شکنتلا

شکنتلا
معلومات شخصیت
جم
وفات
شوہر	دشینت
اولاد	بھرت
والد	وشوامتر
والدہ	مینکا

شکنتلا (سنسکرت: शकुन्तला، بنگالی: শকুন্তলা) ہندو تواریخ وچ دشینت د‏‏ی بیوی تے راجا بھرت د‏‏ی ماں سی۔ سنسکرت کلاسیکی ادب وچ عظیم شاعر تے ڈراما نویس کالی داس دے طویل منظوم ڈرامے تے اس دے مرکزی کردار دا ناں ا‏‏ے۔ سنسکرت وچ شکنتلا دا لفظی مطلب اے ؛ مامون تے محفوظ۔

شکنتلا، راجا روی ورما ولوں پینٹنگ۔

راجا روی ورما ولوں بنائی پینٹنگوچّ شکنتلا دشینت نوں لکھدی ہوئی

مأیوس شکنتلا دی راجا روی ورما ولوں بنائی گئی پینٹنگ۔

ہندو دھرم وچ، شکنتلا (سنسکرت: Śakuntalā) دشینت دی بیوی اتے بادشاہ بھرت دی ماں اے۔ اس دی کہانی مہابھارت وچ دسی گئی اے اتے بہت سارے لکھاریاں ولوں اس دا ناٹک لکھیا گیا اے۔ کالیداس دا ناٹک ابھجناشاکنتلم (شکنتلا دے لچھن) سبھ توں مشہور اے۔

نرکتی

رشی کنوا نے شکنتلا نوں اکّ بچے دے روپ وچ جنگل وچ شکنت پنچھیاں نال گھریا پایا سی۔ اس لئی، اس نے اس دا نام شکنتلا، مطلب شکنت-سرکھیت رکھیا۔

مہابھارت دے آدی پرو وچ، کنوا نے کیہا:

اوہ جنگل دے اکانت وچ سکنتا ولوں گھری ہوئی سی، اس لئی، اس دا نام میرے ولوں شکنتلا (شکنت-سرکھیت) رکھیا گیا اے۔

دنتکتھا

راجا دشینت جدوں اپنی فوج دے نال جنگل وچوں لنگھ رہا سی تاں اس نے سبھ توں پہلاں شکنتلا دا ساہمنا کیتا سی۔ اوہ اپنے ہتھیاراں نال زخمی ہوئے اکّ نر ہرن دا پچھا کر رہا سی۔ شکنتلا اتے دشینت اکّ دوجے دے پیار وچ پے گئے اتے گندھارو ویاہ نظام دے مطابق ویاہ کروا لیا۔ اپنے راج واپس آؤن توں پہلاں، دشینت نے اپنی نجی شاہی انگوٹھی شکنتلا نوں دتی اتے اس دے وعدے دی نشانی وجوں اس دے واپس آؤن اتے اس نوں اپنے محل وچ لیاؤن دا وعدہ کیتا۔

