22)01472-6. PMC 9418415 $2. PMID 36007534. 
  20. ^ "Combination therapy for painful diabetic neuropathy is safe and effective". NIHR Evidence (İngilizce). 6 Nisan 2023. doi:10.3310/nihrevidence_57470. 28 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  21. ^ Sudoh Y, Cahoon EE, Gerner P, Wang GK (May 2003). "Tricyclic antidepressants as long-acting local anesthetics". Pain. 103 (1–2): 49-55. doi:10.1016/s0304-3959(02)00375-5. PMID 12749958. 
  22. ^ Sommer C, Alten R, Bär KJ, Bernateck M, Brückle W, Friedel E, Henningsen P, Petzke F, Tölle T, Üçeyler N, Winkelmann A, Häuser W (June 2017). "[Drug therapy of fibromyalgia syndrome : Updated guidelines 2017 and overview of systematic review articles]". Schmerz (Almanca). 31 (3): 274-284. doi:10.1007/s00482-017-0207-0. PMID 28493231. 
  23. ^ Thorpe J, Shum B, Moore RA, Wiffen PJ, Gilron I (February 2018). "Combination pharmacotherapy for the treatment of fibromyalgia in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2 (2): CD010585. doi:10.1002/14651858.CD010585.pub2. PMC 6491103 $2. PMID 29457627. 
  24. ^ van den Beuken-van Everdingen MH, de Graeff A, Jongen JL, Dijkstra D, Mostovaya I, Vissers KC (March 2017). "Pharmacological Treatment of Pain in Cancer Patients: The Role of Adjuvant Analgesics, a Systematic Review". Pain Practice. 17 (3): 409-419. doi:10.1111/papr.12459. PMID 27207115. 
  25. ^ "Elavil for MS". nationalmssociety.org. 7 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2023. 
  26. ^ Loder E, Rizzoli P (November 2018). "Pharmacologic Prevention of Migraine: A Narrative Review of the State of the Art in 2018". Headache. 58 (Suppl 3): 218-229. doi:10.1111/head.13375. PMID 30137671. 
  27. ^ Oskoui M, Pringsheim T, Billinghurst L, Potrebic S, Gersz EM, Gloss D, Holler-Managan Y, Leininger E, Licking N, Mack K, Powers SW, Sowell M, Victorio MC, Yonker M, Zanitsch H, Hershey AD (September 2019). "Practice guideline update summary: Pharmacologic treatment for pediatric migraine prevention: Report of the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology and the American Headache Society". Neurology. 93 (11): 500-509. doi:10.1212/WNL.0000000000008105. PMC 6746206 $2. PMID 31413170. 
  28. ^ Ghadiri-Sani M, Silver N (February 2016). "Headache (chronic tension-type)". BMJ Clinical Evidence. 2016. PMC 4747324 $2. PMID 26859719. 
  29. ^ Do TM, Unis GD, Kattar N, Ananth A, McCoul ED (June 2021). "Neuromodulators for Atypical Facial Pain and Neuralgias: A Systematic Review and Meta-Analysis". The Laryngoscope. 131 (6): 1235-1253. doi:10.1002/lary.29162. PMID 33037835. 
  30. ^ Trinkley KE, Nahata MC (2014). "Medication management of irritable bowel syndrome". Digestion. 89 (4): 253-267. doi:10.1159/000362405Özgürce erişilebilir. PMID 24992947. 
  31. ^ Ford AC, Wright-Hughes A, Alderson SL, Ow PL, Ridd MJ, Foy R, Bianco G, Bishop FL, Chaddock M, Cook H, Cooper D, Fernandez C, Guthrie EA, Hartley S, Herbert A, Howdon D, Muir DP, Nath T, Newman S, Smith T, Taylor CA, Teasdale EJ, Thornton R, Farrin AJ, Everitt HA (November 2023). "Amitriptyline at Low-Dose and Titrated for Irritable Bowel Syndrome as Second-Line Treatment in primary care (ATLANTIS): a randomised, double-blind, placebo-controlled, phase 3 trial". Lancet. 402 (10414): 1773-1785. doi:10.1016/s0140-6736(23)01523-4. PMID 37858323. 
