قفقاز

قفقاز (ڪوہ قاف)
Caucasus Mountains
قفقاز (ڪوہ قاف); Caucasus Mountains
	; ڪوہ قاف جو فضائي منظر
اوچي سطح
چوٽي	Mount Elbrus
بلندي	5٬642 m (18٬510 ft)
امتياز	[اوزا تبديل: needs a number]
اڪيلائي	[اوزا تبديل: needs a number]
فهرست	Seven Summits
مقانيت
Dimensions
ڊيگهه	1٬200 km (750 mi)
ويڪر	160 km (99 mi)
جاگرافي
	Topographic map
Countries	Russia, Georgia, Azerbaijan and Armenia

قفقاز یا ڪوہ قاف (Caucasus Mountains) ھڪ جبل جو سلسلو آھي جيڪو ايشيا ۽ يورپ جي براعظم جي سرحد تي واقع آھي، جيڪو اسود سمنڊ ۽ ڪئسپين سمنڊ جي وچ ۾ پکڙيل آھي. قفقاز جبل يورپ ۽ ايشيا جي سرحد تي هڪ جبل جو نظام آهي، جيڪو قفقاز جي علائقي جي چوڌاري آهي، جنهن ۾ جبل ايلبرس، يورپ جي بلند ترين چوٽي 5,642 ميٽر (18,510 فوٽ) سمنڊ جي سطح کان مٿي، شامل آهي، دنيا جي ستن چوٽين مان هڪ آهي ۽ يورپ جو بلند ترين جبل آهي.^[2] ^[3] ^[4] ابن خلدون ان جو نالو مائونٽ چرڪس رکيو.^[5]

قفقاز جبلن ۾ اتر ۾ وڏو قفقاز (Greater Caucasus) ۽ ڏکڻ ۾ ننڍو قفقاز (Lesser Caucasus) شامل آهن. گريٽر قفقاز اولهه-اتر-اولهه کان اوڀر-ڏکڻ-اوڀر، مغربي قفقاز کان ڪاري سمنڊ (Black Sea) جي اتر اوڀر واري ڪناري تي، جارجيا جي ويجهو ڪئسپين سمنڊ تي باڪو تائين هلندو آهي. ننڍو قفقاز 100ڪلوميٽر (62 ميل) ڏکڻ ۾ گريٽر قفقاز سان متوازي هلندو آهي.^[6] وڏي ۽ ننڍي قفقاز جون حدون لیکي رينج سان جڙيل آهن، ۽ لیکي رينج جي اولهه ۽ اوڀر ۾ بالترتيب ڪولچيس ميدان ۽ ڪُر-اراز هيٺيون زمينون آهن. ماسخیتي سلسلو (Meskheti Range) ننڍي قفقاز سسٽم جو حصو آهي. ڏکڻ اوڀر ۾، آراس ندي ننڍي قفقاز کي تالاش جبل کان جدا ڪري ٿي، جيڪا وڏي آذربائيجان واري علائقي مان وهي ٿي. ننڍو قفقاز ۽ آرمينيائي ھاءِ لينڊ ٽرانس قفقاز ھاءِ لينڊ (Transcaucasian Highland) ٺھين ٿا، جيڪي انھن جي الهندي پڇاڙيءَ ۾ اڀرندي اناتوليا جي ھاءِ لينڊ پليٽ سان ملن ٿيون. قفقاز جا جبل سلڪ روڊ جو حصو هئا.