کلا

کیمل کلاؤڈیل نے شکنتلا دی اکّ مورتی بنائی۔

کہانی

کہانی دا پلاٹ کالی داس نے مہا بھارت تو‏ں لیا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ کہانی وچ کچھ تبدیلیاں وی کیتیاں ناں۔ شکنتلا اک رشی(سادھو) د‏‏ی لڑکی سی۔ اوہ مناکا نامی پری دے بطن تو‏ں سی۔ جدو‏ں پیدا ہوئی تاں جنگل وچ سُٹ دتی گئی۔ اوتھ‏ے تو‏ں رشی کنوا اسنو‏ں اٹھا ک‏ے لے گیا تے پرورش کرنے لگا۔ ایہ سادھو ہر دوار دے نیڑے اک چھوٹی سی ندی مالینی دے کنارے رہیا کردا سی۔ جدو‏ں شکنتلا جوان ہوئی تاں اک روز جدو‏ں کہ سادھو کدرے باہر گیا ہويا سی، راجا دشینت نے اک انگوٹھی يادگار دے طور اُتے شکنتلا د‏‏ی اُنگݪ وچ پہنا دتی تے روانہ ہو گیا۔ کچھ دناں بعد جدو‏ں شکنتلا اپنے شوہر دے پاس گئی تاں اس نے ایہ دیکھ ک‏ے کہ اس دے پاس میری نشانی (انگوٹھی) نئيں اے (کیونجے انگوٹھی راستے وچ آندے ہوئے اک تالاب وچ گر پئی سی)، اسنو‏ں دربار تو‏ں کڈ دتا گیا۔ شکنتلا ماری مصیبت د‏‏ی جنگل وچ چلی آئی۔ ایتھ‏ے اس دے بطن تو‏ں راج پُتر(شہزادہ) بھرت پیدا ہويا جو شہزوری وچ عدیم المثال سی۔ بھارت دا ناں ايس‏ے شہزادے دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ کچھ عرصہ بعد اک ماہی گیر نے اس تالاب وچ جال پھینکا تاں اک نہایت خوبصورت مچھلی جال وچ پھنس گئی۔ ماہی گیر نے مچھلی کڈ ک‏ے راجا دشینت نو‏‏ں تحفے وچ نذر کيتی۔ مچھلی نو‏‏ں جدو‏ں چیرا گیا تاں اس دے پیٹ تو‏ں انگوٹھی برآمد ہوئی جسنو‏ں دیکھدے ہی دشینت نو‏‏ں اپنا قول و قرار چي‏تا آیا تے شکنتلا نال کيتی گئی زیادتی اُتے نادم ہويا۔ اوہ جنگل وچ گیا تے بھرت تے شکنتلا نو‏‏ں تلاش ک‏ر ک‏ے محل وچ لے آیا تے تِناں د‏‏ی باقی زندگی راحت تو‏ں گزری۔ دشینت دے بعد بھرت ہندوستان دا بادشاہ بنیا۔

تراجم

یورپ وچ کالی داس نو‏ں ہندوستان دا شیکسپیئر کہیا جاندا اے، اس دے ناٹک شکنتلا دا دنیا د‏‏ی کم و بیش ہر وڈی بولی وچ ترجمہ ہو چکيا ا‏‏ے۔

• نواز، عہد فرخ سیر: 1713-1719، (فارسی)
• سر ولیم جونز، 1789ء (انگریزی)
• فورسٹر، 1791ء (جرمن)
• مرزا کاظم علی جوان و للو لال، 1801ء (فارسی)
• ہرڈر، 1803ء (جرمن)
• چینرے، 1830ء (فرانسیسی)
• مسٹر روہٹ، 1842ء (جرمن)
• مثنوی فراموش چي‏تا از غلام محمد 1849ء
• جواہر لال، آگرہ 1873ء
• مثنوی رشک گلزار، از مولوی سید محمد تقی
• مثنوی غازۂ عشق، از کنور عنایت سنگھ کنور 1883ء
• حافظ محمد عبد اللہ، آگرہ 1887ء
• مثنوی نیرنگ سحر، اقبال ورما سحر، 1910ء۔ زمانہ پریس، کانپور
• از اکسیر سیالکوٹی، 1915ء، لاہور (اردو)
• شکنتلا ناٹک، منظوم از نوشیروان جی، مہربان آرام
• ڈاکٹر ایندو شیکھر، تہران (فارسی)
• شکنتلا ناٹک از پنڈت نرائن پرشاد بے تاب بنارسی
• شکنتلا ڈراما از محمد ابراہیم محشر انبالوی (اردو)
• اختر حسین رائے پوری، 1943ء (اردو)
• منظوم ترجمہ از محمد فاروق وحشت بریلوی، 1951ء، (اردو)
• شکنتلا ڈراما از بیگم قدسیہ زیدی، 1957ء (اردو)
• منظوم ترجمہ از جگیشور ناتھ بے تاب بریلوی، کالیداس تو‏ں ترجمہ۔
• آزاد نظم وچ ترجمہ از ساغر نظامی، 1961ء (اردو)

ہور ویکھو

• • کالی داس
• مہا بھارت

حوالے

سروت

• Dorothy Matilda Figueira. Translating the Orient: The Reception of Sakuntala in Nineteenth-Century Europe. SUNY Press, 1991.  ISBN 0791403270
• Romila Thapar. Sakuntala: Texts, Readings, Histories. Columbia University Press, 2011.  ISBN 0231156553
• Vyasa. Mahabharata.