  32. ^ "Irritable bowel syndrome: low-dose antidepressant improves symptoms". NIHR Evidence. National Institute for Health and Care Research (NIHR). 26 Mart 2024. doi:10.3310/nihrevidence_62555. 18 Mayıs 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  33. ^ Venkatesan T, Levinthal DJ, Tarbell SE, Jaradeh SS, Hasler WL, Issenman RM, Adams KA, Sarosiek I, Stave CD, Sharaf RN, Sultan S, Li BU (June 2019). "Guidelines on management of cyclic vomiting syndrome in adults by the American Neurogastroenterology and Motility Society and the Cyclic Vomiting Syndrome Association". Neurogastroenterology and Motility. 31 (Suppl 2): e13604. doi:10.1111/nmo.13604. PMC 6899751 $2. PMID 31241819. 
  34. ^ Caldwell PH, Sureshkumar P, Wong WC (January 2016). "Tricyclic and related drugs for nocturnal enuresis in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016 (1): CD002117. doi:10.1002/14651858.CD002117.pub2. PMC 8741207 $2. PMID 26789925. 
  35. ^ Giusto LL, Zahner PM, Shoskes DA (July 2018). "An evaluation of the pharmacotherapy for interstitial cystitis". Expert Opinion on Pharmacotherapy. 19 (10): 1097-1108. doi:10.1080/14656566.2018.1491968. PMID 29972328. 
  36. ^ Colemeadow J, Sahai A, Malde S (2020). "Clinical Management of Bladder Pain Syndrome/Interstitial Cystitis: A Review on Current Recommendations and Emerging Treatment Options". Research and Reports in Urology. 12: 331-343. doi:10.2147/RRU.S238746Özgürce erişilebilir. PMC 7455607 $2. PMID 32904438. 
  37. ^ Everitt H, McDermott L, Leydon G, Yules H, Baldwin D, Little P (February 2014). "GPs' management strategies for patients with insomnia: a survey and qualitative interview study". The British Journal of General Practice. 64 (619): e112-e119. doi:10.3399/bjgp14X677176. PMC 3905408 $2. PMID 24567616. 
  38. ^ Everitt H, Baldwin DS, Stuart B, Lipinska G, Mayers A, Malizia AL, Manson CC, Wilson S (May 2018). "Antidepressants for insomnia in adults". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2018 (5): CD010753. doi:10.1002/14651858.CD010753.pub2. PMC 6494576 $2. PMID 29761479. 
  39. ^ Pecknold JC, Luthe L (1989). "Trimipramine, anxiety, depression and sleep". Drugs. 38 (Suppl 1): 25-31; discussion 49-50. doi:10.2165/00003495-198900381-00007. PMID 2693052. 
  40. ^ Riemann D, Voderholzer U, Cohrs S, Rodenbeck A, Hajak G, Rüther E, Wiegand MH, Laakmann G, Baghai T, Fischer W, Hoffmann M, Hohagen F, Mayer G, Berger M (September 2002). "Trimipramine in primary insomnia: results of a polysomnographic double-blind controlled study". Pharmacopsychiatry. 35 (5): 165-74. doi:10.1055/s-2002-34119. PMID 12237787. 
  41. ^ Berger M, Gastpar M (1996). "Trimipramine: a challenge to current concepts on antidepressives". European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience. 246 (5): 235-9. doi:10.1007/BF02190274. PMID 8863001. 
  42. ^ Klein T, Woo TM, Panther S, Odom-Maryon T, Daratha K (2019). "Somnolence-Producing Agents: A 5-Year Study of Prescribing for Medicaid-Insured Children With Attention Deficit Hyperactivity Disorder". Journal of Pediatric Health Care. 33 (3): e1-e8. doi:10.1016/j.pedhc.2018.10.002. PMID 30630642. 