ارضيات

ارضياتي طور تي، قفقاز جبل الپائڊ بيلٽ سسٽم سان تعلق رکي ٿو جيڪو ڏکڻ اوڀر يورپ کان ايشيا تائين پکڙيل آهي ۽ ٻنهي براعظمن جي وچ ۾ سرحد سمجهيو ويندو آهي. گريٽر قفقاز جا جبل بنيادي طور ڪريٽاسيئس ۽ جوراسڪ پٿرن تي مشتمل آهن جن ۾ پيليوزوڪ ۽ پريڪمبرين پٿر شامل آهن. ڪجھ ٻرندڙ فارميشن سڄي رينج ۾ مليا آهن. ٻئي طرف، ننڍي قفقاز جا جبل بنيادي طور تي پيليوجن پٿرن مان ٺهيل آهن، جن ۾ جوراسڪ ۽ ڪريٽيسيئس پٿر جو تمام ننڍڙو حصو آهي. قفقاز جي ارتقا جي شروعات ٽرياسڪ کان مرحوم جوراسڪ تائين شروع ٿي، سيميرين آروجني جي دور ۾ ٽيٿيس سمنڊ جي فعال مارجن تي ٿي، جڏهن ته گريٽر قفقاز جي بلندي کي الپائن اوروجني دوران ميوسين تائين تاريخ ڏني وئي آهي. قفقاز جا جبل گهڻو ڪري يوريشين پليٽ جي حوالي سان اتر طرف وڌڻ واري عربي پليٽ جي وچ ۾ ٽيڪٽونڪ پليٽ جي ٽڪراءَ جي نتيجي ۾ پيدا ٿيا. جيئن ته ٽيٿيس سمنڊ بند ٿي ويو ۽ عربي پليٽ ايراني پليٽ سان ٽڪرائجي وئي ۽ ان جي خلاف دٻجي وئي ۽ يوريشين پليٽ جي ايراني پليٽ جي طرف گھڙيءَ جي وائز حرڪت ۽ ان جي آخري ٽڪريءَ سان ايراني پليٽ يوريشين پليٽ سان دٻجي وئي. جيئن ائين ٿيو، اهي سمورا پٿر جيڪي هن بيسن ۾ جراسڪ کان مائيوسين تائين جمع ڪيا ويا هئا، انهن کي ٽوڙيو ويو ته جيئن گريٽر ڪاڪيشس جبل بڻجن. اهو ٽڪراءُ به ننڍي قفقاز جي جبلن ۾ مٿي چڙهڻ ۽ سينوزوڪ آتش فشاني سرگرمي جو سبب بڻيو. هن سرگرميءَ جي ڪري سڄو علائقو باقاعدي مضبوط زلزلن جو شڪار رهيو آهي. جڏهن ته گريٽر قفقاز جا جبل بنيادي طور تي جڙيل ٻرندڙ جبل تي مشتمل آهن، ننڍي قفقاز جا جبل گهڻو ڪري ٻرندڙ جبل جا آهن. جارجيا ۾ جاواخيتي آتش فشاني پليٽيو ۽ ڀرپاسي آتش فشاني سلسلو جيڪي مرڪزي آرمينيا تائين چڱيءَ طرح پکڙيل آهن، علائقي جي ڪجهه ننڍين خوبين مان آهن. صرف تازو ئي قفقاز جو هڪ منظر هو شديد آتش فشاني سرگرميءَ لاءِ: آرمينيائي هاءِ لينڊ calc-alkaline basalts ۽ andesites in Pliocene ۽ Caucasus، Elbrus ۽ Kazbek جي بلند ترين چوٽيءَ سان ٻوڏيل هو، جن کي Pleistocene-Pliocene volcanoes بڻايو ويو. قازبڪ هاڻي فعال ناهي، پر ايلبرس پوسٽ گليشي جي زماني ۾ ڀڄڻ لڳو ۽ فومرول سرگرمي ان جي چوٽي جي ويجهو رجسٽر ٿيل آهي. همعصر زلزلي واري سرگرمي علائقي جي هڪ نمايان خصوصيت آهي، جيڪا فعال فالٽنگ ۽ ڪرسٽل شارٽنگ کي عڪاسي ڪري ٿي. زلزلي جا ڪلستر داغستان ۽ اتر آرمينيا ۾ ٿين ٿا. تاريخي وقتن ۾ ڪيترائي تباهي ڪندڙ زلزلا دستاويز ڪيا ويا آهن، جن ۾ ڊسمبر 1988 ۾ اسپيٽڪ زلزلو به شامل آهي جنهن آرمينيا جي گيمري-وانادزور علائقي کي تباهه ڪيو.

