Central african republic
| Central african republic | |
| |
| kian | |
| |
| sintuqi squ kian | 4°22′N 18°35′E |
| kinbhci | 622,984 km2 |
| qalang | Bangui |
| ke | |
| French, Sango | |
| Linpgan squliq | |
| 4,666,368 | |
| Pinqasan ryax nakoka | |
| 1 na tay mawpuw sazing byacing na qutux kawas | |
| sinnhen | |
| Cyorokay | 61.1% |
| Tenskyo | 28.4% |
| Islangcyaw | 8.5% |
| puqing nqu sinnhen | 1.0% |
| binah | 2.0% |
| ryax nqu kian | |
| UTC+1 | |
| pposa giqas nqu zyuwaw | |
| .cf | |
Central african republic (中非共和國) hya’ ga cyux maki’ tay 7 00 N, 21 00 E na Xweco syuw.
kwara’ kinghciyan niya’ 622,984 sq km (maki’ tay 45ginkgan kin wahci’)
(kinwhci’ niya’ ga 622,984 sq km , kinwhci’ na lawsayan wsilung hya’ ga 0 sq km)
Kinkhmayan kwara’ squliq hya’ ga 5,507,257.
Pinbcyan naha’ sni’ naha’ rhzyal hya’ iy pqmahun hya’ ga 8.10% , lhlahuy hya’ ga 36.20%, sni’ naha’ sa pptzyuwaw sa bzinah hya’ ga 55.70%.
CunFe linhloyan na koka
Zyaw na kibkisan
Kya pkaki sa qutux mang kisraral ga.mbah yang na Samo qu rhyal na qalang na qyunan ru kmyut lru mkura mbyaq sa mkilux mwah sa Cofe na kura ghyaq rhyal na Sahl.cinqalang sqani ru taring pinnyangan mya nniqun nha la.nanu yasa mgiqas na btunux na mzyu na ziray la.
Maki sa mpitu kinmhgan CunFe cingay squliq cinqalang sqani la .keruma ga kinhangan na hopa na koka.kya Cyanemu-ponu（Kanem-Bornu）、Watai（Ouaddai）、Pacilmi（Baguirmi）ru mluw sa/sannilo（the Upper
Nile）qalang na pinsyu nha Zathu kian qalang Tafu（Dafour）。
（Territoire d'Oubangui-Chari）babaw nya lga cingay balaykoka sutan maha bung myen qu Cunfe ma.nanu yasa galang nha sa hinkangi sa mqzinut na qyatan. Tbiran nha mqzinut na qyatan.
kawas1875.koka Sutan Rabih az-Zubayrlmahang Wpanci。kawas1894 galun na gluw Frans Kangko，kawas1903galun na gluw Frans為法Wupacisali qu rhyal la .kawas1910 gluw na Frans qalang na Ztaw Feco.kawas1985 ps’rux lmahang nanak na sefu .babaw nya lga tska mha lmahang nanak na Cunfe linhoyal na koka（Répulique Centrafricaine）Pataylmi.Pokanta qu cinringan na soto ru Pataylmi.Pokanta uzi thoki na psmsun zyaw，kawas1959 Pokanta hmoqil na sikoki，Tawe.Tako（David Dacko）sinzyunaw sa mthoki la。Kawas 1960 mspat byacing mopuw cyugal ryax babaw na mbuci qu Cunfe linhoyal na koka. Tawe.Tako（David Dacko）qu msoto ha. Ini kbsyaq lga soto balay la.kinlahang nya ga qutux nmaku qutux nanak na tan.kawas1965mopuw sazing byacing tzyul qutux ryaxna mhngan . maki qutux thoki na hetay Pokasa qolang nya kinthkan qu Tawe.Tako（David Dacko）.kinsuxan nya lga msoto qu Pokasa. Msoto lga yaqih iyal kinhangan nya mhmut iyal.mqzinut kwara minsyu Kawas 1976 mopuw sazing byacing payet ryax ，Pokasa mkoka na Hangti，zyugun nya lalu nakoka maha Cunfe tiko，hnal na kawas lga mopuw sazing byacing payet ryax hopa balay na siqqas hya mha Hwang ti。
Kawas 1979 mqeru byacing mopuw ryax.trang musa mcisal binah na koka qu soto Pokasa .ragan na hetay na Frans ru slaqux nya ku Pokasa msoto lozi qu Tako sblazyu nya lalu na koka mha Cunfe linhoyal na koka. kawas1981 mqru byacing ，thoki na hetay Antrye.Klipa qolang slaqux nya qu Tako，mthoki na koka。kawas1993，mtxalminsyu senkyo quCunfe，Anze-.Ptasaytosen soto。