  43. ^ Domecq JP, Prutsky G, Leppin A, Sonbol MB, Altayar O, Undavalli C, Wang Z, Elraiyah T, Brito JP, Mauck KF, Lababidi MH, Prokop LJ, Asi N, Wei J, Fidahussein S, Montori VM, Murad MH (February 2015). "Clinical review: Drugs commonly associated with weight change: a systematic review and meta-analysis". The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism. 100 (2): 363-370. doi:10.1210/jc.2014-3421. PMC 5393509 $2. PMID 25590213. 
  44. ^ a b c Leucht C, Huhn M, Leucht S (December 2012). "Amitriptyline versus placebo for major depressive disorder". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12: CD009138. doi:10.1002/14651858.CD009138.pub2. PMID 23235671. 
  45. ^ Thour A, Marwaha R (18 Temmuz 2023). "Amitriptyline". StatPearls. Treasure Island, Florida: StatPearls Publishing. PMID 30725910. Erişim tarihi: 18 Mart 2024. 
  46. ^ Chen LW, Chen MY, Lian ZP, Lin HS, Chien CC, Yin HL, Chu YH, Chen KY (March 2018). "Amitriptyline and Sexual Function: A Systematic Review Updated for Sexual Health Practice". American Journal of Men's Health. 12 (2): 370-379. doi:10.1177/1557988317734519. PMC 5818113 $2. PMID 29019272. 
  47. ^ Amitriptyline. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases. 6 Ocak 2012. PMID 31643729. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021 – PubMed vasıtasıyla. 
  48. ^ Voican CS, Corruble E, Naveau S, Perlemuter G (April 2014). "Antidepressant-induced liver injury: a review for clinicians". The American Journal of Psychiatry. 171 (4): 404-415. doi:10.1176/appi.ajp.2013.13050709. PMID 24362450. 
  49. ^ Zemrak WR, Kenna GA (June 2008). "Association of antipsychotic and antidepressant drugs with Q-T interval prolongation". American Journal of Health-System Pharmacy. 65 (11): 1029-1038. doi:10.2146/ajhp070279. PMID 18499875. 21 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  50. ^ Campleman SL, Brent J, Pizon AF, Shulman J, Wax P, Manini AF (December 2020). "Drug-specific risk of severe QT prolongation following acute drug overdose". Clinical Toxicology. 58 (12): 1326-1334. doi:10.1080/15563650.2020.1746330. PMC 7541562 $2. PMID 32252558. 
  51. ^ Hefner G, Hahn M, Hohner M, Roll SC, Klimke A, Hiemke C (January 2019). "QTc Time Correlates with Amitriptyline and Venlafaxine Serum Levels in Elderly Psychiatric Inpatients". Pharmacopsychiatry. 52 (1): 38-43. doi:10.1055/s-0044-102009. PMID 29466824. 
  52. ^ Joint Formulary Committee (2013). British National Formulary (BNF)Ücretsiz kayıt gerekli (65. bas.). London, UK: Pharmaceutical Press. ISBN 978-0-85711-084-8. 
  53. ^ "Amitriptyline Uses, Dosage, Side Effects, Warnings". Drugs.com (İngilizce). 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  54. ^ Muhammad M. Khalid; Muhammad Waseem. Tricyclic Antidepressant Toxicity. 13 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2024. 
  55. ^ "Endep Amitriptyline hydrochloride" (PDF). TGA eBusiness Services. Alphapharm Pty Limited. 10 Aralık 2012. 13 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2013. 
  56. ^ Roth BL, Driscol J. "PDSP Ki Database". Psychoactive Drug Screening Program (PDSP). University of North Carolina at Chapel Hill and the United States National Institute of Mental Health. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2017. 
