Ryga
Panorama Starego Miasta w Rydze | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Region |
Ryga | ||||
Burmistrz | |||||
Powierzchnia |
304,05 km² | ||||
Wysokość |
6 m n.p.m. | ||||
Populacja (2022) • liczba ludności |
| ||||
Nr kierunkowy |
+371 67 | ||||
Kod pocztowy |
LV-10(01-84) | ||||
Tablice rejestracyjne |
LV | ||||
Położenie na mapie Łotwy | |||||
56°58′N 24°08′E/56,966667 24,133333 | |||||
Strona internetowa |
Ryga (łot. Rīga [ˈriːɡa], niem. i szw. Riga, lit. Ryga, est. Riia, liw. Rīgõ, fiń. Riika, jidysz ריגע, Rige, ros. Рига, Riga) – stolica i największe miasto Łotwy, położone nad rzeką Dźwiną w pobliżu jej ujścia do Bałtyku w Zatoce Ryskiej. Jest głównym ośrodkiem gospodarczo-przemysłowym, komunikacyjnym (port morski, lotniczy i węzeł kolejowy Ryga Centralna), kulturalnym i naukowym kraju. Zabytkowe Stare Miasto jest wpisane na listę światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego UNESCO. Stanowi jedno z największych w Europie skupisk architektury secesyjnej. W przeszłości ludność miasta dochodziła nawet do 900 tys. mieszkańców, w 2022 liczba ludności Rygi wynosiła około 605 tys. osób. Pod względem liczby ludności największe miasto w krajach bałtyckich. W Rydze znajduje się agencja Unii Europejskiej – Organ Europejskich Regulatorów Łączności Elektronicznej BEREC.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Dzieje najstarsze
[edytuj | edytuj kod]Już w X wieku istniała rozwinięta osada plemienia Liwów u ujścia Dźwiny, którędy przebiegał szlak handlowy od Waregów do Greków. Obecne miasto zostało założone w 1201 przez biskupa Alberta von Buxhövden i szybko stało się, jako jeden z członków Hanzy od 1282 roku, ważnym ośrodkiem handlowym na wybrzeżu Bałtyku. W 1207 roku rozpoczęto budowę murów miejskich. Po 1225 roku legat papieski Wilhelm z Modeny przyznał mieszczanom prawa, które mieli kupcy niemieccy w Visby na Gotlandii. W średniowieczu Ryga była jednym z najważniejszych portów bałtyckich. Od tego momentu zaczęły się w Rydze, jak i całej Łotwie, silne wpływy niemieckiej kultury, języka niemieckiego i niemieckie osadnictwo, a sytuacja ta trwała setki lat. Po 1237 roku posiadłości i prawa zakonu kawalerów mieczowych na terenie miasta przejął zakon krzyżacki. Od 1255 Ryga była siedzibą katolickiej archidiecezji Prus, Inflant i Estonii, której podlegały m.in. diecezja chełmińska i diecezja warmińska. W związku z próbami przejęcia władzy w mieście przez zakon krzyżacki, w 1297 roku mieszczanie Rygi zburzyli dwór krzyżacki i wymordowali jego załogę. Konflikt trwał do 1330 roku, gdy wojska zakonne zmusiły miasto do poddania się. W 1366 roku wielki mistrz zrzekł się władzy nad miastem, zastrzegając jedynie prawo do posiadania zamku. W 1366 papież ustanowił królów Polski opiekunami arcybiskupstwa ryskiego. W 1452 roku zakon krzyżacki i arcybiskup Sylwester Stodewescher zawarli w Kircholmie ugodę, na mocy której podzielili się władzą nad miastem. W 1484 roku mieszczanie zbuntowali się ponownie i zburzyli zamek krzyżacki, jednak po kilku latach musieli się ponownie podporządkować zakonowi, którego pozycja jednak szybko w następnych latach zaczęła słabnąć. W latach 1521–1524 Ryga stała się miastem luterańskim[potrzebny przypis].
