Wiersz wolny
Wiersz wolny – typ wiersza, który należy do systemu nienumerycznego, gdyż jego budowa nie opiera się na zgodności liczby sylab, stóp, zestrojów akcentowych w wersie[1][2]. Długość wersów w wierszu wolnym nie musi być analogiczna i nie jest określona żadnymi regułami. W wierszu wolnym mogą występować rymy. Do polskiej poezji tę technikę jako pierwszy wprowadził Krzysztof Niemirycz[3].
Popularny w dwudziestoleciu międzywojennym i polskiej poezji XX wieku. Mistrzami wiersza wolnego byli Julian Przyboś, Józef Czechowicz, Miron Białoszewski, Tadeusz Różewicz i Zbigniew Herbert. Monografię wiersza wolnego napisała Dorota Urbańska, Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej, Warszawa 1999.
Jednym z pionierów wiersza wolnego był Jan Kasprowicz[4]. Użył go w Hymnach.
- Zrzuć z Siebie, Ojcze, nietykalne blaski!
- Zgarnij ze Siebie tę bożą,
- tę władającą moc, co nad wiekami
- nieugaszoną płomienieje zorzą
- i światłość daje światom
- i światy w swoim ogniu na popioły trawi!
- Stań się tak lichy, jak ja, i skulony
- i, doczesności okryty łachmanem,
- wlecz się nieszczęsnym łanem
- za kluczem w dal przymgloną ciągnących żurawi,
- ku cichej, na rozstajach kopanej mogile
- zapomnianego człowieka!
W Czechach prekursorem wiersza wolnego był Otokar Březina[5]:
- O samotách uprostřed magických lesů, nad nimiž slunce
- podobno ptáku zlatými křídly nekonečnými brázdilo ether;
- celým vesmírem letěla jeho píseň o slávě života harmonického,
- o zázracích tvůrčího jitra v zahradách země a podmořských nížin,
- v modrých preriích vzduchu a vody:
Na Zachodzie[6] wierszem wolnym posługiwali się na przykład Walt Whitman, Guillaume Apollinaire, Blaise Cendrars, Fernando Pessoa i T.S. Eliot[7]. D.H. Lawrence napisał wierszem wolny krótki wiersz o jaszczurce:
- A lizard ran out on a rock and looked up, listening
- no doubt to the sound of the spheres.
- And what a dandy fellow! the right toss of a chin for you
- and swirl of a tail!
- If men were as much men as lizards are lizards
- they'd be worth looking at.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jacek Baluch, Piotr Gierowski: Czesko-polski słownik terminów literackich. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2016, s. 401-402. ISBN 978-83-233-4066-9.
- ↑ Josef Brukner, Jiří Filip: Poetický slovník. Praha: Mladá fronta, 1997, s. 252-253. ISBN 80-204-0650-6.
- ↑ Czesław Hernas: Barok. Wyd. VIII= 2 dodruk, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008, s. 537-539.
- ↑ Lucylla Pszczołowska: Wiersz polski. Zarys historyczny. Wrocław: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 1997, s. 299-300. ISBN 83-85220-79-8.
- ↑ Józef Magnuszewski: Historia literatury czeskiej. Zarys. Wrocław: Ossolineum, 1973, s. 222-224.
- ↑ PWN - Słownik języka polskiego [online], sjp.pwn.pl [dostęp 2024-08-24], Pisownia Zachód wielką literą.
- ↑ Free Verse: From A Poet’s Glossary. poets.org. [dostęp 2017-02-01]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Dorota Urbańska: Wiersz wolny. Próba charakterystyki systemowej. W: Wersyfikacja polska. 1, Teksty teoretyczne i słowniczek pojęć. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 123-144. ISBN 978-83-227-2673-0.
- Michał Głowiński, Aleksandra Okopień-Sławińska, Janusz Sławiński: Zarys teorii literatury. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1991, s. 203-210. ISBN 83-02-04400-8.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jiři Levý: Przekład wiersza wolnego. bazhum.muzhp.pl, 1975. [dostęp 2018-01-09]. (pol.).