  57. ^ a b c Tatsumi M, Groshan K, Blakely RD, Richelson E (December 1997). "Pharmacological profile of antidepressants and related compounds at human monoamine transporters". European Journal of Pharmacology. 340 (2–3): 249-258. doi:10.1016/s0014-2999(97)01393-9. PMID 9537821. 
  58. ^ a b c Owens MJ, Morgan WN, Plott SJ, Nemeroff CB (December 1997). "Neurotransmitter receptor and transporter binding profile of antidepressants and their metabolites". The Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 283 (3): 1305-1322. PMID 9400006. 
  59. ^ a b c d Cusack B, Nelson A, Richelson E (May 1994). "Binding of antidepressants to human brain receptors: focus on newer generation compounds". Psychopharmacology. 114 (4): 559-565. doi:10.1007/bf02244985. PMID 7855217. 
  60. ^ a b Peroutka SJ (May 1988). "Antimigraine drug interactions with serotonin receptor subtypes in human brain". Annals of Neurology. 23 (5): 500-504. doi:10.1002/ana.410230512. PMID 2898916. 
  61. ^ Peroutka SJ (August 1986). "Pharmacological differentiation and characterization of 5-HT1A, 5-HT1B, and 5-HT1C binding sites in rat frontal cortex". Journal of Neurochemistry. 47 (2): 529-540. doi:10.1111/j.1471-4159.1986.tb04532.x. PMID 2942638. 
  62. ^ Schmuck K, Ullmer C, Kalkman HO, Probst A, Lubbert H (May 1996). "Activation of meningeal 5-HT2B receptors: an early step in the generation of migraine headache?". The European Journal of Neuroscience. 8 (5): 959-967. doi:10.1111/j.1460-9568.1996.tb01583.x. PMID 8743744. 
  63. ^ Pälvimäki EP, Roth BL, Majasuo H, Laakso A, Kuoppamäki M, Syvälahti E, Hietala J (August 1996). "Interactions of selective serotonin reuptake inhibitors with the serotonin 5-HT2c receptor". Psychopharmacology. 126 (3): 234-240. doi:10.1007/bf02246453. PMID 8876023. 
  64. ^ a b c Sánchez C, Hyttel J (August 1999). "Comparison of the effects of antidepressants and their metabolites on reuptake of biogenic amines and on receptor binding". Cellular and Molecular Neurobiology. 19 (4): 467-489. doi:10.1023/a:1006986824213. PMID 10379421. 
  65. ^ Schmidt AW, Hurt SD, Peroutka SJ (November 1989). "'[3H]quipazine' degradation products label 5-HT uptake sites". European Journal of Pharmacology. 171 (1): 141-143. doi:10.1016/0014-2999(89)90439-1. PMID 2533080. 
  66. ^ Kohen R, Metcalf MA, Khan N, Druck T, Huebner K, Lachowicz JE, Meltzer HY, Sibley DR, Roth BL, Hamblin MW (January 1996). "Cloning, characterization, and chromosomal localization of a human 5-HT6 serotonin receptor". Journal of Neurochemistry. 66 (1): 47-56. doi:10.1046/j.1471-4159.1996.66010047.x. PMID 8522988. 
  67. ^ Hirst WD, Abrahamsen B, Blaney FE, Calver AR, Aloj L, Price GW, Medhurst AD (December 2003). "Differences in the central nervous system distribution and pharmacology of the mouse 5-hydroxytryptamine-6 receptor compared with rat and human receptors investigated by radioligand binding, site-directed mutagenesis, and molecular modeling". Molecular Pharmacology. 64 (6): 1295-1308. doi:10.1124/mol.64.6.1295. PMID 14645659. 
  68. ^ Monsma FJ, Shen Y, Ward RP, Hamblin MW, Sibley DR (March 1993). "Cloning and expression of a novel serotonin receptor with high affinity for tricyclic psychotropic drugs". Molecular Pharmacology. 43 (3): 320-327. PMID 7680751. 