Ryga w Rzeczypospolitej (1561–1621)
[edytuj | edytuj kod]28 listopada 1561 na mocy paktu wileńskiego Inflanty oddały się pod opiekę królowi Zygmuntowi II Augustowi, a Gotthard Kettler otrzymał w lenno Kurlandię i Semigalię. W dniu 5 marca 1562 na zamku w Rydze Kettler złożył hołd lenny Zygmuntowi II Augustowi, który w zastępstwie króla polskiego przyjął Mikołaj Radziwiłł Czarny. Po unii lubelskiej w 1569 Ryga znalazła się pod wspólnym panowaniem Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pod polską władzą zamek w Rydze znajdował się od 1565 r., natomiast w roku następnym utworzono w Rydze kasztelanię. W 1566 r. nastąpiła sekularyzacja i w efekcie likwidacja arcybiskupstwa w Rydze.
W obrębie państwa polsko-litewskiego Ryga otrzymała najpierw 20 lat autonomii (Freiheistsjahre) i po upływie tego okresu król Stefan Batory podpisał 15 stycznia 1581 r. akt poddania się Rygi jego władzy. Po pokonaniu Iwana Groźnego w 1582 r. król uroczyście wjechał do miasta przez bramę Marschallpforte, a następnie w tym samym roku założył w nim kolegium jezuickie. W listopadzie 1582 r. Sejm Rzeczypospolitej zatwierdził nowy przywilej dla miasta Corpus Privilegiorum Stephaneum. Król Stefan Batory nadał Rydze prawo składu w 1581 i 1582 roku[2]. W 1584 r. miasto zawarło specjalną konwencję ułatwiającą handel z Wielkim Księstwem Litewskim. W latach 1584–1589 miastem wstrząsnęły niepokoje określane jako „rozruchy kalendarzowe”, których tłem było wprowadzenie kalendarza gregoriańskiego, spór o kościół św. Jakuba pomiędzy katolikami a protestantami i w konsekwencji wypędzenie jezuitów oraz konflikt między Radą Miejską a gildiami o władzę w mieście. W trakcie starć publicznie stracono w 1586 r. dwóch stronników króla Polski: wójta Testiusza i syndyka Wellinga. Nastroje uspokoiły się w czasie panowania Zygmunta III Wazy, gdy pod mury miasta podeszły wojska wojewody wendeńskiego Jerzego Farensbacha i stracono dwóch przywódców gildii protestanckiej: notariusza Gizego i ławnika Brynka. Ryga leżała w obrębie województwa wendeńskiego. W okresie panowania Rzeczypospolitej w ryskiej mennicy bito polskie monety[potrzebny przypis].
Miasto pod panowaniem polskim zaczęło się dynamicznie rozwijać, czego dowodem był wzrost liczebności cechów rzemieślniczych z 8 do 24. W 1588 r. N. Mollin otworzył w mieście pierwszą drukarnię, którą wzorował na drukarni hetmana Jana Zamoyskiego w Zamościu. W 1589 r. miasto złożyło przysięgę wierności nowemu królowi Polski Zygmuntowi III Wazie. W 1601 r. sądy miejskie podporządkowano bezpośrednio najwyższym sądom królewskim w Warszawie. W 1603 r. król Zygmunt III zezwolił miastu na zatrzymywanie połowy otrzymywanych ceł.
W czasie II wojny polsko-szwedzkiej w 1601 r. pod miastem wojska polskie rozbiły wojska szwedzkie, a w 1605 we wsi Kircholm, 25 km od Rygi, wojska Rzeczypospolitej pokonały przeważające siły szwedzkie.
