Volterra
 |
Vos an lenga piemontèisa |
| Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì. |
Volterra a l'é na comun-a dla region Toscan-a, an provincia ëd Pisa, con sirca 11.267 abitant. As dëstend an s'na surfassa ëd 252 kilòmetr quadrà, con na densità ëd popolassion ëd 45 abitant al chilòmeter quadrà. A confin-a con Casole d'Elsa (an provinsa ëd Sien-a), Castelnuovo di Val di Cecina, Colle di Val d'Elsa (an provinsa ëd Sien-a), Gambassi Terme (an provinsa ëd Firense), Lajatico, Montaione (an provinsa ëd Firense]]), Montecatini Val di Cecina, Peccioli, Pomarance. La sità, isolà an sn'autëssa ëd 550 méter,a dòmina un paisage ëd colin-e arente. Stòria[modìfica | modifiché la sorgiss]L'antichità[modìfica | modifiché la sorgiss]Dal sécol ch'a fà VII aGC a col ch'a fà IV aGC Velathri, amportant sènter d'agricoltura etrusch, a l'era mèmber dla federassion dle dódes sità d'Etruria. Sità-stat indipendenta, a regnava an s'na larga banda costera, an sl'ìsola d'Elba e la Còrsica e a goernava dle relassion comersiaj con Cipro, la Fenicia, l'Egit e dzortut la Grecia. A parte dal V sécol aGC, na cinta siclòpica d'un perìmeter ëd 7,3 chilòmeter a l'é stàita batìa dantorn a la gran necròpoj e la sità, che antlora a l'avìa anviron 25.000 abitant. A-i resta mach dij fragment ëd costa costrussion, dësblà da le smote provocà da l'erosion, ch'a l'han creà a òvest dla sità dij ravin motobin drit. Le doe pòrte etrusche, Pòrta a l'Arch e Pòrta Dian-a, a dàito ëd cost'época. Alià a Roma ant ël III sécol aGC, a la sità a l'han conceduje sota 'l nòm ëd Volaterrae lë statù ëd munissipi roman.
A l'ha përdulo dlë 79 aGC për ess-se butasse contra Sila, ch'a l'ha vagnà contra Mario la guèra sivila ch'a l'era s-ciopaje a Roma. A la fin dël I sécol aGC, sota August, Voltera a l'é stàita dotà d'un teatro, su arcesta dij Cecina, famija etrusca dla sità. L'Età ëd mes[modìfica | modifiché la sorgiss]Benefissiand dij favor dij carolingg e dij franch an rason ëd soa posission ëstratégica e ëd soe richisie minere, Volterra a l'é rivà al cò ëd sò dësvlup ant l'Età ëd mes. Ël prim sìndich a l'é stàit elegiù dël 1193 e a l'ha ancaminà dël 1208 la costrussion dël prim palass comunal toscan. Lë sfrutament ëd le salin-e a l'ha provicà dle ruse violente con le sità davzin-e e, peui, dzortut con Firense. Dël 1472 ij soldà ëd Lorens dij Médici, comandà dal duca ëd Montefeltro, a l'han sot-mëtù la sità. Ël Palass dij prior a l'é dventà la sede dij comissari fiorentin. Le tor[modìfica | modifiché la sorgiss]Ant l'Età ëd mes Voltera as caraterisava për le vàire tor d'abitassion ch'a servìo nen mach për difend-se contra j'agressor estern, ma ëdcò a protegg-se da le rivalità antra le famije a l'anterior dla sità. As arconòsso ancor soens j'intrade dzoralvà ch'a përmëttìo d'acede a l'anterior dj'edifissi con dle scale amovìbij ant ij perìod durant ij quaj l'intrada prinsipal a dovìa esse temporaniaman baricadà. Ël declin[modìfica | modifiché la sorgiss]Con le guère, j'assedi e j'epidemìe ëd pest a l'é ancaminà un perìod ëd declin econòmich ch'a l'é finì mach ëd ël sécol ch'a fà XIX grassie a l'andustrialisassion, a lë sfrutament dle salin-e e al dësvlup dël comersi dl'alabastr. Conomìa[modìfica | modifiché la sorgiss]Ël di d'ancheuj la sità a viv dël travaj artisanal ëd l'alabastr e dij prodot dël torism. Davzin as treuvo j'anstalassion andustriaj dle Salin-e ëd Voltera, dle fàbriche gropà a l'andustria chìmica e na sentral elétrica geotèrmica ch'a alimenta la sità an eletricità a parte da sorgiss ëd vapor soteranie. Leu d'anteresse[modìfica | modifiché la sorgiss]La piassa dij Prior[modìfica | modifiché la sorgiss]Piassa dij Prior a l'era ant l'Età ëd mes ël sènter dël podèj polìtich. Al di d'ancheuj a resta un-a dle pi bele piasse toscan-e ëd col'época. Palass e musé[modìfica | modifiché la sorgiss] |
|||||||||||||||||||||
