Lee Harvey Oswald
Data i miejsce urodzenia |
18 października 1939 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
24 listopada 1963 |
Przyczyna śmierci | |
Zawód, zajęcie |
pracownik magazynu książek |
Małżeństwo |
Marina Prusakowa |
Dzieci |
June Lee Oswald, Audrey Marina Rachel Oswald |
Lee Harvey Oswald (ur. 18 października 1939 w Nowym Orleanie, zm. 24 listopada 1963 w Dallas) – amerykański żołnierz i kryminalista, znany jako domniemany zabójca prezydenta Stanów Zjednoczonych Johna F. Kennedy’ego w zamachu 22 listopada 1963, według wniosków dwóch amerykańskich komisji rządowych ds. tego zabójstwa[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Dzieciństwo
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Nowym Orleanie. Jego ojciec, weteran I wojny światowej, zmarł przed jego urodzeniem[1]. Matka początkowo sama wychowywała trzech synów: Lee Harveya, starszego Roberta i syna z pierwszego małżeństwa Johna Edwarda Pica. Następnie Lee kilka lat przebywał w sierocińcu, ponieważ matka nie była w stanie się nim opiekować[1]. Rodzina często się przeprowadzała. Zanim Lee skończył 18 lat, przeprowadzał się aż 22 razy. Mieszkał najczęściej w okolicach Nowego Orleanu i Dallas, ale mieszkał też krótko w Nowym Jorku[1].
Był trudnym dzieckiem. Gdy przebywał u swego przyrodniego brata, ten go wyrzucił z domu po tym, jak Lee groził nożem jego żonie. Po podejrzeniach o wagary sąd nakazał mu poddać się obserwacji psychiatrycznej. Tam stwierdzono zaburzenia osobowości, agresywne tendencje i zalecono leczenie psychiatryczne[1].
Z racji częstych przeprowadzek Oswald uczęszczał do 12 szkół. Edukację zakończył w wieku 16 lat. Wtedy zainteresował się marksizmem. Napisał do Socjalistycznej Partii Ameryki chcąc uzyskać informacje o ich młodzieżówce[1].
Służba wojskowa
[edytuj | edytuj kod]Mimo lewicowych poglądów, został przyjęty do US Marines w 1956[1]. Został przeszkolony jako operator radaru i wysłany najpierw do bazy w Irvine w stanie Kalifornia, a potem na lotnisko Atsugi w Japonii[1]. Lotnisko w Japonii było bazą samolotów U-2, ale brak dowodów na to, że Oswald brał jakikolwiek udział w planowaniu lotów. Ostracyzm sprawił, że stawał się coraz bardziej zagorzałym marksistą.
W czasie służby dwa razy był sądzony przez sąd wojskowy[1]. Za pierwszym razem ukarano go za to, że użył broni, do której nie miał dostępu. Za drugim razem wszczął bójkę z sierżantem podejrzewając go o to, że to on stał za jego ukaraniem. Pod koniec służby wykonywał prace pomocnicze.
Pobyt w ZSRR
[edytuj | edytuj kod]W 1959 wyjechał do Związku Radzieckiego[1]. Wyjazd był wcześniej zaplanowany, ponieważ Oswald uczył się rosyjskiego i wziął 1500 dolarów, uprzednio zwalniając się z wojska.
Gdy przyjechał do ZSRR, oświadczył m.in., że nie myśli o powrocie do USA, a rząd radziecki uważa za swój. Demonstracyjnie oddał swój paszport w ambasadzie USA[1]. Rosjanie początkowo byli zadowoleni z jego przyjazdu. Szybko zauważyli jednak, że Oswald nie ma im nic do zaoferowania[2]. Mimo sprzeciwu KGB, pozwolono mu zostać w ZSRR. Chciał zostać w Moskwie, ale został wysłany do Mińska. Tam został zatrudniony w fabryce Gorizont produkującej artykuły elektroniczne. Przez cały czas pobytu Oswald był pod stałą obserwacją KGB[2].