قابل ذڪر چوٽيون

جبل البرز (Mount Elbrus) 5,642 ميٽر (18,510 فوٽ) تي، قفقاز جبلن ۾، ڪڏهن ڪڏهن يورپ جي بلند ترين چوٽي طور حوالو ڏنو ويو آهي. جبل البرز مونٽ بلانڪ (Mont Blanc)، الپس ۽ مغربي يورپ جي بلند ترين چوٽي 4,810 ميٽر (15,780 فوٽ) تي، کان 832 ميٽر (2,730 فوٽ) بلند آهي. بهرحال، اتي ڪي ٽيڪنيڪل اختلاف آهن ته ڇا جبل البرز يورپ ۾ آهي یا ایشیا ۾؟^[7] گريٽر قفقاز جي جبلن جي چوٽي کي عام طور تي گريٽر قفقاز جي واٽر شيڊ جي وضاحت ڪرڻ لاءِ ورتو ويندو آهي جيڪو ايشيا ۽ يورپ جي وچ ۾ ڪاري ۽ ڪئسپين سمنڊ جي وچ واري علائقي لاءِ براعظمي حد جي نشاندهي ڪري ٿو. هي درجه بندي جبل البرز کي ايشيا سان سنگم تي رکي ٿي.^[8]

هيٺ ڏنل جدول قفقاز جي ڪجهه بلند ترين چوٽين جي فهرست ڏيکاري ٿو. شڪارا (Shkhara) جي استثنا سان، اونچائي سوويت 1:50,000 نقشي مان ورتو وڃي ٿو. فهرست ۾ ڏهه الٽرا جبل شامل آهن (1,500 ميٽرن کان وڌيڪ نمايان جا جبل) ۽ 4,500 ميٽرن کان مٿي اوچائي 300 ميٽرن سان سڀ جبل. جبل ارارات (5,137 ميٽر) ترڪي ۾ آهي، جيڪا ننڍي قفقاز جي ڏکڻ ۾ آهي.

قفقاز جبلن ۾ ڪجهه بلند ترين چوٽيون
چوٽي جو نالو	بلندي (ميٽرن ۾)	ممتاز (ميٽرن ۾)	ملڪ
البرز	5,642	4,741	روس
دائک۔تاو	5,205	2,002	Russia
شکارا	5,193^{[lower-alpha 1]}	1,365	Georgia / Russia
ڪوشتن۔تاو	5,152	822	Russia
پشڪن پيڪ	5,100	110	Russia
جانگا (زھانگي۔تاو)	5,085	300	Georgia / Russia
مزرگي	5,047	10	Russia
ڪازبيڪ	5,034	2,353	Georgia / Russia
ڪئتن۔تاو	4,979	240	Georgia / Russia
Kukurtlu Dome	4,978	18	Russia
Gistola	4,860	320	Georgia / Russia
Shota Rustaveli	4,860	ت. 50	Georgia / Russia
Tetnuldi	4,858	672	Georgia
Jimara (Jimari)	4,780	840	Georgia / Russia
Ushba	4,710	1,143	Georgia
Dumala-Tau	4,682	332	Russia
Gora Uilpata	4,649	1300	Russia
Tikhtengen	4,618	768	Georgia / Russia
Ailama	4,547	1,067	Georgia / Russia
Tiutiun-Tau	4,540	380	Russia
Jailik	4,533	926	Russia
Salinan	4,508	621	Russia
Tebulosmta	4,499	2,145	Georgia / Russia
Mount Bazardüzü	4,466	2,454	Azerbaijan / Russia
Mount Shan	4,451	1,775	Georgia / Russia
Tepli	4,431	1,144	Russia
Diklo	4,285	843	Georgia / Russia
Mount Shahdagh	4,243	1,102	Azerbaijan
Gora Addala Shukgelmezr	4,152	1,792	Russia
Gora Dyultydag	4,127	1,834	Russia
Aragats	4,090	2,143	Armenia
Deavgay	4,016	1,251	Russia

