Jŏr

Jŏr we Ździyszowicach

Jŏr to je jedna ze sztyrech pōr roku we przirodzie, w cōunie umiarkowanego klimatu. Cechuje sie umiarkowanymi tymperaturami luftu z rosnōncõ strzedniõ dniowõ, jak tyż umiarkowanõ wielościōm ôpadu atmosferycznego. Świat roślin i zwiyrzōw przechodzi ôkres budzyniŏ sie do życiŏ, a potym poczynŏ sie piyrszŏ faza ôkresu rozmnŏżaniŏ, to znaczy dobiyranie partnyrōw i zapłodniynie u zwiyrzōw, a u roślin kwitniynie i zawiōnzywanie zalōnżkōw.

Astrōnōmiczny jŏr poczynŏ sie w mōmyncie jŏrnyj rōwnōnocy i trwŏ do mōmyntu latowego przesilyniŏ, co we przibliżyniu ôznaczŏ na pōłkuli pōłnocnyj ôkres pōmiyndzy 21 marca a 22 czyrwnia (czasami daty te wypadajōm dziyń wczaśnij abo dziyń niyskorzij, a w roku przestympnym mogōm być cŏfniynte ô jedyn dziyń). W czasie jŏr astrōnōmicznego jŏra pora dnia je dugszŏ ôd pory nocnyj, a pōnadto z kożdym dalszym dniym dnia przibywŏ, a nocy ubywa.

Za klimatyczny jŏr przijmuje sie ôkres roku, w kerym strzednie dobowe tymperatury luftu chwiyrajōm sie pōmiyndzy 5 a 15 °C. Zasadniczo jŏr poprzedzŏ zima, jednak pōmiyndzy tymi ôkresami je klimatyczny etap przechodni – przedjŏr.

Dlŏ pōłkuli połedniowyj wszyjske ôpisane daty i zjawiska sōm cŏfniynte ô pōł roku. Za miesiōnce jŏrne na pōłkuli pōłnocnyj uznŏwŏ sie marzec, kwieciyń i mŏj, a na połedniowym wrzesiyń, paździyrnik i listopad.