Kawas 2003 cyugal byacing ，sraral ga thoki na hetay Folangsowa.Pocic na hetayqolang nha qu pyang hopa na qalang Panci，slaqux nha qu sefu na Patasay.msoto nanak qu Pociz。Kawas2005 senkyo soto qu Pociz toseng magal la.。minsyotay nya qu mintkari soto na Hayti Alistite.。
aki kawas 2010 payat byacing sekyo sqryuxun nha qu ryax.misu qani ga wahan cihazi na Sencu hatay na hetay.Linhko Anli hwe bih na llamu na koka kragan na Amerika mciriq ki binah na hetay.kawas2013 pinslinhoyan Muslin na Sayleka msqutux cinqunan na hetay pkuxun nha Folangsowa na sefu.Misel.msoto nha la.giqas na sefu ini nha cyazi mhut qu Sayleka na hetay ptucing nha sa sinnhi Citutuw.nanu yasa smyuk uzi qu minsyu na hetay ni Citutu ptusan nha qu Muslin koka qani ga msparis qu Citutu ki Musli lakawas 2014 qutux byacing Cawtotiya sqehun ni bih na koka nya ru malax la. Alisanta-Fetinan.nkntay（Alexandre-Ferdinand Nguendet）rayli msoto .ini kbsyaq lga Katlinna.sanpa-panca.kahul sa mspat hi gnwazyaw nha rayli soto，swalan na koka Frans ru Linhko msurux la，phtgun nha qu hetay nha.msblaq msinbalay kwara la。Mopuw sazing byacing mopuw cyugal ryax msswal kwara minsyu ru Kongtomgiqas na gaga ru kawas2015 mopuw sazing byacing mtzyul ryax年psurux senkyo.Fustan.alsanze.tuwatla maki sakawas 2015—2016 Cunfe linhoyal na kokate sazing senkyo magal wagiq na hyo 62.71% lmaqux la，cyugal byacing tzyul ryaxmsoto la.
Tili/kian
Rhyal ru kian
Cunfe linhoyalna koka cyux maki sakura ghyaq raytay maki kska na cyugal tu tehuk sa mopuw qutux tu，koka qani ga maki sa kska na Feco Talu，pinkngyan na osa kura mkilux ru kura ghyaq ki te htgan na wagi ru byaqan na wagi.，ana su musa inu ga siki pwah qani ungat binah tuqi nanu yasa son maha ptringan ga pyang balay syu nha inlungan qu rhyal qani.，klabang rhyal qani ga mtzyu pgalmang ru magal seng ru mqeru kbhul Pinfankongli ki hopa nya.。Cunfe kura sa htgan wagi ru ghyaq qmubuy bih Sutan，te htgan wagi ga qmubuykura mkilux na Sutan，kura mkilux gaqmubuyKangko linhloyan na koka，te byaqan wagi ru kura mkilux gasobih Kangko，te byaqan wagi gaqmubuy sa Kmaylung，kura ghyaq ga qmubuysa Zat，kin twahiq na umi ga qutux seng koli，ungat wahan na phtuw umi na zit rhyal na koka。waqiq balay qu rhyal nha.，rroq na rgyax ga，raytaympituw kbhul kungc kinwiqan nya，yani qu Feco te ska ru kura mkilux na wagiq rgyax。
Qqsya
Cunfe zit na koka llyung nha ga yaba na llyung ga gong Wupanci、gong Sali、gong na kog ru gong na manpo（Mambere），uru gong ga rhyal nya ga b’ nux.syaw na llyung ga wiway rrgyxru wagiq na rhyal la。
kayal
Cunfe linhoyalna koka rhyal nya ka kura ghyaq ga mkilux ru hlahuy kwara.kura mkilux ga lgangan qwalax ru hrhul.kinwagiq kayal nya ga Sqs mpusal pitu.mspat （Has mspat pgal sazing tu）mkura mkilux ga mspat byacing giway mqwalax.khbuzyun balay qinlwaxan nya.pyang maki sa mkilux ga qinlwaxan nya ga qutux seng sazing kbhul hawmi. Lingay na uru na gong.msluy blaq balay mmuya nenanu.
