Frank Martin

Frank Martin
	; Frank Martin, 1959
Imię i nazwisko	Frank Théodore Martin
Data i miejsce urodzenia	15 września 1890 ; Genewa
Pochodzenie	szwajcarskie
Data i miejsce śmierci	21 listopada 1974 ; Naarden
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Frank Théodore Martin^[1] (ur. 15 września 1890 w Genewie, zm. 21 listopada 1974 w Naarden^[1]^[2]^[3]) – szwajcarski kompozytor.

Życiorys

Pochodził z rodziny hugenotów, osiadłej w Szwajcarii od połowy XVIII wieku^[2]. Był dziesiątym i najmłodszym dzieckiem pastora^[2]. W 1908 roku rozpoczął studia matematyczno-fizyczne na Uniwersytecie Genewskim, których jednak nie ukończył^[2]. W latach 1906–1914 uczył się prywatnie muzyki u Josepha Laubera^[1]^[2]. Podczas I wojny światowej odbył służbę w wojsku jako telegrafista^[2]. W 1918 roku zawarł związek małżeński i przeprowadził się do Zurychu^[1]^[2]. W latach 1921–1922 przebywał w Rzymie, a od 1924 do 1925 roku w Paryżu, gdzie współpracował z Rosyjskim Teatrem Marionetek Julii Sazonowej^[2].

W 1926 roku wrócił do Genewy^[1], gdzie założył zespół kameralny Société de Musique de chambre de Genève, z którym występował jako pianista i klawesynista^[2]. W latach 1926–1936 współpracował jako recenzent koncertów symfonicznych z La Tribune de Genève^[2]. W 1928 roku uzyskał dyplom w genewskim Instytucie Jaques-Dalcroze’a^[2], gdzie następnie w latach 1928–1938^[3] wykładał improwizację i teorię rytmu^[2]. W latach 1930–1933 i 1941–1946 profesor kompozycji w konserwatorium w Genewie^[2]. Założyciel i dyrektor działającego w latach 1933–1939 Technicum moderne de musique^[1]^[2]. Od 1942 do 1946 roku prezes związku kompozytorów szwajcarskich^[1]^[2]. W 1946 roku osiadł na stałe w Holandii^[1]^[2]. W latach 1950–1957 prowadził klasę kompozycji w Hochschule für Musik w Kolonii^[1]^[2], gdzie jednym z jego uczniów był Karlheinz Stockhausen^[2]^[4].

Doctor honoris causa Uniwersytetu Genewskiego (1949) i Uniwersytetu w Lozannie (1961)^[2]. W 1951 roku został laureatem Prix de Genève^[2]. Honorowy członek Akademii Muzycznej św. Cecylii w Rzymie^[2]. Odznaczony Krzyżem Zasługi 1. Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (1968)^[5].

Twórczość

Twórczość Martina pozostaje poza głównymi nurtami muzyki XX-wiecznej^[2], łączy w sobie różne elementy i tendencje^[3]. W pierwszym okresie jego twórczości dostrzegalne są wpływy Césara Francka, Gabriela Faurégo, Maurice’a Ravela i Claude’a Debussy’ego^[3]. Własny, dojrzały styl wypracował stosunkowo późno, bo dopiero w latach 30. XX wieku^[3]. Martin zaadaptował częściowo elementy techniki dodekafonicznej Arnolda Schönberga, odrzucając jednak jej intelektualny dogmatyzm prowadzący do destrukcji sensu tonalnego i zniesienia hierarchii między dźwiękami^[2]. W muzyce Martina dodekafonia łączy się z impresjonistyczną tonalnością, wrażliwość kolorystyczna zaś ze ściśle linearną konstrukcją utworów^[3]. Ważną część jego twórczości stanowi muzyka religijna^[1]^[2].

Wybrane kompozycje

(na podstawie materiałów źródłowych^[1]^[2])

Utwory orkiestrowe

Suita (1913)
Symphonie pour orchestre burlesque (1915)
Esquise (1920)
Rythmes (1926)
Symfonia (1937)
Du Rhône au Rhin (1939)
Petite symphonie concertante na harfę, klawesyn, fortepian i 2 orkiestry smyczkowe (1945, 2 wersja na orkiestrę smyczkową pt. Symphonie concertante 1946)
Concerto pour sept instruments à vent, timbales, batterie et orchestre à cordes (1949)
Etiudy na orkiestrę smyczkową (1956)
Ouverture en hommage à Mozart (1956)
Ouverture en rondeau (1958)
Inter arma caritas (1963)
Les quatre éléments (1964)
Erasmi monumentum na orkiestrę i organy (1969)

