Hiati
Në fonologji, hiati ose diereza përshkruan shfaqjen e dy tingujve të veçantë zanorë në rrokjet ngjitur pa bashkëtingëllore ndërmjetëse. Kur dy tinguj zanoresh ndodhen afër njëri-tjetrit si pjesë e një rrokjeje të vetme, rezultati quhet diftong.
Shfaqja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Disa gjuhë nuk kanë diftonge, përveç ndonjëherë në të folur të shpejtë, ose kanë një numër të kufizuar diftongesh, por edhe sekuenca të shumta zanoresh që nuk mund të formojnë diftongje dhe për këtë arsye shfaqet hiati. Ky është rasti i gjuhës japoneze, nuosu, bantu si suahili dhe lakota.
Shmangia
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Shumë gjuhë nuk lejojnë ose kufizojnë ndërprerjen dhe e shmangin atë duke fshirë ose asimiluar zanoren ose duke shtuar një bashkëtingëllore shtesë mes dy zanoreve.
Epenteza
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Një bashkëtingëllore mund të shtohet midis këtyre dy zanoreve (epenteza) për ta shmangur hiatin. Kjo është më së shpeshti një gjysmëzanore ose një bashkëtingëllore glotale, por mund të përdoren gjithashtu të gjitha llojet e bashkëtingëlloreve të tjera, në varësi të gjuhës dhe cilësisë së dy zanoreve ngjitur. Për shembull, disa dialekte jo-rotike të anglishtes shpesh fusin /r/ për të shmangur hiatin pas zanoreve jo të larta të fjalës fundore ose herë pas here morfemë-fundore.[1]
Tkurrja
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në poezinë greke dhe latine, hiati përgjithësisht shmanget, megjithëse te shumë autorë ndodh sipas rregullave të caktuara, me shkallë të ndryshme të licencës poetike. Hiati mund të shmanget nga elizioni i një zanoreje fundore, herë pas here prodelizion (elizioni i zanores fillestare), sinizeza (shqiptimi i dy zanoreve si një pa ndryshim në drejtshkrim) ose tkurrje të tilla si αει->ᾷ.
Shënimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Diereza
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Në holandisht dhe frëngjisht, e dyta nga dy zanoret në hiat shënohet me një shenjë diakritike (ose tréma) nëse përndryshe ai kombinim mund të interpretohej si diftong ose si një nga zanoret e pazëshme. Shembuj janë fjala holandeze poëzie ("poezi") dhe fjala franceze ambiguë (forma femërore e ambigu, "e paqartë"). Megjithatë, ndonjëherë shihet ende në huazime si naive dhe Noël dhe në emrat e përveçëm Zoë dhe Chloë.[2][3]
Korrigjimi
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Korrigjimi është të shkurtuarit e një zanoreje të gjatë përpara një zanoreje të shkurtër në hiat.
Shiko edhe
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]Referime
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- ^ "Voice and Speech in the Theatre"
- ^ diaeresis: December 9, 1998. The Mavens' Word of the Day. Random House.
- ^ Umlauts in English?. General Questions. Straight Dope Message Board.
Leximi më tej
[Redakto | Redakto nëpërmjet kodit]- Davidson, Lisa; Erker, Daniel (2014). "Hiatus resolution in American English: The case against glide insertion". Language (në anglisht). 90/2 (2): 482–514. doi:10.1353/lan.2014.0028. S2CID 50882443.
- Mompean, Jose A.; Gómez, Alberto (2011). "Hiatus-resolution strategies in non-rhotic English: The case of /r/-sandhi". Proceedings of the 17th International Congress of Phonetic Sciences (ICPhS XVII) (në anglisht). Hong Kong: IPA/City University of Hong Kong: 770–774.
- Mompean, Jose A. (2021). "/r/-sandhi in the speech of Queen Elisabeth II". Journal of the International Phonetic Association (në anglisht). 52 (2): 1–32. doi:10.1017/S0025100320000213.