  69. ^ Shen Y, Monsma FJ, Metcalf MA, Jose PA, Hamblin MW, Sibley DR (August 1993). "Molecular cloning and expression of a 5-hydroxytryptamine7 serotonin receptor subtype". The Journal of Biological Chemistry. 268 (24): 18200-18204. doi:10.1016/S0021-9258(17)46830-XÖzgürce erişilebilir. PMID 8394362. 
  70. ^ a b Nojimoto FD, Mueller A, Hebeler-Barbosa F, Akinaga J, Lima V, Kiguti LR, Pupo AS (2010). "The tricyclic antidepressants amitriptyline, nortriptyline and imipramine are weak antagonists of human and rat alpha1B-adrenoceptors". Neuropharmacology. 59 (1–2): 49-57. doi:10.1016/j.neuropharm.2010.03.015. PMID 20363235. 
  71. ^ a b c Proudman RG, Pupo AS, Baker JG (August 2020). "The affinity and selectivity of α-adrenoceptor antagonists, antidepressants, and antipsychotics for the human α1A, α1B, and α1D-adrenoceptors". Pharmacology Research & Perspectives. 8 (4): e00602. doi:10.1002/prp2.602. PMC 7327383 $2. PMID 32608144. 
  72. ^ a b c Fallarero A, Pohjanoksa K, Wissel G, Parkkisenniemi-Kinnunen UM, Xhaard H, Scheinin M, Vuorela P (December 2012). "High-throughput screening with a miniaturized radioligand competition assay identifies new modulators of human α2-adrenoceptors". European Journal of Pharmaceutical Sciences. 47 (5): 941-951. doi:10.1016/j.ejps.2012.08.021. PMID 22982401. 
  73. ^ Bylund DB, Snyder SH (July 1976). "Beta adrenergic receptor binding in membrane preparations from mammalian brain". Molecular Pharmacology. 12 (4): 568-580. PMID 8699. 
  74. ^ a b c d e f von Coburg Y, Kottke T, Weizel L, Ligneau X, Stark H (January 2009). "Potential utility of histamine H3 receptor antagonist pharmacophore in antipsychotics". Bioorganic & Medicinal Chemistry Letters. 19 (2): 538-542. doi:10.1016/j.bmcl.2008.09.012. PMID 19091563. 
  75. ^ a b c d Appl H, Holzammer T, Dove S, Haen E, Strasser A, Seifert R (February 2012). "Interactions of recombinant human histamine H₁R, H₂R, H₃R, and H₄R receptors with 34 antidepressants and antipsychotics". Naunyn-Schmiedeberg's Archives of Pharmacology. 385 (2): 145-170. doi:10.1007/s00210-011-0704-0. PMID 22033803. 
  76. ^ Ghoneim OM, Legere JA, Golbraikh A, Tropsha A, Booth RG (October 2006). "Novel ligands for the human histamine H1 receptor: synthesis, pharmacology, and comparative molecular field analysis studies of 2-dimethylamino-5-(6)-phenyl-1,2,3,4-tetrahydronaphthalenes". Bioorganic & Medicinal Chemistry. 14 (19): 6640-6658. doi:10.1016/j.bmc.2006.05.077. PMID 16782354. 
  77. ^ Nguyen T, Shapiro DA, George SR, Setola V, Lee DK, Cheng R, Rauser L, Lee SP, Lynch KR, Roth BL, O'Dowd BF (March 2001). "Discovery of a novel member of the histamine receptor family". Molecular Pharmacology. 59 (3): 427-433. doi:10.1124/mol.59.3.427. PMID 11179435. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2019. 
  78. ^ a b c d e Stanton T, Bolden-Watson C, Cusack B, Richelson E (June 1993). "Antagonism of the five cloned human muscarinic cholinergic receptors expressed in CHO-K1 cells by antidepressants and antihistaminics". Biochemical Pharmacology. 45 (11): 2352-2354. doi:10.1016/0006-2952(93)90211-e. PMID 8100134. 
