چنڊ

Moon
	; Full moon seen from North America
نالي جي وضاحت
نالي جون صفتون	Lunar ; selenic;
مدار جون وصفون
تاريخي زمانو (فلڪيات)	Epoch J2000
پيري ايپسس	سانچو:Gaps km; (سانچو:Gaps–سانچو:Gaps km)
ايپسس	سانچو:Gaps km; (سانچو:Gaps–سانچو:Gaps km)
اڌ وڏو محور	Expression error: Unexpected number. km (Expression error: Unexpected number. AU)
مدار جي بي قائدگي	0.0549
مدار جو مدو	Expression error: Unexpected number. d; (27 d 7 h 43 min 11.5 s)
سائنوڊڪ مدو	Expression error: Unexpected number. d; (29 d 12 h 44 min 2.9 s)
مدار جي سراسري رفتار	Expression error: Unexpected number. km/s
مدار ۾ لاٿ	5.145° to the ecliptic
بلندي يا چڙھائي	Regressing by one revolution in 18.61 years
دليل o پيري ايپسس	Progressing by one; revolution in 8.85 years
قدرتي سيٽلائيٽ	Earth
طبعي وصفون
نيم قطر جي سراسري	Expression error: Unexpected number. km ; (0.2727 of Earth's)
استوائي نيم قطر	Expression error: Unexpected number. km ; (0.2725 of Earth's)
جاگرافيائي قطب جو نيم قطر	Expression error: Unexpected number. km ; (0.2731 of Earth's)
ھمواريت	0.0012
قطر	Expression error: Unexpected number. km (equatorial)
سطح جي ائوري; (Surface aurie)	Expression error: Unexpected number.×107 km2 ; (0.074 of Earth's)
مقدار	Expression error: Unexpected number.×1010 km3 ; (0.020 of Earth's)
وزن	Expression error: Unexpected number.×1022 kg ; (0.012300 of Earth's)
گھاٽائي	Expression error: Unexpected number. g/cm3; 0.606 × Earth
سطحي ڪشش ثقل	Expression error: Unexpected number. m/s2 (Expression error: Unexpected number. g)
انرشيا فيڪٽر جي 0 حرڪت	Expression error: Unexpected number.±0.0009
ايسڪيپ ويلوسٽي	Expression error: Unexpected number. km/s
	↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named W06; ↑ 2.0 2.1 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Lang2011; ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Morais2002; ↑ 4.00 4.01 4.02 4.03 4.04 4.05 4.06 4.07 4.08 4.09 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named NSSDC; ↑ Smith, David E.; Zuber, Maria T.; Neumann, Gregory A.; Lemoine, Frank G. (1 January 1997). "Topography of the Moon from the Clementine lidar". Journal of Geophysical Research 102 (E1): 1601. doi:10.1029/96JE02940. Bibcode: 1997JGR...102.1591S. ; ↑ Terry 2013226. ; ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Williams1996; ↑ Makemson, Maud W. (1971); &high= "Determination of Selenographic Positions", in The Moon, volume 2, issue 3, pp. 293-308, سانچو:DOI, BibCode: 1971Moon....2..293M ; ↑ 9.0 9.1 Archinal, Brent A.; A'Hearn, Michael F.; Bowell, Edward G.; Conrad, Albert R.; Consolmagno, Guy J.; Courtin, Régis; Fukushima, Toshio; Hestroffer, Daniel et al. (2010). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 109 (2): 101–135. doi:10.1007/s10569-010-9320-4. Bibcode: 2011CeMDA.109..101A. http://astropedia.astrogeology.usgs.gov/alfresco/d/d/workspace/SpacesStore/28fd9e81-1964-44d6-a58b-fbbf61e64e15/WGCCRE2009reprint.pdf. Retrieved 24 September 2018. ; ↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Saari;

چنڊ, (انگريزي ٻولي: Moon) ۽ (اردو: چاند) زمين وانگر هڪ اپگرھ آهي. جيڪو رات جو آسمان ۾ چمڪندي نظر ايندو آهي، پر اها چنڊ جي پنهنجي روشني ناهي. مٿس سج جي روشني پوڻ تي اسان ڌرتيءَ وارن لاءِ رات جي وقت ڏيئي جو ڪم ڏئي ٿو. چنڊ ڌرتي جي گولي کان 385000 ڪلوميٽر (يعني (238900 ميل) پري آهي. سندس ڊايا ميٽر 2160 ميل (3476 ڪلوميٽر) آهي. چنڊ 27.3 ڏينهن ۾ يعني 27 ڏينهن، ستن ڪلاڪن، 43 منٽن ۽ 12 سيڪنڊن ۾ ڌرتيءَ جو چڪر پورو ڪري ٿو. چنڊ جي ڌرتيءَ جي چوڌاري ڦيرو ڪرڻ جي رفتار 3680 ڪلوميٽر في ڪلاڪ يعني هڪ سيڪنڊ ۾ هڪ ڪلوميٽر کان ٿورو وڌيڪ آهي. چنڊ پنهنجي محور تي گول نٿو ڦري. اسان ڌرتيءَ تي رهڻ وارن کي هن جو فقط هڪڙو پاسو نظر اچي ٿو. راڪيٽ يا خلائي گاڏيءَ ذريعي هن جي ٻئي پاسي جا فوٽو ڏسي سگهجن ٿا.