W czasie IV wojny polsko-szwedzkiej król Szwecji Gustaw II Adolf obległ miasto 21 sierpnia 1621 r. Rygi broniły garnizon liczący 900 polskich żołnierzy oraz 3700 mieszczan z milicji miejskiej z artylerią. Po miesięcznym oblężeniu i odparciu trzech szturmów Ryga skapitulowała 25 września. Leżący niedaleko Dyjament (dziś dzielnica miasta), którego broniła tylko jedna kompania piechoty pod dowództwem Jana Schawarzhofa, poddał się dopiero 2 października. Ryga pozostała pod panowaniem Szwedów na mocy rozejmu w Altmarku z 1629 r. Panowanie szwedzkie nad Rygą potwierdził de iure dopiero pokój w Oliwie w 1660 r.[potrzebny przypis]
Ryga pod panowaniem Szwecji (1621–1710)
[edytuj | edytuj kod]W 1656 w czasie wojny szwedzko-rosyjskiej Rosjanie po raz pierwszy podjęli próbę zdobycia miasta. W trakcie III wojny północnej w 1700 roku miasto obległy wojska saskie króla Augusta II Mocnego, który zdobyciem miasta chciał wzmocnić swoją pozycję wobec szlachty polskiej. W 1701 żołnierze Augusta II zostali pokonani pod Rygą przez Szwedów, którzy następnie skierowali się na południe, do Polski[3].
Ryga w carskiej Rosji (1710–1917)
[edytuj | edytuj kod]W 1710 r. po bitwie pod Połtawą miasto zdobyli Rosjanie, jednak niedaleka Łatgalia nadal do I rozbioru Polski w 1772 r. pozostała w rękach polskich. W 1721 roku Szwecja w traktacie nysztackim uznała przynależność Rygi do Rosji. W 1782 roku powstał pierwszy teatr publiczny. W 1796 stała się stolicą guberni inflanckiej Imperium Rosyjskiego. W 1812 roku wojska napoleońskie spaliły przedmieścia miejskie, odbudowane następnie przez generał-gubernatora inflanckiego Filippa Paulucciego[4]. W 1854 r. podczas wojny krymskiej port został zablokowany przez flotę brytyjską. W latach 1857–1863 zburzono fortyfikacje miejskie i rozpoczęto zakładanie bulwarów. W latach 1858–1861 nastąpiła pierwsza masowa migracja ludności łotewskiej ze wsi do Rygi, co spowodowało wzrost jej znaczenia w mieście. W 1881 r. ludność miasta liczyła już 170 tys. mieszkańców, w tym 67 tys. posługiwało się językiem niemieckim (40%), 50 tys. łotewskim (30%), 32 tys. rosyjskim (19%) i 3,2 tys. językiem polskim (2%)[5].
Podczas rewolucji 1905 r. miastem wstrząsały rozruchy robotnicze. Na wieść o krwawej niedzieli w Petersburgu – rozpędzeniu pokojowej demonstracji robotników w dniu 9 stycznia?/22 stycznia 1905, w Rydze wybuchł dwa dni później (11 stycznia?/24 stycznia 1905) strajk powszechny. Udział w nim wzięło ponad 80 tys. osób. Robotnicy przerwali pracę, a także organizowali demonstracje i wiece[6][7]. 13 stycznia?/26 stycznia 1905 wojsko rosyjskie rozpędziło jeden z pochodów protestacyjnych – zginęły wówczas 73 osoby, a ponad 200 zostało rannych[7]. Pacyfikacja ryskiej demonstracji, zamiast doprowadzić do wygaśnięcia ruchu rewolucyjnego, sprawiła, że strajki ogarnęły również inne miasta na Łotwie[7]. Ruch rewolucyjny w Rydze był na tyle silny, że robotniczy Komitet Federacyjny przez kilka miesięcy na przełomie 1905 i 1906 r. działał faktycznie jawnie, domagając się ustanowienia 8-godzinowego dnia pracy, wprowadzenia prawa do strajku i zwołania ogólnorosyjskiego Zgromadzenia Ustawodawczego[6]. Władze carskie odzyskały kontrolę nad miastem dopiero w roku następnym[8].
Osobny artykuł:W trakcie I wojny światowej Ryga została zdobyta przez Niemców 3 września 1917 r.