  79. ^ a b c Bymaster FP, Nelson DL, DeLapp NW, Falcone JF, Eckols K, Truex LL, Foreman MM, Lucaites VL, Calligaro DO (May 1999). "Antagonism by olanzapine of dopamine D1, serotonin2, muscarinic, histamine H1 and alpha 1-adrenergic receptors in vitro". Schizophrenia Research. 37 (1): 107-122. doi:10.1016/s0920-9964(98)00146-7. PMID 10227113. 
  80. ^ Weber E, Sonders M, Quarum M, McLean S, Pou S, Keana JF (November 1986). "1,3-Di(2-[5-3H]tolyl)guanidine: a selective ligand that labels sigma-type receptors for psychotomimetic opiates and antipsychotic drugs". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 83 (22): 8784-8788. Bibcode:1986PNAS...83.8784W. doi:10.1073/pnas.83.22.8784Özgürce erişilebilir. PMC 387016 $2. PMID 2877462. 
  81. ^ Werling LL, Keller A, Frank JG, Nuwayhid SJ (October 2007). "A comparison of the binding profiles of dextromethorphan, memantine, fluoxetine and amitriptyline: treatment of involuntary emotional expression disorder". Experimental Neurology. 207 (2): 248-257. doi:10.1016/j.expneurol.2007.06.013. PMID 17689532. 
  82. ^ Jo SH, Youm JB, Lee CO, Earm YE, Ho WK (April 2000). "Blockade of the HERG human cardiac K(+) channel by the antidepressant drug amitriptyline". British Journal of Pharmacology. 129 (7): 1474-1480. doi:10.1038/sj.bjp.0703222. PMC 1571977 $2. PMID 10742304. 
  83. ^ Yamakawa Y, Furutani K, Inanobe A, Ohno Y, Kurachi Y (February 2012). "Pharmacophore modeling for hERG channel facilitation". Biochemical and Biophysical Research Communications. 418 (1): 161-166. doi:10.1016/j.bbrc.2011.12.153. PMID 22244872. 
  84. ^ Fu L, Wang S, Wang X, Wang P, Zheng Y, Yao D, Guo M, Zhang L, Ouyang L (December 2016). "Crystal structure-based discovery of a novel synthesized PARP1 inhibitor (OL-1) with apoptosis-inducing mechanisms in triple-negative breast cancer". Scientific Reports. 6 (1): 3. doi:10.1038/s41598-016-0007-2. PMC 5431371 $2. PMID 28442756. 
  85. ^ a b Jang SW, Liu X, Chan CB, Weinshenker D, Hall RA, Xiao G, Ye K (June 2009). "Amitriptyline is a TrkA and TrkB receptor agonist that promotes TrkA/TrkB heterodimerization and has potent neurotrophic activity". Chemistry & Biology. 16 (6): 644-656. doi:10.1016/j.chembiol.2009.05.010. PMC 2844702 $2. PMID 19549602. 
  86. ^ Horishita T, Yanagihara N, Ueno S, Okura D, Horishita R, Minami T, Ogata Y, Sudo Y, Uezono Y, Sata T, Kawasaki T (December 2017). "Antidepressants inhibit Nav1.3, Nav1.7, and Nav1.8 neuronal voltage-gated sodium channels more potently than Nav1.2 and Nav1.6 channels expressed in Xenopus oocytes". Naunyn-Schmiedeberg's Archives of Pharmacology. 390 (12): 1255-1270. doi:10.1007/s00210-017-1424-x. PMID 28905186. 
  87. ^ Atkin TA, Maher CM, Gerlach AC, Gay BC, Antonio BM, Santos SC, Padilla KM, Rader J, Krafte DS, Fox MA, Stewart GR, Petrovski S, Devinsky O, Might M, Petrou S, Goldstein DB (April 2018). "A comprehensive approach to identifying repurposed drugs to treat SCN8A epilepsy". Epilepsia. 59 (4): 802-813. doi:10.1111/epi.14037Özgürce erişilebilir. PMID 29574705. 