چنڊ جيڪو اسانجي ڌرتيءَ جي چوڌاري گردش ڪري ٿو يعني هڪ گول چڪر (Orbit) ۾ ڦري ٿو ان جي ان گردش لاءِ چيو وڃي ٿو ته اها Synchronous Rotation ۾ آهي يعني چنڊ جو سڄي ڦيري وقت فقط هڪڙو اڌ ڌرتيءَ ڏي آهي. ان ڪري اسان چنڊ جو فقط اهو مهانڊو ڏسي سگهون ٿا جيڪو ڌرتي ڏي آهي. چنڊ جي ان اڌ کي اسان ويجهو پاسو (Near side) سڏيون ٿا ۽ پٺئين پاسي کي ڏورانهون پاسو (Far side) سڏيون ٿا. اهو ڏورانهون پاسو ”اونداهو پاسو“ به سڏجي ٿو پر ان جو مطلب اهو هرگز نه آهي ته ان پاسي اوندهه آهي يا اتي سج جي روشني نٿي پهچي. پر چنڊ جو اهو پاسو اسان لاءِ dark side ان ڪري رهيو پئي جو اسان کي ان پاسي جي خبر نٿي پيئي ته اتي ڇا آهي. جيئن آفريڪا کنڊ کي ڪنهن زماني تائين يورپ ۽ ايشيا جا ماڻهو اونداهو کنڊ سڏيندا رهيا.^[1]^[2]

چنڊ جو رنگ ڳاڙهو

چنڊ جو رنگ ڳاڙهو ان لاءِ ٿيندو آهي تہ جيڪڏهن چنڊ تي زمين جو پاڇو پوندو آهي يعني سج جي روشني سڌي سنئين چنڊ تي ناهي پھچي رهي پر زمين جي هوائي دائري کان سج جون ڪجهه شعاعون هڪ ٻئي ڏا ٿي ڪري چنڊ تي بہ پھچي وينديون آهن ڇوجو هي شعاعون هوائي دائري کان گذري رهيون آهن ان لاءِ هي منظر ڪجهه اهڙو ئي هوندو آهي جيئن سج جو شام جي ٽائيم منظر هوندو آهي جنھن ۾ سج افق کان هيٺ وڃي چڪو هوندو آهي پر مطالو ڳاڙهو هوندو آهي جنھن جي وجهہ اهيا هوندي آهي تہ سج جي شعاعون هوائي دائري ۾ گذري رهيون آهن جيڪي ڳاڙهي رنگ جي شعاعن کي وکري ڇڏين ٿا ائين چنڊ تي بہ سج جي روشني جڏهن زمين جي هوائي دائري جي ويجھي گذرندي آهي تہ ڳاڙهي رنگ جون شعاعون ان مان گذري ڪري چنڊ تائين بہ پھچي وينديون آهن ۽ چنڊ مڪمل اُونڌھ جي بجائي هلڪي ڳاڙهي رنگ جي روشني پھچي رهي هوندي آهي اهوئي شعاعون چنڊ جي سطح کان عڪس ٿي ڪري ٻيھر اسانجي اکين تائين پھچنديون آهن تہ اسانکي چنڊ ڳاڙهو نظر ايندو آهي.

حوالا

↑ سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام ڪتاب: چنڊ چوانءِ سچ, وقت 2017-09-12 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 2016-08-01
↑ انگريزي وڪيپيڊيا تي چنڊ جو مضمون

حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

[W06-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 ^1.4 ^1.5 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named W06

[Lang2011-2] 2.0 ^2.1 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Lang2011

[Morais2002-5] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Morais2002

[NSSDC-6] 4.00 ^4.01 ^4.02 ^4.03 ^4.04 ^4.05 ^4.06 ^4.07 ^4.08 ^4.09 حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named NSSDC

[7] Smith, David E.; Zuber, Maria T.; Neumann, Gregory A.; Lemoine, Frank G. (1 January 1997). "Topography of the Moon from the Clementine lidar". Journal of Geophysical Research 102 (E1): 1601. doi:10.1029/96JE02940. Bibcode: 1997JGR...102.1591S.

[FOOTNOTETerry2013226-8] Terry 2013226.

[Williams1996-9] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Williams1996

[10] Makemson, Maud W. (1971); &high= "Determination of Selenographic Positions", in The Moon, volume 2, issue 3, pp. 293-308, سانچو:DOI, BibCode: 1971Moon....2..293M

[report-11] 9.0 ^9.1 Archinal, Brent A.; A'Hearn, Michael F.; Bowell, Edward G.; Conrad, Albert R.; Consolmagno, Guy J.; Courtin, Régis; Fukushima, Toshio; Hestroffer, Daniel et al. (2010). "Report of the IAU Working Group on Cartographic Coordinates and Rotational Elements: 2009". Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy 109 (2): 101–135. doi:10.1007/s10569-010-9320-4. Bibcode: 2011CeMDA.109..101A. http://astropedia.astrogeology.usgs.gov/alfresco/d/d/workspace/SpacesStore/28fd9e81-1964-44d6-a58b-fbbf61e64e15/WGCCRE2009reprint.pdf. Retrieved 24 September 2018.

[Saari-12] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named Saari

[15] سنڌ سلامت ڊاٽ ڪام ڪتاب: چنڊ چوانءِ سچ, وقت 2017-09-12 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل, حاصل ڪيل 2016-08-01

[16] انگريزي وڪيپيڊيا تي چنڊ جو مضمون

[1]

[2]

[lower-alpha 1]

[lower-alpha 2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[1]

[2]