موسم

نظارو

تاريخ

تصويري گيلري

Mount Elbrus viewed from the south in Kabardino-Balkaria
Komito Mountain in Chechnya
Caucasus Mountains in Svaneti, Georgia
Chaukhi mountain in Khevi, Georgia
A gorge in Dagestan, Russia
Twin-peaked Ushba in Georgia
Mount Shkhara in Georgia
Mount Ararat in Turkey, as viewed from Yerevan, Armenia
Asbestnaya Mount and Acheshbok Mount, Russia
Bolshoy Tkhach Park, Russia

پڻ ڏسو

خارجي لنڪس

وڪيميڊيا العام ۾ قفقاز سان لاڳاپيل ابلاغي مواد ڏسو.

"Caucasus Mountains". NASA Earth Observatory.
"List of the most prominent mountains in the Caucasus". Peaklist.org.
"What to see in Caucasus Mountains" (tourism promotion / commercial). وقت 2020-10-24 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 2021-09-20. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

حوالا

↑ سانچو:Cite opentopomap
↑ Philip, H.; Cisternas, A.; Gvishiani, A.; Gorshkov, A. (1 April 1989). "The Caucasus". Tectnophysics 161 (1–2): 1–21. doi:10.1016/0040-1951(89)90297-7. Bibcode: 1989Tectp.161....1P.
↑ Mt.
↑ Stokes, Chris R (2011). Singh. ed. Encyclopedia of Snow, Ice and Glaciers. Spring Science & Business Media. p. 127. ISBN 9789048126415. https://books.google.com/books?id=mKKtQR4T-1MC&pg=PA127. Retrieved 9 November 2014.
↑ أحمد زكي بك، قاموس الجغرافية القديمة، ص 62
↑ Stokes, Chris R. (2011). Singh, Vijay P.; Haritashya, Umesh K.. eds. Encyclopedia of Snow, Ice and Glaciers. Spring Science & Business Media. p. 127. ISBN 978-90-481-2641-5. https://books.google.com/books?id=mKKtQR4T-1MC&pg=PA127.
↑ "Mt. Elbrus". NASA Earth Observatory. NASA. وقت 15 December 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 16 February 2015. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)
↑ حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0

حوالي جي چڪ: "lower-alpha" نالي جي حوالن جي لاءِ ٽيگ <ref> آهن، پر لاڳاپيل ٽيگ <references group="lower-alpha"/> نہ مليو

[otm-1] سانچو:Cite opentopomap

[2] Philip, H.; Cisternas, A.; Gvishiani, A.; Gorshkov, A. (1 April 1989). "The Caucasus". Tectnophysics 161 (1–2): 1–21. doi:10.1016/0040-1951(89)90297-7. Bibcode: 1989Tectp.161....1P.

[3] Mt.

[4] Stokes, Chris R (2011). Singh. ed. Encyclopedia of Snow, Ice and Glaciers. Spring Science & Business Media. p. 127. ISBN 9789048126415. https://books.google.com/books?id=mKKtQR4T-1MC&pg=PA127. Retrieved 9 November 2014.

[5] أحمد زكي بك، قاموس الجغرافية القديمة، ص 62

[Encyc-Snow-Ice-CaucusMtn2-6] Stokes, Chris R. (2011). Singh, Vijay P.; Haritashya, Umesh K.. eds. Encyclopedia of Snow, Ice and Glaciers. Spring Science & Business Media. p. 127. ISBN 978-90-481-2641-5. https://books.google.com/books?id=mKKtQR4T-1MC&pg=PA127.

[7] "Mt. Elbrus". NASA Earth Observatory. NASA. وقت 15 December 2018 تي اصل کان آرڪائيو ٿيل. حاصل ڪيل 16 February 2015. Unknown parameter |url-status= ignored (مدد)

[:0-8] حوالي جي چڪ: Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[lower-alpha 1]