Amerykański pisarz Norman Mailer, który w 1995 r. wydał książkę „Opowieść Oswalda” (ang. Oswald’s Tale: An American Mystery; w Polsce wydana w 2001 r.), w pierwszej połowie lat dziewięćdziesiątych przyjechał do Mińska i z pomocą Stanisława Szuszkiewicza dotarł do oficerów KGB, którzy śledzili Oswalda. Jak wynika z ich relacji, oprócz obserwacji Amerykanina, KGB przy założeniu jego dobrych intencji, miało ułatwić mu start w nowym życiu. Ponadto nadano mu kryptonim „Lichoj”[2]. Mimo że miał prawie idylliczne warunki życia (duże, umeblowane mieszkanie i pensja od Rosyjskiego Towarzystwa Czerwonego Krzyża), pobyt w ZSRR zaczął mu coraz bardziej doskwierać. W swoim dzienniku skarżył się na brak atrakcji i możliwości wydawania pieniędzy. Jedyną jego rozrywką było podrywanie dziewcząt[2].
Na początku 1961 roku poznał Marinę Prusakową, dziewiętnastoletnią studentkę z Leningradu, mieszkającą wówczas z wujkiem i ciotką. Późniejsze raporty opisywały jej wujka jako pułkownika KGB, choć tak naprawdę był niezbyt wysoko postawionym urzędnikiem w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, zajmującym się przemysłem drzewnym. W kwietniu 1961 wzięli ślub, a w lutym 1962 urodziła się ich córka[1]. Jak wynika z książki Mailera, KGB było zaskoczone i niezadowolone z takiego obrotu sprawy[2].
Powrót do USA
[edytuj | edytuj kod]Po czterech miesiącach starań Prusakowej o wyjazd i rozmowach z ambasadą USA w Moskwie, 1 czerwca 1962 r. Oswald razem z rodziną opuścił ZSRR. Do USA przybyli 13 czerwca[2]. Razem z Mariną i dwiema córkami zamieszkał w Dallas w Teksasie, gdzie również mieszkali jego brat i matka. Oswald zamierzał napisać pamiętnik dokumentujący życie w Związku Radzieckim, a także działał w Komitecie „Fair Play” wobec Kuby[1]. Część ulotek FPCC Oswalda miało nadruki z adresem „544 Camp Street”. Był to ten sam budynek, w którym swoje biuro miał Guy Banister, eks-agent FBI zaangażowany w działalność kontrwywiadowczą. Wskazuje to na infiltrację organizacji przez służby rządowe lub bezpośrednią współpracę Oswalda z FBI[3]. 10 kwietnia 1963, Oswald przeprowadził nieudany zamach na życie prawicowego generała, Edwina Walkera[1].
Wyjazd do Meksyku
[edytuj | edytuj kod]We wrześniu 1963 r. Oswald pojechał do Nowego Orleanu w celu odebrania zasiłku dla bezrobotnego w wysokości 33 dolarów. Następnie kupił bilet na autobus, ale zamiast do Dallas pojechał do Laredo, miasta przy granicy z Meksykiem, po czym kontynuował podróż do Meksyku. Jego celem był wyjazd na Kubę, czego nie ukrywał przed współpasażerami[4]. Gdy dojechał do meksykańskiej stolicy, udał się do ambasady kubańskiej, gdzie wypełnił aplikację wizową twierdząc, że chce odwiedzić Kubę przed powrotem do ZSRR[1]. Kubańczycy przed wydaniem wizy zażądali zatwierdzenia planów jego podróży przez ambasadę Związku Radzieckiego[1]. Ambasada ZSRR w Meksyku nie była jednak chętna do pomocy. Oswald otrzymał wizę kubańską dopiero w połowie października. Przez cały czas był pod obserwacją agentów CIA.
Zanim jednak otrzymał wizę, z początkiem października wrócił do USA[1]. Jego przyjaciółka, Ruth Paine, znalazła mu pracę w Teksańskiej Składnicy Podręczników w Dallas. Wynajmował tam mieszkanie, a weekendy spędzał z żoną w Irving w domu należącym do Paine. W tym samym czasie był obserwowany przez FBI, a agenci federalni dwukrotnie odwiedzili Paine w jej domu licząc na uzyskanie informacji o żonie Oswalda podejrzewanej o bycie sowieckim szpiegiem[5].