Ryga w czasie łotewskiej wojny o niepodległość i w Republice Łotewskiej (1918–1940)
[edytuj | edytuj kod]18 listopada 1918 r. Łotewska Rada Ludowa ogłosiła w Rydze powstanie niepodległej Republiki Łotewskiej[9]. Kilkanaście dni później, 29 listopada, działania wojenne przeciwko niepodległej republice rozpoczęła Armia Czerwona. Rząd Rosji Radzieckiej oraz komuniści łotewscy dążyli do utworzenia na ziemiach łotewskich republiki radzieckiej[10]. Rząd Tymczasowy Łotwy z Kārlisem Ulmanisem na czele zawarł z Niemcami umowę, na mocy której terytoriów łotewskich przed Armią Czerwoną bronić miały niemieckie jednostki ochotnicze (Bałtycka Landeswehra i Żelazna Brygada, następnie Dywizja)[11], jednak w listopadzie i grudniu 1918 r. oddziały bolszewickie, wspierane przez miejscowych zwolenników, zdołały opanować praktycznie całą wschodnią Łotwę. W końcu grudnia 1918 r. rząd łotewski uznał obronę Rygi za niemożliwą i opuścił miasto. W dniach 2–3 stycznia 1919 r. Rygę opanowali miejscowi bolszewicy oraz wkraczające jednostki Armii Czerwonej[12].
Osobny artykuł:Do Rygi przybył rząd Łotewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, na czele którego stał Pēteris Stučka[13]. 13–15 stycznia 1919 r. w Rydze odbył się I Zjazd Delegatów Robotniczych Łotwy[14].
23 maja 1919 r. Ryga została zdobyta przez wojska niemieckie działające w imieniu rządu łotewskiego na czele z Andrievsem Niedrą, który wcześniej sami Niemcy zainstalowali drogą przewrotu, obalając proaliancki rząd Ulmanisa. W zajętym mieście Niemcy rozstrzelali ok. 4500 Łotyszy podejrzanych o współpracę z bolszewikami lub o sympatyzowanie z rządem Ulmanisa[15]. Rząd Tymczasowy Łotwy odzyskał kontrolę nad Rygą po bitwie pod Kiesią w czerwcu 1919 r., w której wojska estońskie, z udziałem ochotników łotewskich, odniosły zwycięstwo nad Niemcami[16], a 3 lipca 1919 r. zawarty został rozejm nakazujący jednostkom niemieckim opuszczenie Rygi i całej Łotwy[17]. 8 lipca 1919 r. do Rygi powrócił rząd Ulmanisa[16]. Ostatnią próbę odebrania Rygi Republice Łotewskiej podjęła w październiku 1919 r. biała rosyjska Zachodnia Armia Ochotnicza pod dowództwem Pawła Bermondta-Awałowa, wcześniej dozbrojona przez Niemców. Łotysze, z pomocą Wielkiej Brytanii, zdołali jednak odeprzeć jej atak na miasto[18].
Osobny artykuł:11 sierpnia 1920 podpisano tu traktat pokojowy między Łotwą a Rosją, a 18 marca 1921 podpisano traktat pokojowy między Polską a Rosją.
W połowie 1919 r. Ryga liczyła ok. 212 tys. mieszkańców, w tym 109 tys. Łotyszy, 36 tys. Niemców, 28 tys. Żydów, 15 tys. Rosjan, 9 tys. Polaków oraz 6 tys. Litwinów[19]. W 1935 roku Łotysze stanowili ok. 65% mieszkańców[potrzebny przypis].
Ryga podczas II wojny światowej i w składzie ZSRR (1940–1991)
[edytuj | edytuj kod]W 1940 wcielona do ZSRR. W dniu 1 lipca 1941 r. w początkowej fazie operacji Barbarossa zajęta przez Niemców, z wydatnym udziałem powstańców łotewskich.
Podczas okupacji hitlerowskiej, w lipcu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 40 000 osób. 21 czerwca 1943 roku Niemcy ostatecznie zlikwidowali getto, a Żydów wywieziono do obozu koncentracyjnego Kaiserwald, obozu Auschwitz II – Birkenau oraz część zamordowano na miejscu[20].
