TUZ-3

TUZ-3 – język programowania przeznaczony dla minikomputerów MKJ-25. Jest to język symboliczny – asembler, przygotowany dla tego modelu komputera. Język TUZ-3 i asembler (translator języka TUZ-3 na język maszynowy) powstały w ramach prac nad oprogramowaniem dla komputera MKJ-25 prowadzonych w zespole Instytutu Kompleksowych Systemów Sterowania Wydziału Automatyki i Informatyki Politechniki Śląskiej z Gliwic. Zespołem kierował prof. dr inż. Stefan Węgrzyn, a w jego składzie byli między innymi: dr inż. M. Bargielski, mgr inż. A. Bober, mgr inż. J. Czapnik, mgr Inż. Z. Czech, dr inż. K. Nałęcki, mgr inż. A. Wakulicz-Deja, mgr inż. S. Wołek.

Język TUZ-3 to język niskiego poziomu, będący językiem zorientowanym maszynowo. Opierał się na mnemotechnicznych kodach rozkazów komputera MKJ-25 zapisanych jako skróty odpowiednich słów języka polskiego określających poszczególne rozkazy. Został opracowany także język TUZ-3A, w którym stosowane były skróty mnemotechniczne odpowiednich nazw rozkazów wyrażonych w języku angielskim. Rozkaz języka maszynowego składał się z odpowiedniego kodu rozkazu (mnemotechnicznego skrótu słowa) i jeżeli w danym rozkazie był dopuszczalny, argumentu jego wywołania. Instrukcje języka TUZ-3 dzielą się na instrukcje właściwe, tj. takie, że dana instrukcja tłumaczona jest na jeden rozkaz języka maszynowego, oraz pseudoinstukcje sterujące pracą asemblera oraz generujące dane i teksty.

Kod źródłowy składał się z:

mnemoników, tj. skrótowych nazw rozkazów
liczb – tylko całkowitych w zapisie dziesiętnym lub szesnastkowym wyróżnionych znakiem $ umieszczonym przed cyframi, ale po znaku liczby
nazw symbolicznych, tj. identyfikatorów dla wybranych komórek pamięci lub etykiet, przy czym rozróżniane były tylko 4 pierwsze znaki, a pierwszy znak musiał być literą; można było stosować spacje, które były ignorowane (np. ident i i d enr to zapis tego samego identyfikatora iden), język definiował nazwy zastrzeżone odnoszone do specjalnych adresów,
wyrażeń symbolicznych, wyznaczający adres względy odnoszony do zawartej w tym wyrażeniu nazwy symbolicznej
łańcuchów znaków ujętych w znaki cudzysłowu: ".

Kod źródłowy organizowany był w liniach składających się z co najwyżej czterech pól:

   etykieta mnemonik argument /komentarz

Komentarz rozpoczynał się od znaku ukośnika "/", a kończył znakiem nowej linii. Etykieta składała się z nazwy etykiety ujętej na początku i na końcu znakiem dwukropka, np. :etykieta:. Istniała możliwość definiowania podprogramów.

Asembler dla tego języka napisany był w języku maszynowym. Zajmował w pierwszym bloku pamięci operacyjnej obszar 2152 komórek oraz dodatkowe komórki na tabelę nazw symbolicznych, maksymalnie 485. Translacja programu w kodzie źródłowym języka TUZ-3 na język maszynowy realizowana był w dwóch przebiegach. Kod ten wczytywany był z taśmy papierowej. Kod wynikowy tworzony był w formacie absolutnym w pamięci operacyjnej począwszy od zadanego adresu lub w formacie przesuwalnym (trójrządkowym) umieszczanym w dowolnym obszarze jednego bloku pamięci.

Bibliografia

Zbigniew Czech, Stanisław Wołek: TUZ-3 Język Symboliczny minikomputera MKJ-25. Gliwice: Politechnika Śląska im. W. Pstrowskiego, 1974, seria: Skrypty uczelniane. nr 528. (pol.).