Brainge

Ju Brainge bilget dän Deel fon dät Sentroalnärwensystem wät in dän Kop sit (Griechisk: ἐγκέφαλον, enkephalon, 'in dän Kop'). Ju Brainge bilget dät woarniemende, anstjuurende, kontrolierjende un Information feroarbaidjende Orgoan in Dierte. Dät rakt tjo Soarten Dierte mäd Brainge: do Waapeldierte, do Liedefäitere (Insekte, Spinnen, Kräbse) binne ju Gruppe fon do Waapelloose un do Äänketfiske. Do uur Waapelloose hääbe neen Brainge, man Samlengen fon individuelle Ganglien. Ju Brainge sit maastens in dän Kop fon dät Diert. Ju Brainge is n komplex Orgoan; ju moanskelke Brainge is apbaud uut Tjaanere Miljarde Neurone (Näärwensälle) wierfon älke ferbuunen is mäd n grooten Taal uur Neurone, bietiede duusende. Dät is sicher ju maast komplexe Struktuur in dät Al. Ju Brainge bestjuure un koordinierje sensoriske Systeme, Bewäägenge, Ferhoolden un homöostatiske Köärperfunktione, as Omjen, Blouddruk un Köärpertemperatur. Ju Brainge is ju Wälle fon Bewäägenge, Gedächtnisse un (bie haagere Soarten) Kognition (Fernul) un Emotion.

Anatomie

In do maaste Brainge sjucht me n Unnerskeed twiske griese Substanz un wiete Substanz. Ju griese Substanz bestoant uut do Sällenkörpere un Dendriten fon do Neurone; ju wiete Substanz bestoant uut Myelin, ju isolierjende Loage uum do Axone do do Neurone uur loangen Oustand ferbienden dwo. Do buuterste Loagen fon ju Grootbrainge (Telencephalon) wäide dät Braingeboork of Cortex cerebri naamd. Dät bestoant foarallen uut griese Substanz. Uutgenuumen in Loagen rakt et Sällenkörpere uk in Käädene. Jo sunt ferstraid uur dät ganse Sentroalnäärvensystem. De Axone in dän wiete Substanz sunt omroat fon ne smeerige, beskutsjende un isolierjende Loage: Myelin. Myelin is feroantwoudelk foar ju Faawe fon dän wiete Substanz. Twäärssniede fon ju Brainge reeke Iensicht in ju Struktur fon dän griese un dän wiete Substanz binne ne Fläche (kiek bie Braingeanatomie)

Bie läigere Waapeldierte as (Fiske, Reptilien, Amphibien) bestoant dät Braingeboork ut minner as säks Loagen. Disse Struktur wäd uk wäil Allocortex benaamd. Bie Suugedierte bestoant n Paat fon dät Braingeboork uut säks Loagen. Dän Deel wäd dän Neokortex naamd un lait buppe ap dän allere Allocortex. Bie haagere Suugedierte as Primate bildet die Neokortex n gratter Deel fon ju Brainge as bie läiger Suugedierte.

*Skematiske Teekenge mäd do Subdivisione fon do Brainge fon n Embryo. Leeter wollen disse Deele sik äntwikkelje tou uutwoaksene Struktuure*

Ju Brainge is ientoudeelen in:

Rhombencephalon (Bääterbrainge)
- Myelencephalon
- Metencephalon
Mesencephalon (Middelbrainge)
Prosencephalon (Foarbrainge)
- Diencephalon
- Telencephalon

Ne eenfachere un gewöönelkere Iendeelenge is:

Cerebrum (groote Brainge)
Cerebellum (litje Brainge)
Braingestom

Sproakäntwikkelenge

Näigeboorene konnen aal muugelke Sproakluude unnerskeede, wan do nu in ju oaine Sproake foarkuumen dwo of nit. In dät Oaler twiske säks un tweelich Mounde sunt do Litje geföilich foar do Luude fon ju oaine Määmesproake un nimt ju Geföilegaid foar Luude fon uur Sproaken (truch Pruning) ou. Deeruum heere toun Biespil Japanere neen Unnerskeed twiske uus r en l un heere wie neen Unnerskeed twiske do ferskeedene chinesiske a of indiske s (Wät fonsäärm mäd Moite noch tou korrigierjen is).

Uum dät Oaler fon een Jier is dät synaptiske Nätwierk in do Sproakgebiete ap tichtste un fangt ju Sproakfäiegaid oun, sik tou äntwikkeljen. Twiske dät fjautiende un dät two-untwintichste Mound leere Bäidene truchnunner tjo näie Woude deeges. (Twiske säks un oachte Jiere rakt dät ne twäide Sproakenwooge mäd truchnunner sowät tweelich Woude deeges.)

Algemeen gungt binne do Sproakgebiete ju Äntwikkelenge fon dän auditive Cortex beträfs Synapsbildenge foaran bie ju fon dät rezeptive Sproakgebiet (nöödich foar Sproakbegriep). Dan foulgje do motoriske Sproakgebiete (uum baale tou konnen). Die linke Gyrus angularis (parietoal-Lappegebiet foar Ferbeend twiske spreeken un skrieuwen Woud), wichtich foar dät Leesen, äntwikkelt sik leeter.

Ätter Wäkkene duuret ju 'geföilige Periode' foar ju Äntwikkelenge fon 'absolut Geheer' bit tou dät soogende Lieuwensjier. Uurswäkke nieme n Periode an bit tou dät tweelfte Lieuwensjier.

Tounoame fon dät Vokabuloar fon Bäidene twiske two un tjo Jiere korreliert mäd wofuul Tied do Oalere ferweende uum juun dät Bäiden tou baalen.

Spiekerkapazität

Ju Spiekerkapazität fon ne Moanskebrainge is gans groot un lait ätter do lääste Unnersäikengen in dät Petabyte-Beräk, also Millione Gigabyte, dät is sofuul as dät ganse Internet. In ju Gauegaid, wier do Doaten mäd ouruupen wäide konnen, lait ju Brainge oaber bääte moderne Computere tourääch.

Literatuur

Olaf Breidbach: Die Materialisierung des Ichs: Zur Geschichte der Hirnforschung im 19. und 20. Jahrhundert. Suhrkamp, Frankfurt a.M. 1997, ISBN 3-518-28876-8. (stw; 1276)
Günter Gassen, Sabine Minol: Unbekanntes Wesen Gehirn. Media Team Verlag, Darmstadt 2004, ISBN 3-932845-71-4.
John Carew Eccles: Wie das Selbst sein Gehirn steuert. Springer, Berlin / Heidelberg 1994.
Brigitte Falkenburg: Mythos Determinismus. Wieviel erklärt uns die Hirnforschung? Springer, Heidelberg 2012, ISBN 978-3-642-25097-2.
Sitskoorn, Margriet Het maakbare brein, 2006, uitgever Bert Bakker, Amsterdam ISBN 9789035130364
Mieras, Mark Ben ik dat?, 2007, uitgever Nieuw Amsterdam, ISBN 9789046802168
Swaab, Dick, Wij zijn ons brein, 2010, uitgeverij Contact ISBN 9789025435226
Sheldrake, Rupert, Een nieuwe levenswetenschap, 1983, uitgeverij Kosmos ISBN 9021519399
http://www.salk.edu/news-release/memory-capacity-of-brain-is-10-times-more-than-previously-thought/