Utwory na orkiestrę i instrumenty solowe

2 koncerty fortepianowe (I 1934, II 1969)
Ballada na saksofon, orkiestrę smyczkową, perkusję i fortepian (1938)
Ballada na fortepian i orkiestrę (1939)
Koncert skrzypcowy (1951)
Koncert na klawesyn i orkiestrę kameralną (1952)
Koncert wiolonczelowy (1966)
Trois danses na obój, harfę, kwintet smyczkowy i orkiestrę smyczkową (1970)
Ballada na altówkę i orkiestrę instrumentów dętych drewnianych (1972)
Polyptyque na skrzypce i 2 orkiestry smyczkowe (1973)

Utwory kameralne

2 sonaty na skrzypce i fortepian (I 1913, II 1932)
Kwintet na fortepian i kwartet smyczkowy (1919)
Pavane couleur du temps na kwintet smyczkowy (1920)
Trio sur des mélodies populaires irlandaises na skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1925)
Rapsodia na 2 skrzypiec, 2 altówki i kontrabas (1935)
Trio smyczkowe (1936)
Sonata da chiesa na violę d’amore i organy (1938, 2. wersja na flet i organy 1941, 3. wersja na violę d’amore i orkiestrę smyczkową 1952, 4. wersja na flet i orkiestrę smyczkową 1958)
Ballada na flet i fortepian (1939, 2. wersja na flet i orkiestrę symfoniczną 1939, 3. wersja na flet, orkiestrę smyczkową i fortepian 1941)
Ballada na puzon i fortepian (1940, 2. wersja na puzon i orkiestrę kameralną 1941)
Ballada na wiolonczelę i fortepian (1949, 2. wersja na wiolonczelę i orkiestrę 1949)
Kwartet smyczkowy (1967)

Utwory fortepianowe

Huit préludes pour le piano (1948)
Clair de lune (1952)
Au clair de la lune na 4 ręce (1955)
Etude rythmique (1965)
Esquisse (1965)
Fantaisie sur des rythmes flamenco na fortepian i taniec ad libitum (1974)
Uwertura i fokstrot na 2 fortepiany (1924)
Petite marche blanche et trio noir na 2 fortepiany (1937)
Les grenouilles, le rossignol et la pluie na 2 fortepiany (1937)

Utwory na instrumenty solowe

Quatre pièces brèves pour guitare (1933, 2. wersja na fortepian pt. Guitare 1933)
Passacaglia na organy (1944, 2. wersja na orkiestrę smyczkową 1952, 3. wersja na orkiestrę symfoniczną 1962)

Utwory na chór a cappella

Oda i sonet na 3 głosy żeńskie z wiolonczelą ad libitum do słów Pierre’a de Ronsard (1912)
Chantons, je vous en prie do słów Pauline Martin według Mystère de la Passion Arnoula Grébana (1920)
Msza na podwójny chór a cappella (1926)
Le coucou na 7 głosów żeńskich do słów Paul-Jeana Touleta (1930)
Chanson na 4 głosy żeńskie do słów Charlesa Ferdinanda Ramuza (1930)
Chanson en canon do słów Charlesa Ferdinanda Ramuza (1930)
Janeton na chór męski do słów Rolanda Stähli (1943)
Petite église na chór męski lub żeński do słów Henri Devaina (1944)
Canon pour Werner Reinhardt na 8 głosów do słów Pierre’a de Ronsard (1944)
A la foire d’amour na chór męski do słów Francisa Bourquin (1945)
Chanson des jours de pluie na chór męski do słów Rolanda Stähli (1945)
A la fontaine na chór męski do słów Rolanda Stähli (1945)
Cinq chants d’Ariel do słów Williama Shakespeare’a (1950)
Verse à boire do słów popularnych (1961)

Utwory na głos i instrumenty

Quatre sonnets à Cassandre na mezzosopran, flet, altówkę i wiolonczelę do słów Pierre’a de Ronsard (1921)
Chanson du mezzetin na sopran i mandolinę lub obój, skrzypce i wiolonczelę do słów Paula Verlaine’a (1923)
Le vin herbé na 12 głosów solowych, 2 skrzypiec, 2 altówki, 2 wiolonczele, kontrabas i fortepian do słów Josepha Bédier (cz. I 1938, cz. II i III 1940–1941)
Cantate pour le 1^er août na chór lub kwartet wokalny i fortepian lub organy do słów popularnych (1941)
Sechs Monologe aus Jedermann na baryton i fortepian do słów Hugo von Hofmannsthala (1944, 2. wersja na baryton lub alt i orkiestrę 1949)
Dédicace na tenora i fortepian do słów Pierre’a de Ronsard (1945)
Quant n’ont assez fait do-do na tenora, gitarę i fortepian na 4 ręce do słów Karola Orleańskiego (1947)
Trois chants de Noël do słów Alberta Rudhardta (1947)
Drei Minnelieder na sopran i fortepian do słów anonima z XIII wieku, Dietmara von Aist i Walthera von der Vogelweide (1960, 2. wersja na sopran, flet, altówkę i wiolonczelę 1960)
Ode à la musique na chór, trąbkę, 2 waltornie, 3 puzony, kontrabas i fortepian do słów Guillaume’a de Machaut (1961)
Ballade des Pendus na 3 głosy męskie i 3 gitary elektryczne do słów François Villona (1971)
Et la vie l’emporta na alt i baryton solo, mały zespół wokalny i instrumenty do słów Maurice’a Zundela, Marcina Lutra i anonima z XVI wieku (1974)

