Konklawe

Budynek kaplicy Sykstyńskiej, w której odbywa się konklawe

Konklawe (łac. conclave, zamknięte pomieszczenie w budynku, pokój) – ogólne zgromadzenie kardynałów dla wyboru papieża. Pierwszy raz terminem tym posłużył się papież Grzegorz X w konstytucji apostolskiej Ubi Periculum.

Obecnie konklawe odbywa się w Kaplicy Sykstyńskiej. Jest ono poprzedzone okresem sede vacante. Zwoływane jest po 15, maksymalnie po 20 dniach od śmierci lub rezygnacji papieża. Okres poprzedzający rozpoczęcie konklawe po śmierci papieża reguluje konstytucja Universi Dominici gregis. Jednak w przypadku rezygnacji, papież może wydać dekret, w którym skróci obowiązek zwołania konklawe po upływie minimum 15 dni.

Historia

W ciągu wieków różnie wybierano biskupów także biskupa Rzymu. Na pewno do czasów Konstantyna Wielkiego, czyli do przełomu III i IV wieku biskupi, a także papież, wybierani byli przez członków gminy chrześcijańskiej. Lud rzymski obwoływał nowego papieża a duchowieństwo jego osobę akceptowało. Chcąc uniknąć wpływów świeckich na elekcje papieskie Feliks IV wyznaczył na swojego następcę Bonifacego II. Ze względu na sprzeciw cesarza Justyniana senat wydał edykt zakazujący jakiejkolwiek dyskusji nt. sukcesji papieskiej, za życia papieża. Stefan IV w 769 r. zastrzegł wybór nowego papieża dla duchowieństwa rzymskiego. Mimo to w 1073 r. podczas uroczystości pogrzebowych Aleksandra II w bazylice św. Jana na Lateranie lud rzymski wznosił okrzyki „Hildebrand papieżem”. Wolę tę uwzględnili kardynałowie wybierając przez aklamację Grzegorza VII.

Zasadę wyboru papieża przez kardynałów wprowadził Mikołaj II podczas synodu w roku 1059. Jednakże nie byli oni odcięci od zewnętrznych nacisków, co więcej wybór musiał zostać dokonany w obecności posła cesarskiego i przez cesarza zatwierdzony. Aleksander III w 1179 r. przyznał czynne prawo wyborcze wszystkim członkom Kolegium Kardynalskiego, a nie jak dotychczas – kardynałom biskupom oraz ustalił, że do wyboru potrzeba dwóch trzecich głosów.

Wyboru papieża poprzez konklawe, czyli odcięcie wyborców od świata zewnętrznego i stopniowe zmniejszanie im racji żywnościowych, po raz pierwszy dokonano podczas elekcji Celestyna IV w r. 1241. Sposób ten, jako standardową procedurę, ustalono podczas Drugiego Soboru Liońskiego w roku 1274.

Od XVII w. obowiązywało zwyczajowe uznawane przez Kościół katolicki prawo Ius Exclusivæ czyli możliwość zgłoszenia przez monarchów Hiszpanii, Francji i Austrii sprzeciwu wobec konkretnego kandydata na urząd papieża. Ekskluzywę zgłaszano siedmiokrotnie. Po raz ostatni w 1903 r. Ekskluzywa została zakazana w konstytucji apostolskiej Commissum nobis Piusa X w 1904 r.

Obecnie przebieg zgromadzenia regulowany jest przez Konstytucję Apostolską Universi Dominici gregis wydaną przez Jana Pawła II w roku 1996 z modyfikacjami Benedykta XVI z motu proprio „De aliquibus mutationibus in normis de electione Romani Pontificis” z dnia 11 czerwca 2007 r. Od czasu Wielkiej Schizmy panuje zasada, że konklawe musi zakończyć się wyborem nowego papieża. Wybór papieża każdorazowo musi nastąpić większością 2/3 głosów. Nie gwarantuje to zakończenia konklawe w określonym terminie, ale daje pewność, że nowy papież uzyskał znaczną większość głosów.

Obecnie w skład konklawe wchodzą kardynałowie elektorzy, czyli wyłącznie ci, którzy w dniu zaistnienia wakatu Stolicy Apostolskiej nie osiągnęli jeszcze wieku osiemdziesięciu lat.

Głosowanie

Znane w historii zgromadzenia konklawe często trwały kilka dni (a nawet miesięcy). Głosowanie kardynałów jest tajne i toczy się w kolejnych turach. Wspomniana konstytucja ogranicza liczbę głosowań do 30, po czym kardynał kamerling konsultuje się z kardynałami elektorami co do dalszego sposobu postępowania. Nie można w żadnym razie odstąpić od zasady, że papież musi być wybrany co najmniej liczbą 2/3 wszystkich głosów. Dana tura zostaje uznana za zakończoną wyborem, jeśli co najmniej 2/3 głosów zostanie oddanych na jednego kandydata. Kardynał prowadzący konklawe pyta wybranego „Czy przyjmujesz twój kanoniczny wybór na Biskupa Rzymskiego?”. Po wyrażeniu zgody nowy papież wybiera imię (n. 87 Universi Dominici gregis). Następnie pozostali kardynałowie wyrażają oddanie i posłuszeństwo nowemu zwierzchnikowi – homagium.

Wbrew utartej opinii kardynałowie nie są zobowiązani do wyboru nowego papieża spomiędzy siebie. Świadczy o tym bezpośrednio konstytucja Universi Dominici gregis w n. 83: „niech oddadzą swój głos na tego, kogo także poza Kolegium Kardynałów uznają za bardziej godnego od innych do owocnego i skutecznego zarządzania Kościołem powszechnym”.

Ogłoszenie wyniku

Znakiem wyboru nowego papieża był biały dym nad kaplicą Sykstyńską. Według Konstytucji Universi Dominici gregis obwieszczeniem dokonania wyboru Biskupa Rzymu jest bicie dzwonów bazyliki św. Piotra. Nie zrezygnowano jednak z białego dymu nad kaplicą Sykstyńską. Kardynał protodiakon (pierwszy z kardynałów diakonów) oznajmia ludowi dokonany wybór: Annuntio vobis gaudium magnum – habemus papam (Ogłaszam wam wielką radość – mamy papieża) i ogłasza jego imię. Nowo wybrany papież udziela Błogosławieństwa Apostolskiego Urbi et Orbi z balkonu bazyliki watykańskiej.

Do wyboru 12 ostatnich papieży przeprowadzono następującą liczbę głosowań:

• Pius IX (1846) – 4
• Leon XIII (1878) – 3
• Pius X (1903) – 7
• Benedykt XV (1914) – 10
• Pius XI (1922) – 14
• Pius XII (1939) – 3
• Jan XXIII (1958) – 11
• Paweł VI (1963) – 6
• Jan Paweł I (1978) – 4
• Jan Paweł II (1978) – 8
• Benedykt XVI (2005) – 4
• Franciszek (2013) – 5.

Głosowań koniecznych do wyboru 8 papieży XX wieku było 63, z oddanymi 4305 kartkami wyborczymi.

Linki zewnętrzne

• Informacje i wiadomości związane z konklawe w serwisie Kosciol.pl. [dostęp 2010-01-06].
• Wszystko o konklawe w zasobach Ekumenicznej Agencji Informacyjnej. [dostęp 2010-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (9 czerwca 2012)].