Ген
Ген — генетикаҕа хаан уруу аймахтарыттан ылыллыбыт киьи доруобуйатын туругун көрдөрөр эттик буолар. Бу "ген" диэн тиэрмини 1903 сыллааха, Данияттан төрүттээх Вильгельм Йохансен диэн генетиканы уонна унээйи чинчийбит учуонай буолар. Хаан уруу доруобуйатын туругун көрдөрөр нуклеиновай кислота арыйбыттарыгар, ген өйдөбүлэ уларыйбыта, гены билигин ДНК диэн ааттыллар.
Гены удьуордааһын сурун оруолунан булуу
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]1865 сыллаахха Грегор Мендель ген удьуордааьынна хас да чааска арахсарын уорэтэн даклаад суруйар.Даклаадын учуонайдар мустууларыгар БРНО кэпсиир. 1866 сыллаахха даклаада кинигэ5э бэчээттэнэр, ол эрээри улахан бол5омтону ылбат.Ол эрэн 19 уйэ бутуутэ Хуго де Фриц, Каррел Коррекс, Эрик гдоу Черман көмөтүнэн иккис тыынын ылар. То5о диэтэххэ ити учуонайдар Грегор Мендели кытары биир тумуккэ кэлбиттэр.
ДНК-ны удьуордаьыы бир сурун салаатынан арыйыыы
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]40 сыллааха американскай учуонайдара О.Эвери салайыытынан, генетическай сибидиэнньэ молекулярнай хранилищата ДНК буоларын даказтаабыттар. 1953 сыллаахха рентген хаартыскатын көмөтүнэн Розалин Франклин уонна Морис Уилкинс үрдүк хаачыстыбалаах ДНК хаартыскаларын ылбыттар. Ити хаартыскалар Джеймсу Уотсону уонна Френсису Крику ДНК молекулярнай холобурун онорорго улахан оруолу оонньобут.
Ген сурун хайысхалара
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]Билиҥҥи кэмҥэ молекулярнай биология этэринэн ген ДНК-5а толору сибидиэнньэлээх белок молекулалара эбэтэр РНК тар5атар участок буолар. Ити РНК уонна атын молекулалар биьи организыммыт сайдарын, уҥуохпут сайдарыгар уонна организыммыт учуойдук улэлииригэр туьалыыр.
Литература
[уларыт | биики-тиэкиһи уларытыы]- Инге-Вечтомов С. Г. . Генетика с основами селекции: учебник для студентов высших учебных заведений. — СПб.: Изд-во Н-Л, 2010. — 720 с. — ISBN 978-5-94869-105-3
- Молекулярная биология клетки: в 3-х томах / Б. Альбертс, А. Джонсон, Д. Льюис и др. — М.-Ижевск: НИЦ «Регулярная и хаотическая динамика», Институт компьютерных исследований, 2013. — Т. I. — 808 с. — ISBN 978-5-4344-0112-8.
- Кребс Дж. Гены по Льюину / Дж. Кребс, Э. Голдштейн, С. Килпатрик, пер. 10-го англ. изд. — М.: Лаборатория знаний, 2017. — 919 с. — ISBN 978-5-906828-24-8.
- Франк-Каменецкий М. Д. . Век ДНК. — М.: Изд-во «КДУ», 2004. — 240 с. — ISBN 5-98227-017-2.