Utwory na głos i orkiestrę

Trois poèmes païens na baryton i orkiestrę do słów Leconte’a de Lisle (1910)
Le Roy a fait battre tambour na altówkę i orkiestrę kameralną do słów popularnych (1916)
Les dithyrambes na 4 głosy solowe, chór, chór dziecięcy i orkiestrę do słów Pauline Martin (1918)
Cantate sur la Nativité na głos solowy, chór, chór chłopięcy, klawesyn, instrumenty smyczkowe i organy do słów Arnoula Grébana (1929)
Der Cornet na alt i orkiestrę do słów Rainera Marii Rilkego (1943)
In terra pax na 5 głosów solowych, 3 chóry i orkiestrę do słów Starego i Nowego Testamentu (1944)
Golgotha na 5 głosów solowych, chór, orkiestrę i organy do słów Starego i Nowego Testamentu z liturgii Wielkiej Soboty i św. Augustyna (1948)
Pseaumes de Genève na chór, chór chłopięcy, orkiestrę i organy do Księgi Psalmów w przekładzie Clémenta Marota i Teodora Bezy (1958)
Mystère de la Nativité na 9 głosów solowych, 3 chóry i orkiestrę do słów Arnoula Grébana (1959)
Pilate na baryton, mezzosopran, tenora, bas, chór i orkiestrę Arnoula Grébana (1964)
Magnificat na sopran, skrzypce i orkiestrę do słów Magnificatu w tłumaczeniu Marcina Lutra (1967)
Maria-Triptychon na sopran, skrzypce i orkiestrę do słów Zdrowaś Maryjo i Magnificatu w tłumaczeniu Marcina Lutra i Stabat Mater w wersji łacińskiej (1968)
Requiem na 4 głosy solowe, chór, orkiestrę i organy (1972)

Utwory sceniczne

opera Der Sturm w 3 aktach, libretto według Williama Shakespeare’a w tłumaczeniu Augusta Wilhelma Schlegla (1955, wyst. Wiedeń 1956)
opera komiczna Monsieur de Pourceaugnac w 3 aktach do libretta według Moliera (1960, wyst. Genewa 1963)
balet Das Märchen vom Aschenbrödel, libretto na motywach baśni o Kopciuszku (1941)
muzyka do sztuk teatralnych: Oedipe Roi Sofoklesa (1922), Oedipe à Colone Sofoklesa (1923), La divorce Jean-François Regnarda (1928), Jeux du Rhône René-Louisa Piachauda (1929), Roméo et Juliette Williama Shakespeare’a w tłum. René Moraxa (1929), La nique à Satan Alberta Rudhardta (1931), Athalie Jeana Racine’a (1946)
La voix des siècles, muzyka sceniczna na obchody 2000-lecia Genewy (1942)
muzyka do spektaklu plenerowego Ein Totentanz zu Basel im Jahre 1943 (1943)

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 4 Levy–Pisa. New York: Schirmer Books, 2001, s. 2302–2303. ISBN 0-02-865529-X.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 6. Część biograficzna m. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2000, s. 107–109. ISBN 83-224-0656-8.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia muzyki. red. Andrzej Chodkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 525. ISBN 978-83-01-13410-5.
↑ Nicole V. Gagné: Historical Dictionary of Modern and Contemporary Classical Music. Lanham: Scarecrow Press, 2019, s. 217. ISBN 978-1-5381-2297-6.
↑ Maria Martin: Souvenirs de ma vie avec Frank Martin. Lausanne: L’Age d’Homme, 1990, s. 279. ISBN 2-8251-0102-8.

[baker-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 4 Levy–Pisa. New York: Schirmer Books, 2001, s. 2302–2303. ISBN 0-02-865529-X.

[encmuz-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w ^x ^y Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 6. Część biograficzna m. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2000, s. 107–109. ISBN 83-224-0656-8.

[chodkowski-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Encyklopedia muzyki. red. Andrzej Chodkowski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006, s. 525. ISBN 978-83-01-13410-5.

[gagne-4] Nicole V. Gagné: Historical Dictionary of Modern and Contemporary Classical Music. Lanham: Scarecrow Press, 2019, s. 217. ISBN 978-1-5381-2297-6.

[mariamartin-5] Maria Martin: Souvenirs de ma vie avec Frank Martin. Lausanne: L’Age d’Homme, 1990, s. 279. ISBN 2-8251-0102-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]