Hind-Avropə zyvonon

Hind-Avropə zyvonon — dynjo ən jolə və bə har gitə pevylo byə zyvonə xyjzon. By xyjzoni aid byə zyvononədə dynjodə 2,5 miljard odəm gəp žəjdə. Cy Ethnologue-i 2009-nə sori məlumati əsosən dynjodə 439 zyvon ijən dialekt bə Hind-Avropə zyvonon xyjzon aide, əcəvon nimə (221) bə Hind-Arjan sub-xoli aide.

Tolyšijən bə Hind-Avropə zyvonon aide (Hind-Avropə zyvonon xyjzoni Ironi zyvonon grup). Əve Tolyši və čo Hind-Avropə zyvonon mijono xəjli muštərək syxanon hestin.

By xyjzoni Avropə əsos muasir zyvonon, ce Ironi ijən Hind niməgitə zyvonon aide. Ijo Anatolija ǧədimə zyvononən daxil bedən (əvon ysət mardə zyvonon hisob bedən). By xyjzoni aid byə zyvononədə nyvyštəjon Anatolija ijən Miken Junani zyvononədə Tunč dovriku vinde bəzynemon. Hind-Avropə zyvonon Afro-Asijə zyvonon xyjzoniku bəpeštə ən dyrozə nyvyštə tarixi xyvande, bəcəj gorošən tarixi zyvonšynosətijədə jolə əhmijjətyš heste.

Cy dynjo ən ve oko doə byə 20 zyvonondə 12 gyləjni bə Hind-Avropə zyvonon aide. Ym 12 gylə zyvon: Ispani, Ingilisi, Hindi, Portugali, Bengali, Urusi, Almani, Marathi, Fyrəngi, Italiani, Punčabi ijən Urdi, by zyvononədə ce dynjo 1,7 miljard odəm syxan kardejdə.

Cy Hind-Avropə zyvonšynosəti tarix

16-nə əsrədə, Hindistonədə byə Avropəvyžon ce Hindi ijən Ingilisi zyvononədə nezijəti iddia bə məjdon šodošone. 1583-nə sorədə, Goa-də ingilis missioner byə Tomas Stefens bəštə boə nyvyštə məktubədə (məktub detobə 20-nə əsri nəšr byə nybe) Hindi zyvonon, əsosən Sanskriti de Junani ijan de Latini nezjəti ǧejd kardəš be.

Iminə kərə Ǧərbi Avropəvyžonku Hindistoni səjohət kardə tačir Filippo Sassetti (1540-nə sorədə Florenče-ədə bə dynjo omə) ce Sanskrit zyvoni nomyš gətə.

Yštə 1585-nə sori nyvyštəjonədə əv ce Sanskriti de İtaliani nezjəti ǧejdyš kardə (məsələn devaḥ/dio "Xydo", sarpaḥ/serpe "mor", sapta/sette "haft", aṣṭa/otto "həšt", nava/nove "nəv"). Lakin nə ce Stefeni nə ən ce Sassetti mušahidon bə elmi tədǧiǧaton səbəb nybin.

1647-nə sorədə zyvonšynos və alim Marčus Zuerius van Boxhorn Hind-Avropə zyvonon nezjətiš ǧejd karde və ehtimalyš karde ki, ym zyvonon həmmə ce 1 gylə primitivə zyvoniku bə məjdon omən, əcəj nomyšən Skit ǧejdyš karde. Əv bəštə nəzərijjədə əvvəl Hollandi, Albani, Junani, Latini, Farsi və Almani zyvonon daxilyš karde, pešo bəvon Slavjan, Kelt ijan Baltik zyvononən əlovəš karde. Lakin Van Boxhorni təklifon vejən məšhur nybe dynjodə və bə navomə elmi tədǧiǧaton təkanyš nydoj.

Iminə kərə 1813-nə sorədə Hind-Avropə termini Tomas Joung oko doše və pešo Franz Boppi elmi koondə sistematik myǧojison bə yn nəzərijjə dastəkyš doj və yn termin dynjodə bənə elmi termini ǧəbul be.