Salijski Franci
Salijski Franci (lat. Salii) su bili jedna od brojnijih grupa unutar franačkog plemenskog saveza od 4. veka nadalje. Hlodoveh koji je ujedino franačka plemena krajem 5. veka bio je prvobitno jedan od salijskih poglavara. Jedna od vladarskih porodica Salijskih Franaka, Merovinzi zahvaljujući Hlodovehu se nametnula za prvu franačku kraljevsku dinastiju.
Latinski izvori pominju Franke direktno od 289. godine, dok se Salijski Franci prvi put spominju 357. godine. Po Amijanu Marcelinu, cezar Julijan, koji je u ime avgusta Konstancija II vladao Galijom, je porazio Salijevce i 358. ih naselio ih je na rimskoj teritoriji u Toksandriji, između Meze i Šelde. Već u to vreme spominje se kao jedan od rimskih vojskovođa izvesni Harijeton koji je komandovao salijskim odredima u toku daljih Julijanovih pohoda protiv nepokorenih franačkih plemena (Kvada, Hamava, Hatuara...).
Početkom 5. veka, sudeći po Spisku dostojanstava (Notitia Dignitatum), različita franačka plemena su služila u rimskoj vojsci, a Salijevci su bili raspoređeni u Galiji i Hispaniji. Sve do sredine 5. veka Salijevci su bili lojalni rimskim vlastima, ali kada je rimska vlast počela da se urušava pod teretom upada drugih varvarskih plemena, Salijevci su 450. opljačkali Arras. Po Grguru Turskom, istoričaru iz 6. veka, ovu poharu je izveo salijski poglavar Hlodion, Merovehov predak. On je takođe zauzeo i Kambre i krajeve oko reke Some. Iako je Hlodion zadržao vlast nad ovim krajevima, zapadnorimski vrhovni zapovednik vojske Aecije ga je kaznio za pljačkanje Arasa tako što je upao na venčanje jednog od franačkih ratnika, razjurio Hlodionovu družinu i odveo sa sobom sluge natovarene svadbenim darovima. Nešto kasnije, episkop Klermon Ferana Sidonije Apolinar je opisao ovu epizodu u panegiriku upućenom caru Majorijanu. Panegiorik sadrži i najraniji fizički opis Franaka uopšte. Sidonije veli da Salijevci kosu na potiljku šišaju kratko, dok na ostatku glave puštaju kosu i češljaju je unapred. Lica su brijali i nosili samo raščešljane brkove. Nosili su usku odeću koja im je dopitrala do kolena i koju su povezivali oko struka pojasevima. Glavno oružje im je bila sekira korišćena za bacanje (kasnije poznata kao franciska) nakon čega bi se trkom ustremili na neprijatelja napadajući kopljem i štitom. Sidonije na kraju dodaje da su Salijevci odmalena negovali ratobornost. Nakon incidenta iz 450, Aecije je obnovio prijateljske veze sa Salijskim Francima koji su bili prisutni u rimskoj vojsci u čuvenoj bici protiv Atiline varvarske vojske na Katalaunskim poljima 451. godine.
Dalji napredak Salijevaca u dominantnu grupu među Francima povezano je sa usponom njihovog kralja Hilderiha i njegovog sina Hlodoveha. Pismo koje je krajem 5. veka Hlodovehu uputio arhiepiskop Remsa Remigije, spominje da je Hilderih upravljao rimskom provincijom Drugom Belgikom (Belgica Secunda). Žitije svete Ženoveve, koje je zapisano početkom 6. veka, beleži da je Hilderih deset godina redovno opsedao Pariz. Sam kralj je bio i ostao paganin, ali je iskazivao veliko poštovanje prema svetiteljki. Po kasnijoj tradiciji, koju je prvi zapisao Grgur Turski, Hilderihovi Franci su pomagali rimskom vojskovođi Egidiju u borbi sa Vizigotima koji su 463. poraženi kod Orleana u pokušaju da pređu Loaru. Najzad, u Turneu (današnja Belgija) je 1653. pronađen raskošno opremljen grob u kome je pronađen i pečatni prsten sa natpisom CHILDERICI REGIS. Pronalazak pečata je uticao da se grobnica identifikuje kao Hilderihovo mesto ukopa. Sam pečatni prsten ukazuje da je Hilderih vladao teritorijom na kojoj je još uvek postojala administracija, a portret prikazuje franačkog kralja u rimskom oklopu i sa kopljem kao insignijom vlasti. Hilderih je mogao biti istovremeno i salijski kralj i zapadnorimski provincijski namesnik.
Hilderiha je 482. nasledio sin Hlodoveh koji je započeo seriju krupnijih osvajanja zahvaljujući savezništvu sa ostalim kraljevima Franaka. Uz pomoć kralja Kambrea Hlodoveh je savladao Egidijevog naslednika Sijagrija 486. i zauzeo Soason sa okolinom. Nakon pobede nad Alamanima 496. godine, kralj Salijevaca je, delimično i pod uticajem svoje supruge Hlotilde, burgundske princeze, pristao da se pokrsti. Za razliku od Gota, Burgunda i Vandala, koji su bili arijanski hrišćani, Hlodoveh i njegovi ljudi su primili hrišćanstvo u nikejskom tj pravoslavnom obliku. Time su Salijski Franci postali prihvatljiviji za zajednički život za većinsko galo-romansko stanovništvo Galije. Hlodoveh je 507, ovoga puta uz pomoć Zigiberta Hromog, kralja Ripuarskih Franaka sa Rajne, porazio Vizigote u bici kod Vujiea. Nakon pokoravanja Galije južno od Loare, Hlodoveh se okrenuo protiv svojih dojučerašnjih saveznika, redom je podsticao neslogu među ostalim kraljevima Franaka i zatim ih je likvidirao bez obzira na rodbinske veze. Naredne 508. godine Hlodoveh je u Turu primio poslanike istočnorimskog cara Anastasija I koji su mu predali insignije počasnog konzula. Zatim je Hlodoveh priredio slavlje koje je podsećalo na rimske parade provincijskih vojskovođa. Nakon višestrukih proslava konzulata, Hlodoveh je utvrdio kraljevsku rezidenciju u Parizu gde je 511. godine umro.
Hlodovehovi sinovi su podelili njegovo kraljevstvo izmeću sebe, a zatim su franačku vlast proširili i na Burgunde i Tiringe. Međutim, partikularizam Salijevaca održao se praktično do 9. veka kroz postojanje Neustrije, jedne od merovinških provincija, kasnije i kraljevina. Drugi raritet koji je upućivao na posebnost Salijevaca, bio je Salijski zakon (Lex Salica), zbirka salijskog običajnog prava zapisanog na latinskom jeziku koja predstavlja najvažniji izvor za poznavanje društva Hlodovehovog vremena.
- E. James, The Franks, Oxford 1998.
- H. Wolfram, The Roman Empire and Its Germanic People, Los Angeles - London 1997.