W dniu 13 października 1944 zdobyta ponownie przez Armię Czerwoną i wcielona do ZSRR. Na skutek działań wojennych wiele obiektów miejskich uległo zniszczeniu. W 1949 r. nastąpiła kolejna wywózka mieszkańców miasta na Syberię. W związku z masowym napływem Rosjan do miasta, w 1979 r. liczba Łotyszy w Rydze spadła do 38%[potrzebny przypis].
Ryga w Republice Łotewskiej
[edytuj | edytuj kod]Od 21 sierpnia 1991 po ogłoszeniu niepodległości przez Łotwę, miasto ponownie zostało stolicą państwa łotewskiego. W 2003 w stolicy Łotwy został zorganizowany 48. Konkurs Piosenki Eurowizji. W 2006 w Rydze odbył się szczyt NATO. Największą imprezą międzynarodową, jaką dotąd gościła Ryga (oraz cała Łotwa) stały się Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie w 2006 oraz 2021 roku[potrzebny przypis]. W 2013 roku w Rydze doszło do katastrofy budowlanej, w której zginęły 54 osoby[potrzebny przypis]. W 2014 miasto zostało wyróżnione tytułem Europejskiej Stolicy Kultury. W 2016 w Rydze odbyły się Europejskie Spotkania Młodych organizowane przez Wspólnotę Taizé[potrzebny przypis].
Mikrorejony
[edytuj | edytuj kod]Powszechnie przyjmuje się podział miasta na 47 mikrorejonów:
|
|
|
Ważniejsze miejsca i zabytki
[edytuj | edytuj kod]Miasto leży na trasie Europejskiego Szlaku Gotyku Ceglanego. W 1997 ryski rynek starego miasta został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO[21]. Do najbardziej znanych zabytków i charakterystycznych miejsc Rygi należą:
- Katedra w Rydze (protestancka)
- Katedra św. Jakuba w Rydze (katolicka)
- Zamek w Rydze
- Baszta Prochowa
- Brama Szwedzka
- Budynek Sejmu w Rydze
- Centrāltirgus
- Dom Bractwa Czarnogłowych
- Dom Kotów (Kaku nams)
- cerkwie prawosławne: sobór Narodzenia Pańskiego, cerkwie: Zwiastowania, św. Aleksandra Newskiego, Wniebowstąpienia Pańskiego, Ścięcia Głowy św. Jana Chrzciciela, św. Michała Archanioła, Trójcy Świętej, Wszystkich Świętych
- monaster Trójcy Świętej i św. Sergiusza z Radoneża w Rydze
- Konventa Sēta
- Koszary Jakuba
- Kościół św. Jerzego w Rydze
- Kościół św. Piotra w Rydze
- Kościół św. Jana w Rydze
- Kościół św. Pawła w Rydze
- Łotewskie Muzeum Etnograficzne
- Mała Gildia
- Mežaparks
- Wieżowiec Akademii Nauk Łotwy
- Pomnik Rolanda
- Pomnik Wolności
- Ryska wieża radiowo-telewizyjna
- Synagoga Miejska w Rydze
- Trzej Bracia
- Ulica Alberta w Rydze
- Wielka Gildia
- Zegar Laima
- gmach Biblioteki Narodowej Łotwy
- Kościół Matki Boskiej Bolesnej w Rydze
- Kościół Jezusa w Rydze
- Kościół Marcina Lutra w Rydze
- Kościół Zbawiciela w Rydze
- Kościół św. Marcina w Rydze
- Kościół ewangelicko-reformowany w Rydze
- Budynek przy ul. Alusknes Iela 5 z 1910–1912, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO[22].
Polonica
[edytuj | edytuj kod]- W katedrze w jednej z kaplic zostali pochowani podkomorzy króla Zygmunta III Wazy rotmistrz wojsk polskich Kacper Tyzenhaus z małżonką.
- W kościele św. Jakuba posługę sprawował i wygłaszał kazania Piotr Skarga. W 1582 roku król Stefan Batory ze swej rezydencji na zamku przychodził do tego kościoła na msze.