Zamach na Johna F. Kennedy’ego
[edytuj | edytuj kod]Jeden z kolegów Oswalda w pracy zeznał, że widział Oswalda przebywającego na piątym piętrze składnicy podręczników na 35 minut przed zamachem[6].
Według Raportu Komisji Warrena, Oswald po dokonaniu zamachu ukrył broń za pudłami i zszedł na dół. Na drugim piętrze budynku trafił na policjanta z bronią w ręku, który poszukiwał sprawcy. Przepuścił go po tym, jak szef Oswalda potwierdził jego tożsamość. Następnie Oswald wyszedł wcześniej z pracy[7] i udał się do domu, gdzie zostawił kurtkę, po czym wyszedł ponownie. Po przejściu kilkuset metrów został zagadnięty przez policjanta J.D. Tippita. Oswald wyciągnął pistolet i zastrzelił funkcjonariusza na oczach świadków, a następnie zbiegł z miejsca zdarzenia. Ukrył się w kinie Texas, zauważył to jednak kierownik pobliskiego sklepu z obuwiem, Johnny Brewer, który zawiadomił bileterkę. Ta zadzwoniła na policję. Brewer zidentyfikował Oswalda i policjanci, po krótkiej szamotaninie (Oswald próbował strzelać, ale pistolet nie wypalił) odwieźli go na posterunek[8].
Początkowo policja przesłuchała go jako podejrzanego w sprawie zabójstwa Tippita. Dopiero po kilkunastu godzinach został przesłuchany na okoliczność zabójstwa Johna F. Kennedy’ego. Oswald nie przyznał się do zarzucanego mu czynu[9].
-
Litera A wskazuje okno, z którego strzelał Oswald; B to okno, z którego Norman, Williams i Jarman obserwowali przejeżdżający konwój w czasie zamachu
-
Fragment zdjęcia Toma Dillarda przedstawiający 5. i 6. piętro TSBD w ciągu kilku minut od zamachu
-
Widok na Elm Street z szóstego piętra składnicy podręczników
-
„X” oznacza miejsce, w którym śmiertelna kula trafiła Kennedy'ego na Elm Street. W tle składnica książek
-
Kino Texas w 1963 roku
Śmierć i jej okoliczności
[edytuj | edytuj kod]Dwa dni po aresztowaniu, 24 listopada 1963 Oswald został postrzelony przez Jacka Ruby’ego, gangstera i właściciela klubu nocnego z Dallas. Nieprzytomnego Oswalda przewieziono do szpitala, gdzie zmarł[1].
Kontrowersje co do udziału Oswalda w zamachu
[edytuj | edytuj kod]Kwestia udziału Oswalda w zamachu na prezydenta Kennedy’ego wciąż jest przedmiotem licznych kontrowersji. Krytycy oficjalnie przyjętej wersji wydarzeń najczęściej nie kwestionują, iż brał on udział w spisku, jednakże uważają, że został on wykorzystany jako kozioł ofiarny w celu odwrócenia uwagi od zleceniodawców i wykonawców zabójstwa[10]. Jako osoba o komunistycznych przekonaniach doskonale bowiem pasował do wizerunku samotnego zamachowca-fanatyka. Należy jednak podkreślić, iż Oswald zastrzelił policjanta, który próbował go aresztować w dniu zamachu, wcześniej natomiast miał próbować zabić jednego ze skrajnie prawicowych teksańskich polityków, generała Edwina Walkera (zamach taki istotnie miał miejsce w kwietniu 1963 r.).
Oswald rzeczywiście był przeciętnym strzelcem (miał słabe wyniki na strzelnicy podczas służby w US Marines, stąd krytycy hipotezy o samotnym zamachowcu wskazują, iż wątpliwe jest, aby zdołał on trafić trzykrotnie prezydenta z dość trudnej pozycji z 6. piętra budynku). Podnoszą oni także, iż mało prawdopodobne jest, aby był on w stanie oddać trzy strzały w krótkim czasie, który Komisja Warrena oszacowała na zaledwie 5–6 sekund[10]. Ponadto jego karabin Mannlicher Carcano Model 91/38 miał zamontowany celownik optyczny w nieprawidłowy sposób. Jako argument przeciwko winie Oswalda wskazuje się także okoliczność, iż kilka sekund przed faktycznym oddaniem strzałów samochód prezydenta wykonywał skręt naprzeciwko okna, w którym Oswald miał się znajdować. Skręt wiązał się oczywiście z koniecznością zmniejszenia prędkości, co ułatwiało oddanie strzałów. Tymczasem strzały padły, dopiero gdy samochód, przyspieszając, zaczął się oddalać od składnicy książek, przez co celowanie dla strzelca znajdującego się w tym budynku było już znacznie trudniejsze.