  88. ^ Nau C, Seaver M, Wang SY, Wang GK (March 2000). "Block of human heart hH1 sodium channels by amitriptyline". The Journal of Pharmacology and Experimental Therapeutics. 292 (3): 1015-1023. PMID 10688618. 
  89. ^ Punke MA, Friederich P (May 2007). "Amitriptyline is a potent blocker of human Kv1.1 and Kv7.2/7.3 channels". Anesthesia and Analgesia. 104 (5): 1256-64, tables of contents. doi:10.1213/01.ane.0000260310.63117.a2Özgürce erişilebilir. PMID 17456683. 27 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2009. 
  90. ^ Villatoro-Gómez K, Pacheco-Rojas DO, Moreno-Galindo EG, Navarro-Polanco RA, Tristani-Firouzi M, Gazgalis D, Cui M, Sánchez-Chapula JA, Ferrer T (June 2018). "Molecular determinants of Kv7.1/KCNE1 channel inhibition by amitriptyline". Biochemical Pharmacology. 152: 264-271. doi:10.1016/j.bcp.2018.03.016. PMID 29621539. 
  91. ^ Jo SH, Youm JB, Lee CO, Earm YE, Ho WK (April 2000). "Blockade of the HERG human cardiac K(+) channel by the antidepressant drug amitriptyline". British Journal of Pharmacology. 129 (7): 1474-1480. doi:10.1038/sj.bjp.0703222. PMC 1571977 $2. PMID 10742304. 
  92. ^ "DailyMed – AMITRIPTYLINE HYDROCHLORIDE tablet, film coated". 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2021. 
  93. ^ a b c McClure EW, Daniels RN (February 2021). "Classics in Chemical Neuroscience: Amitriptyline". ACS Chemical Neuroscience. 12 (3): 354-362. doi:10.1021/acschemneuro.0c00467. PMID 33438398. 
  94. ^ a b c d Schulz P, Dick P, Blaschke TF, Hollister L (1985). "Discrepancies between pharmacokinetic studies of amitriptyline". Clinical Pharmacokinetics. 10 (3): 257-268. doi:10.2165/00003088-198510030-00005. PMID 3893842. 
  95. ^ a b c Breyer-Pfaff U (October 2004). "The metabolic fate of amitriptyline, nortriptyline and amitriptylinoxide in man". Drug Metabolism Reviews. 36 (3–4): 723-746. doi:10.1081/dmr-200033482. PMID 15554244. 
  96. ^ Venkatakrishnan K, Schmider J, Harmatz JS, Ehrenberg BL, von Moltke LL, Graf JA, Mertzanis P, Corbett KE, Rodriguez MC, Shader RI, Greenblatt DJ (October 2001). "Relative contribution of CYP3A to amitriptyline clearance in humans: in vitro and in vivo studies". Journal of Clinical Pharmacology. 41 (10): 1043-1054. doi:10.1177/00912700122012634. PMID 11583471. 
  97. ^ a b c Nordin C, Bertilsson L (January 1995). "Active hydroxymetabolites of antidepressants. Emphasis on E-10-hydroxy-nortriptyline". Clinical Pharmacokinetics. 28 (1): 26-40. doi:10.2165/00003088-199528010-00004. PMID 7712660. 
  98. ^ "Pamelor, Aventyl (nortriptyline) dosing, indications, interactions, adverse effects, and more". Medscape Reference. WebMD. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013. 
  99. ^ Dawlilng S, Lynn K, Rosser R, Braithwaite R (July 1981). "The pharmacokinetics of nortriptyline in patients with chronic renal failure". British Journal of Clinical Pharmacology. 12 (1): 39-45. doi:10.1111/j.1365-2125.1981.tb01852.x. PMC 1401753 $2. PMID 7248140. 

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]