- W kościele św. Franciszka (Sv. Franciska Romas katolu baznica) z 1889 roku pod ołtarzem głównym został pochowany Stanisław Sołtan, marszałek nadworny Wielkiego Księstwa Litewskiego i późniejszy zesłaniec syberyjski. Pierwotnie grób znajdował się w kaplicy, na której postawiono obecny kościół. Na terenie dawnego cmentarza przykościelnego (od 1908 roku Ogrodu Pokoju) byli pochowani pisarz hrabia Leon Potocki (1799–1864) oraz założyciel akademickiej korporacji „Arkonia” Karol Gąsowski (zm. 1879).
- przy uliczce Polska Brama (Poļu Gate) znajduje się kościół Matki Boskiej Bolesnej z 1784 roku, który został wzniesiony w związku z obecnością w mieście polskojęzycznej ludności katolickiej.
- Zamek w Rydze był rezydencją polskich namiestników m.in. Jana Hieronima Chodkiewicza i księcia Jerzego Radziwiłła.
- Na Politechnice Ryskiej (obecnie Uniwersytet Techniczny, łot. Rīgas Tehniskā Universitāte) studiował Ignacy Mościcki (prezydent Rzeczypospolitej w latach 1926–1939), fakt ten upamiętnia dwujęzyczna tablica umieszczona przy wejściu do budynku dawnego Wydziału Chemii
- Na Politechnice Ryskiej powstały jedne z najstarszych polskich korporacji akademickich: Arkonia i Welecja.
- W okresie międzywojennym w Rydze funkcjonowały polskojęzyczna Miejska Szkoła Średnia i Teatr Polski.
- Od 1990 roku miasto jest siedzibą Związku Polaków na Łotwie[potrzebny przypis].
Populacja
[edytuj | edytuj kod]
|
|
|
|
Narodowości
[edytuj | edytuj kod]W czasach ZSRR w Rydze osiedliło się wielu Rosjan, Ukraińców i Białorusinów, którzy mieszkają tam do dziś, większość z nich nie zna języka łotewskiego. Dane za 2013:
% | Narodowość |
---|---|
42,5% | Łotysze |
39,8% | Rosjanie |
4,0% | Białorusini |
3,8% | Ukraińcy |
1,9% | Polacy |
0,9% | Żydzi |
7,1% | pozostali |
Szkoły wyższe
[edytuj | edytuj kod]- Uniwersytet Łotwy
- Uniwersytet Stradiņša w Rydze
- Ryski Uniwersytet Techniczny
- Sztokholmska Szkoła Ekonomii w Rydze
- Łotewska Akademia Sztuki
- Łotewska Akademia Muzyczna im. Jāzepsa Vītolsa
Muzea
[edytuj | edytuj kod]- Łotewskie Muzeum Etnograficzne
- Muzeum Okupacji w Rydze
- Ryskie Muzeum Motoryzacji
- Łotewskie Narodowe Muzeum Sztuki
Transport
[edytuj | edytuj kod]W Rydze funkcjonują port lotniczy, port morski oraz największa stacja kolejowa na Łotwie. Komunikację miejską obsługują zarówno tramwaje, jak i trolejbusy.
Sport
[edytuj | edytuj kod]W Rydze działa wiele klubów sportowych, do bardziej znanych należą kluby piłkarskie: Skonto FC, Dinamo-Rīnuži/LASD Ryga, FK Rīga, FK Daugava Ryga, a hokej na lodzie reprezentuje tutaj Dinamo Ryga. Głównymi obiektami sportowymi Rygi są Stadion Skonto oraz hale Arēna Rīga i Skonto Arena.
W 1937 w Rydze odbyły się Mistrzostwa Europy w Koszykówce, w 1962 Mistrzostwa Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn (część spotkań), a w 2006 Mistrzostwa Świata w Hokeju na Lodzie.
