Tlenowce
Tlenowce (siarkowce, chalkogeny) – nazwa pierwiastków należących do 16 (daw. VIA lub VI głównej) grupy układu okresowego. Są to tlen, siarka, selen, tellur, polon i liwermor. Nazwa chalkogeny pochodzi z greckiego chalkos oznaczającego brąz lub metal i związana jest z powszechnym występowaniem tlenu i siarki w rudach metali[1].
Wszystkie tlenowce mają 6 elektronów walencyjnych i w związkach chemicznych występują na stopniach utlenienia od −2 do +6. Tlen z powodu dużej liczby elektronów przy małej liczbie powłok ma bardzo mały promień atomowy i posiada właściwości nieco odmienne niż reszta pierwiastków tej grupy, a jego stopień utlenienia w związkach wynosi zazwyczaj −2 lub −1 (dodatnie stopnie utlenienia +1 i +2 osiąga jedynie w związkach z fluorem). Polon i liwermor są pierwiastkami promieniotwórczymi. Polon występuje na Ziemi w śladowych ilościach, ze względu na to, że jego izotopy są tworzone w naturalnych szeregach promieniotwórczych, a liwermor został wytworzony sztucznie w reakcjach syntezy jądrowej.
Tlenowce tworzą dwuujemne aniony:
- O2− – anion tlenkowy, występuje m.in. w tlenkach i wielu związkach organicznych; nie wykazano jednak istnienia tego jonu w wodzie;
- S2− – anion siarczkowy, występuje w siarczkach;
- Se2− – anion selenkowy, występuje w selenkach;
- Te2− – anion tellurkowy, występuje w tellurkach;
- Po2− – anion polonkowy, występuje w polonkach;
Ponadto znane są aniony wielopierwiastkowe, np. nadtlenki O22−, wielosiarczki Sn2−, wieloselenki Sen2− i wielotellurki Ten2−.
Charakter pierwiastków zmienia się w dół grupy od niemetalicznego (tlen, siarka) do metalicznego (polon). Aktywność chemiczna maleje od tlenu do polonu wraz z elektroujemnością. Tlen jest gazem, pozostałe pierwiastki są ciałami stałymi. Tlenowce są pierwiastkami bardziej aktywnymi jako utleniacze od azotowców z powodu większej elektroujemności. Szybko utleniają litowce, nieco wolniej berylowce, reagują także z innymi metalami, wolno także z niektórymi metalami półszlachetnymi i szlachetnymi, takimi jak miedź, srebro i rtęć, tworząc tlenki lub sole (siarczki, selenki, tellurki, polonki). Siarka, selen, tellur i polon łączą się bezpośrednio z tlenem dając tlenki o właściwościach kwasowych, rosnących wraz ze stopniem utlenienia tlenowca (SO2 bezwodnik słabego kwasu H2SO3, SO3 bezwodnik mocnego kwasu H2SO4).
Tlenowiec | Masa atomowa [u] |
Temperatura topnienia [K] |
Temperatura wrzenia [K] |
stan skupienia | Elektroujemność (według Paulinga) |
Konfiguracja elektronowa
(podkreślono elektrony walencyjne) |
---|---|---|---|---|---|---|
Tlen | 16 | 54 | 90 | gaz | 3,4 | [He] 2s22p4 |
Siarka | 32 | 388 | 718 | ciało stałe | 2,58 | [Ne] 3s23p4 |
Selen | 79 | 494 | 958 | ciało stałe | 2,55 | [Ar] 4s23d104p4 |
Tellur | 128 | 723 | 1261 | ciało stałe | 2,1 | [Kr]5s24d105p4 |
Polon | 209 | 527 | 1235 | ciało stałe | 2,0 | [Xe] 6s24f145d106p4 |
Tlenowiec | Wodorki | Tlenki | Główne kwasy tlenowe |
---|---|---|---|
Tlen | H2O, | nie dotyczy | nie dotyczy |
Siarka | H2S | SO2, SO3 | H2SO3, H2SO4 |
Selen | H2Se | SeO2, SeO3 | H2SeO3, H2SeO4 |
Tellur | H2Te | TeO2, TeO3 | H2TeO3 |
Polon | PoH2 | PoO2, PoO3 | ? |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jack Challoner , Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Poznań: Publicat, 2018, s. 122, ISBN 978-83-245-2131-9 .