Shaanxi

Prowincja Shaanxi

Nazwa chińska Pismo uproszczone 陕西省 Pismo tradycyjne 陝西省 Hanyu pinyin Shǎnxī Shěng Nazwa skrócona 陕 / 秦 (Shǎn / Qín)
prowincja
Państwo	ChRL
Stolica	Xi’an
Kod ISO 3166-2	CN-61
Gubernator	Zhao Yide
Powierzchnia	205 800 km²
Populacja (2020) • liczba ludności	39 528 999
• gęstość	190 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba prefektur	10
Liczba powiatów	107
Liczba gmin	1745
Położenie na mapie Chin
Strona internetowa

Shaanxi (wymowa^ⓘwymowa; chiń. upr. 陕西; chiń. trad. 陝西; pinyin Shǎnxī; Wade-Giles Shan-hsi) – prowincja w północno-środkowej części ChRL. Teren prowincji obejmuje część Wyżyny Lessowej. Od południa ograniczone górami Qin Ling.

Jej nazwa pochodzi od historycznego powiatu Shǎn (陕) i znaczy tyle, co „Na Zachód od Shan”. Zapisuje się ją jednak przez podwójne „a” dla odróżnienia od prowincji Shanxi, której nazwa w transkrypcji pinyin brzmi Shānxī.

Historia

Tereny prowincji Shaanxi są uznawane za kolebkę cywilizacji chińskiej. Stolica prowincji Xi’an była siedzibą władców 13 chińskich dynastii w okresie od XI wieku p.n.e. – X wieku n.e. W prowincji tej zaczynał się również jedwabny szlak. W okresie rządów Mongołów w XIII wieku prowincja straciła na znaczeniu. 23 stycznia 1556 w prowincji Shaanxi miało miejsce trzęsienie ziemi uznawane za najbardziej śmiercionośne trzęsienie w historii – zginęło ok. 830 000 ludzi.

Geografia

Prowincja rozciąga się południkowo szerokim pasem na przestrzeni ponad 800 km, w związku z czym na jej obszarze występuje znaczne zróżnicowanie warunków naturalnych. Przecinające prowincję w poprzek góry Qin Ling tworzą wyraźną barierę klimatyczną i komunikacyjną, przekraczającą 4000 m n.p.m. (Taibai Shan, 4113 m). Niższe, sięgające 2700 m, góry Daba Shan stanowią granicę z prowincją Syczuan. Między tymi pasmami ciągnie się gęsto zaludniona górna część doliny rzeki Han Shui, dopływu Jangcy. Panują tu warunki klimatyczne zbliżone do podzwrotnikowych – rozwija się uprawa ryżu, bawełny i herbaty. Góry pokryte są rozległymi lasami – częściowo wiecznie zielonymi, z występowaniem drzewa tungowego, a częściowo, w wyższych rejonach, iglastymi. Jest to jeden z ważniejszych rejonów eksploatacji lasów w Chinach.

Na północ od gór Qin Ling, między nimi a krawędzią Wyżyny Lessowej, ciągnie się równoleżnikowo szeroka, podłużna, odwadniana przez rzekę Wei He kotlina, która jest jednym z najstarszych ośrodków osadnictwa rolniczego w Chinach i najgęściej zaludnioną częścią prowincji. Dzięki urodzajnym glebom aluwialnym i stosunkowo ciepłemu klimatowi rozwinęła się tu intensywna uprawa ryżu i bawełny. Doliną Wei He przebiega na zachód stara droga handlowa – jedwabny szlak, wzdłuż którego przeprowadzono linię kolejową Zhengzhou–Xi’an–Lanzhou. Tu też znajdują się najważniejsze ośrodki miejskie prowincji.

Północna część prowincji wchodzi w obręb Wyżyny Lessowej. Grubość pokrywy lessowej dochodzi do 300 m (rzeki tworzą w niej głębokie wąwozy), wzniesienia przekraczają 1700 m n.p.m. Wschodnią granicę prowincji stanowi rzeka Huang He, płynąca w głębokim wąwozie. Na północy granica prowincji przebiega nieco na północ od Wielkiego Muru. Wyżyna Lessowa różni się znacznie pod względem klimatycznym od południowej części prowincji. Panuje tu kontynentalny i suchy klimat, lasów brak niemal zupełnie (poza niektórymi dolinami rzek), na skrajnej północy stepy przechodzą w półpustynie. W rolnictwie dominuje pszenica, gaoliang i proso – uprawy typowe dla chłodniejszego i suchszego klimatu. Osobliwością osadnictwa są liczne jaskinie mieszkalne, wykopane w lessie na zboczach dolin.

Podział administracyjny

Mapa	Lp.	Nazwa	Chiński	Hanyu pinyin	Siedziba
	— Miasto zarządzane bezpośrednio przez władze prowincji —
	1	Xi’an	西安市	Xī’ān Shì	Dzielnica Weiyang
	— Prefektury miejskie —
	2	Ankang	安康市	Ānkāng Shì	Dzielnica Hanbin
	3	Baoji	宝鸡市	Bǎojī Shì	Dzielnica Weibin
	4	Hanzhong	汉中市	Hànzhōng Shì	Dzielnica Hantai
	5	Shangluo	商洛市	Shāngluò Shì	Dzielnica Shangzhou
	6	Tongchuan	铜川市	Tóngchuān Shì	Dzielnica Yaozhou
	7	Weinan	渭南市	Wèinán Shì	Dzielnica Linwei
	8	Xianyang	咸阳市	Xiányáng Shì	Dzielnica Qindu
	9	Yan’an	延安市	Yán’ān Shì	Dzielnica Baota
	10	Yulin	榆林市	Yúlín Shì	Dzielnica Yuyang

Demografia

Osadnictwo prowincji Shaanxi jest bardzo stare. Gęstość zaludnienia wynosi poniżej 40 osób/km² na północy do ponad 300 w obniżeniu rzeki Wei He. W odróżnieniu od innych prowincji w północno-zachodnich Chinach, jest to obszar etnicznie jednolity. Poza niewielką liczbą Hui, nie ma tu w zasadzie mniejszości niechińskich.