Tortura

Custu artìculu est iscritu cun sa grafia Limba Sarda Comuna. Abbàida sas àteras bariedades gràficas:

campidanesu · logudoresu · nugoresu

Illustratzione subra mètodos de tortura

Ainas vàrias de tortura

Sa tortura est s'atu de dare deliberadamente dolore fìsicu o psicològicu graes e si possìbile lesiones a una persone (o animale), in generale suta su controllu o custòdia de su torturadore, e in ue su torturadu est discapassu de si defèndere de su chi si ddi faghet. Sa tortura est istada realizada o autorizada indivìduos, grupos e istados durante s'istòria dae s'antighidade fintzas a is dies nostras, e is formas de tortura podent variare meda in durada (dae petzi unos pagos minutos a dies medas o agiomai prus tempus). Is resones pro sa tortura podent inclùere su castigu, sa vindita, sa reeducatzione polìtica o religiosa, sa dissuasione, s'interrogatòriu o sa coatzione de sa vìtima o de tertzos, o semplemente su gosamentu sàdicu de is chi cumprint sa tortura o dda osservant. Su torturadore podet o nono tènnere s'intentzione de ochire o fèrrere a sa vìtima, ma a bias sa tortura est deliberadamente fatale e podet pretzèdere a una bochidura o serbire che a una forma cruele de pena de morte. In àteros casos, su torturadore podet èssere indiferente a sa cunditzione de sa vìtima. In alternativa, unas cantas formas de tortura sunt disinnadas pro dare dolore psicològicu e lassare su dannos fìsicos minore o proas de sa tortura, totu otenende unu patimentu mannu. Dipendende dae s'obietivu, agiomai una forma de tortura chi est intentzionalmente fatale podet èssere illonghiada pro permìtere chi sa vìtima padesset pro su tempus prus longu possìbile (comente su mesu impicu).

Mancari a livellu istòricu sa tortura est istada santzionada dae unos cantos istados, est durante su de 20 e su de 21 sèculu chi sa tortura est istada proibida dae su deretu internatzionale e pro su deretu internu de sa majoria de is paisos. Si cunsìderat ca est una violatzione de is deretos umanos, e si decrarat ca est inatzetàbile in s'artìculu 5 de sa Declaratzione Universale de is Deretos Umanos de s'ONU. Is signatàrios de is Cumbènios de Ginevra de 1949 e is Protocollos Additzionales I e II de 8 de làmpadas de su 1977 cointzident ufitzialmente in non torturare a is persones cassadas in is cunflitos armados, natzionales o internatzionales chi siant. Sa tortura est proibida fintzas dae sa Cunventzione de Natziones Unidas contra sa Tortura, chi est istada ratificada dae 156 paisos.

Is proibitziones legales natzionales e internatzionales subra sa tortura si derivant dae unu cunsensu segundu chi sa tortura e àteros maltratos sunt immorales. Cun totu chi s'agatent custas cunventziones internatzionales, is organizatziones chi bàrdiant is abusos de is deretos umanos (pro esempru, Amnesty International, su Cunsìgiu Internatzionale de Riabilitatzione de is Vìtimas de Tortura, etz) informant de s'impreu generalizadu in diferentes istados in medas regiones de su mundu. Amnesty International càrculat chi a su nessi 81 guvernos de su mundu atualmente pràticant sa tortura, calincunos de issos abertamente. Istoricamente, is istados in ue sa tortura est istada arrumbada legalemente e aguantada ufitzialmente, disponent de dispositivos e tècnicas de tortura istraordinariamente ingeniosas.