Ludzie związani z miastem
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Miasta partnerskie Rygi[23]:
- Ałmaty, Kazachstan (1.07.2019)
- Astana, Kazachstan (13.06.2019)
- Bordeaux, Francja (3.07.2020)
- Brema, Niemcy (15.08.2019)
- Dallas, USA (7.06.2019)
- Erywań, Armenia (29.09.2018)
- Florencja, Włochy (25.05.2014)
- Cairns, Australia (2012)
- Kijów, Ukraina (5.06.2014)
- Kobe, Japonia (20.11.2013)
- Moskwa, Rosja (21.10.2010)
- Mińsk, Białoruś (24.11.2018)
- Norrköping, Szwecja (10.2018)
- Aalborg, Dania (01.2014)
- Pekin, Chiny (30.01.2018)
- Pori, Finlandia (04.2004)
- Rostock, Niemcy (16.06.2019)
- Petersburg, Rosja (18.09.2019)
- Santiago, Chile (6.12.2016)
- Sztokholm, Szwecja (15.10.2018)
- Suzhou, Chiny (03.2017)
- Tajpej, Tajwan (2014)
- Tallinn, Estonia (11.04.2019)
- Tartu, Estonia (04.2014)
- Taszkent, Uzbekistan (21.12.2018)
- Tbilisi, Gruzja (11.2017)
- Warszawa, Polska (22.11.2018)
- Wilno, Litwa (2015)
- Kazań, Rosja (11.2005)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej w Rydze
- Cerkiew Wszystkich Świętych w Rydze
- Cerkiew św. Michała Archanioła w Rydze
- Ryski Czarny Balsam – tradycyjny napój alkoholowy, jeden z najbardziej charakterystycznych łotewskich produktów spożywczych
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Iedzīvotāju skaits un tā izmaiņas statistiskajos reģionos, republikas pilsētās, novadu pilsētās un novados [online] [dostęp 2022-06-05] .
- ↑ Stan Lewicki, Historja handlu w Polsce na tle przywilejów handlowych: (prawo składu), Warszawa 1920, s. 148.
- ↑ Johann Gottlob Paulitz, Chronik der Stadt Senftenberg und der zum ehemaligen Amte Senftenberg gehörigen Ortschaften, Drezno, 1892–1923, s. 232.
- ↑ Residents of Riga. riga.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-13)].
- ↑ G. Manteuffel, Inflanty Polskie oraz listy znad Bałtyku, Kraków 2009, s. 330.
- ↑ a b P. Łossowski, Rewolucja 1905 roku w guberniach nadbałtyckich, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. 2 (1967), s. 58–59.
- ↑ a b c D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia. The 20th Century, Jumava, Riga 2006, ISBN 9984-38-038-6, s. 63.
- ↑ P. Łossowski, Rewolucja 1905 roku w guberniach nadbałtyckich, „Studia z Dziejów ZSRR i Europy Środkowej”, t. 2 (1967), s. 66.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 113–114.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 131–133.
- ↑ D. Bleiere, I. Butulis, I. Feldmanis, A. Stranga, A. Zunda, History of Latvia. The 20th Century, Jumava, Riga 2006, ISBN 9984-38-038-6, s. 130–131.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 137–139.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 139.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 141.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 188–190.
- ↑ a b T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 213–214.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 214.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914-1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 266–268.
- ↑ T. Paluszyński, Walka o niepodległość Łotwy 1914–1921, Bellona, Warszawa 1999, s. 191.
- ↑ Geoffrey P. Megargee (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933–1945, t. II, part B, s. 1023 .
- ↑ Ryga. Może nie bliźniaczka, ale na pewno siostrzane miasto Gdańska.
- ↑ Ryga.
- ↑ Riga Twin Cities.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona władz miejskich
- Szczegółowa historia miast w I Rzeczypospolitej, wirtualna mapa okolic, historia okolicznych miast
- Historia getta w Rydze (ang.)
- Ryga, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. X: Rukszenice – Sochaczew, Warszawa 1889, s. 176 .
- Strona o Rydze, stolice Łotwy (pl)
- Archiwalne widoki i publikacje o miejscowości w bibliotece Polona