Źródłem licznych wątpliwości jest także zamordowanie Oswalda w dwa dni po zamachu przez Jacka Ruby’ego – człowieka powiązanego z mafią[10]. Dyskusyjny jest także, biorąc pod uwagę to kim był Ruby, podawany przez niego motyw zabójstwa. Rzekomo chciał on bowiem oszczędzić wdowie po prezydencie bólu w czasie procesu[10]. Nigdy też nie zostało w sposób przekonujący wyjaśnione w jaki sposób Ruby’emu udało się przedostać w pobliże Oswalda pilnowanego przez licznych policjantów.
Ekshumacja
[edytuj | edytuj kod]W 1981 dokonano ekshumacji zwłok Oswalda na prośbę brytyjskiego badacza Michaela Eddowesa, za zgodą wdowy po zamachowcu. Eddowes w swojej książce Khrushchev killed Kennedy wydanej w 1975 wysunął tezę, że to nie Oswald, lecz jego sobowtór imieniem Alek był zamachowcem. Ów zamachowiec miał być agentem KGB i członkiem większej grupy. Eddowes na dowód swojej hipotezy przytacza również twierdzenie, że ów sobowtór nie ma blizny po operacji sprzed kilku lat przed śmiercią, a Oswald takową posiadał. Badania dokonane po ekshumacji nie potwierdziły żadnej z hipotez prezentowanych przez Eddowesa. Odnaleziono bowiem blizny po operacji, porównanie kartoteki dentystycznej również potwierdziło tożsamość Oswalda[11].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Longin Pastusiak: Zamachy na prezydentów USA. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2010, s. 216–225. ISBN 978-83-7232-951-6.
- ↑ a b c d e f Lee, Alik, „Lichoj”. Onet Wiadomości. [dostęp 2017-07-27]. (pol.).
- ↑ Guy Banister. Spartacus Educational. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Warren Commission Hearings, Volume XI. The Assassination Archives and Research Center. s. 215. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Appendix 13: Biography of Lee Harvey Oswald. National Archives. s. 739. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Testimony of Charles Douglas Givens. Kennedy Assassination Home Page. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Warren Commission Hearings, Volume III. History Matters. s. 230. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Report of the President’s Commission on the Assassination of President Kennedy. National Archives. s. 157–180. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ Warren Commission Hearings, Volume VII. The Assassination Archives and Research Center. s. 302. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
- ↑ a b c d Longin Pastusiak: Zamachy na prezydentów USA. Warszawa: Oficyna Wydawniczo-Poligraficzna „Adam”, 2010, s. 231–240. ISBN 978-83-7232-951-6.
- ↑ The Exhumation of Lee Harvey Oswald. Kennedy Assassination Home Page. [dostęp 2013-05-23]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Crime Library: Lee Harvey Oswald. crimelibrary.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-03-13)]. (ang.)
- Who was Lee Harvey Oswald? (ang.)
- Lee Harvey Oswald in Russia (ang.)
- ISNI: 0000000083961341
- VIAF: 77108416
- LCCN: n50049686
- GND: 118590553
- NDL: 00621241
- LIBRIS: 86lnktws3dnkjvn
- BnF: 119386273
- SUDOC: 027317749
- SBN: DDSV211011
- NKC: jn20000701353
- NTA: 070875499
- BIBSYS: 90052925
- CiNii: DA08648041
- PLWABN: 9810659264805606
- NUKAT: n02082511
- J9U: 987007310740305171
- BNC: 000295830
- BLBNB: 000313288
- LIH: LNB:BSBN;=BB