Sefu
Kawas mopuw sazing byacing magal ryaxkwaraminsyu wayal smuwal psrux qutux giqas na gaga，pinkyalang mha soto qu pyang thoki na koka.，tkahul sa senkyo phtuw，kinthkan nya ga magal kawas，minqutux mubuy msoto。Thoki ga psmsun zzyaw na sefu，tkahul sa soto mere。Babaw na mhtuw qu giqas na gagate qutux ga minsyu Giin nha gaqutux kbhul ru magal qu Giin nya，kahul sa senkyo mhtuw，magal kawas qukian nha。
psplang na pilang
Cunfe maki sa cinbwanan qani ga mknhuy pigih na koka. pyang psplang
na pilang nha ga Nogyo.aring mbuci ga sefu nha ga binah na koka kmraw
Pyang pkraw lha ga koka na Frans kawas1997 sraral ga qutux qutux kawas kinnraw nha ga lpgun pila na Amerika ga mtzyu seng mang tehuk sa mqeru seng mang.kawas1997 Frans kinnraw nha Cunfe mngut mhgun cipoq qutux qutux kawas lga cyugal seng mang nanak la.maki sa pinraw na cingay binah na koka cqunun lmpuw ga maki sa mtzyul％ .pyang kmraw ga ggluw na Lenhko ru Omang .kawas2000 Cunfe linpgan kahul sa kinnraw nha ga mpitu seng magal kbhul mqeru pgal mang pila na Amerika，kinnraw kska nya ga Furans gamagal seng cyugal kbhulru mopuw mang pila Amerika，Omong kinnraw nha ga magal kbhulm qeru pgal mangpila na Amerika.。.
zyaw na ppmzyon
Cunfe koka qani ga Nogyo qu pyang sqyanux nha，cingay qu cipoq na Nogyo，yang pmhuy nha ga kya qu bwax、bonaw、tbaku、qetun、bilus、Huzyaw、Kape、sbus、rramat ru bway na qqhoniq，ana ga ini nha kintehuk niqun nanak。Kafe ru sbus nanak qu maki cikay than nha baqun nha posa binah na koka。kafe wayal nha sybazi sa squliq na Oco；kinblaq na sbus ga koka na Feco pyang kinhbuzyun。Kya qu binah na psplang nha nanu ga Sangzyaw ru Abura na Cunli。Kinhbuzyun balay qu hlahuy nha，Cunfe bhci ru kinlabang hlahuy nha ga mpusal sazing mang ru mtzyu seng mqeru kbhul mzimal spatpinfang kong li，rhyal na hlahuy nha ga kaki samtzyulmtzyu.payat％， mknanak na mqalux na qhoniq ru kya uzi llamu na qqhoniq，maki sa rhyel kura byaqan wagi ru te mkilux hopa na Ztaw hlahuy，ana ga ina baqi posa gi ungat wahan nya，ini baqi tmmazi 。
Qmayat na zezyaw
Cungfe qmayat na zezyaw ，koka nha cingay balay kacing .kya uzi bnganux.mit rme ru bzyoq.
psmsun na zyaw qulih
kinhbuzyun qu qqulih .kwara llamu na llyung nha ga maki sshya qu gluw na qulih hozil.qulih lu ru qulih Man cingay squliq qmayat qulih sa (pitung).qnayat
nha qqulih ga tnaq nha niqun nanak.
psmsun zyaw na kwang
cipoq balay qu kwang zan kya cikay Te 、Li、Tun、Keq、Iyu、Kin ru Cwans.kblazyu nha qu Cwans lru posun nha binah koka.
Koba
Koba nha ga kya qu kmihuy kwang、kahul qsya ru mhtuw renki、tmsbus、tminun、kbalay qwaq、kyahi yamil、zirensya、twangan na nniqun、twangan na Cwans、sekeng、ssokan、llukus、tminun na kikay、Razyo、tbaku、komu ru kape ttwangan mtzyaw
Psmsun posun binah na koka
Psmsun posun binah na koka qani ga kawas2015 minposun nha binah koka ga kinspilang nha ga1.728oq pila na Amerika.wayal nha posun koka na
Cunhazmin linhloyan、 Intunisiya、Kangko mincu linhoyan ru Nowe.
spzyang qalang na Kokka’ (首都)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]spzyang naha’ krahu’ qalang hya’ ga [[]]Bangui.
snyan kinramat inlungan na Kokka’ (國家紀念日)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]snyan kinramat inlungan na Kokka’ hya’ ga 1 na tay mawpuw sazing byacing na qutux kawas.
mrhuw Kokka’ (國家元首)
[smr’zyut miru’ | Smr’zyut miru’ Yuensma’]mrhuw Kokka’ ta’ misuw hya’ ga Faustin-Archange Touadéra, aring ryax 21 squ byacing tay 4 sa kawas 1957 lga, musa’ spazyang balay ms’rux kya la.