Forum Romanum
| Oddział Parco Archeologico del Colosseo | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Clivo Argentario |
| Zakres zbiorów |
architektura |
| Kustosz |
Alfonsina Russo |
Położenie na mapie Rzymu  | |
Położenie na mapie Włoch  | |
Położenie na mapie Lacjum  | |
| 41°53′32″N 12°29′07″E/41,892200 12,485200 | |
| Strona internetowa | |
Forum Romanum (Forum Magnum) – najstarszy plac miejski w Rzymie, otoczony sześcioma z siedmiu wzgórz: Kapitolem, Palatynem, Celiusem, Eskwilinem, Wiminałem i Kwirynałem. Główny polityczny, religijny i towarzyski ośrodek starożytnego Rzymu, miejsce najważniejszych uroczystości publicznych.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Powstanie
[edytuj | edytuj kod]Tzw. teoria Gjerstada wypracowana w 1968 zakładała, że pierwotnie (w VII w. p.n.e.) na tym terenie znajdowała się osada składająca się z domów na palach. Po wybudowaniu kanału odwadniającego Cloaca Maxima, osuszeniu terenu, utwardzeniu powierzchni, obszar ten stał się miejscem zgromadzeń obywateli. Inicjatorem wybudowania forum miał być Tarkwiniusz Pyszny. Przy powstałym w VI w. p.n.e. placu miano potem wznieść szereg ważnych budynków: Kurię, mównicę (Rostra), świątynię Westy i dom westalek, świątynie Saturna, Dioskurów, Zgody i siedzibę najwyższego kapłana – budynek Regii, archiwum (Tabularium).
Ostatnie badania archeologiczne terenu forum przeprowadzone w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX wieku zaprzeczyły teorii Gjerstada. Wykazano, że do trzeciej ćwierci VIII w. p.n.e. na terenie Forum Romanum znajdowało się zwykłe bagno zasilane potokiem płynącym wzdłuż późniejszej Via Sacra. Stanowiło ono naturalną granicę pomiędzy znajdującymi się na wzgórzach osadami, tzw. palatyńsko-eskwilińską i kapitolińsko-kwirynalską. Bagno osuszono, a powierzchnię utwardzono w latach dwudziestych VIII wieku p.n.e. (729-720 p.n.e.), co zasadniczo zgodne jest z przekazanym przez rzymskich historyków czasem zjednoczenia Rzymu Romulusa z okoliczną osadą sabińską Tytusa Tacjusza. Przyjmuje się, że w tym właśnie okresie nastąpiło połączenie osady palatyńskiej z kwirynalską w jeden organizm polityczny, którego centrum stanowiło właśnie nowo osuszone Forum Romanum. Nigdy natomiast nie było tam domów na palach, jak twierdził Gjerstad.
Okres świetności
[edytuj | edytuj kod]W okresie cesarstwa Forum Romanum zostało rozbudowane i wzbogacone o Świątynię Boskiego Juliusza (Templum Divii Iulii), Wenus i Romy, Wespazjana, Antonina i Faustyny oraz łuk triumfalny cesarza Augusta. W tym też czasie rozbudowano Rzym i zbudowano kolejne fora cesarskie, które utworzyły z istniejącym już Forum Romanum zwarty kompleks architektoniczny. Najbliżej Forum Romanum usytuowano Forum Cezara. Oprócz niego powstały Forum Trajana (największe), Forum Augusta, Forum Wespazjana, Forum Nerwy. Inicjatorem tej rozbudowy był Juliusz Cezar. Forum Romanum było centrum życia obywatelskiego i ekonomicznego szczególnie w okresie republikańskim. W okresie cesarstwa fora pełniły raczej funkcje handlowe, rozrywkowe i reprezentacyjne.
Upadek
[edytuj | edytuj kod]Choć Forum zostało zdewastowane w czasie zdobycia Rzymu przez Wizygotów w 410, to jeszcze w 768 zebrał tam się lud rzymski i obwołał papieżem Stefana III(IV). Do zniszczenia mogło też przyczynić się trzęsienie ziemi w 851 roku. W okresie średniowiecza Forum Romanum uległo stopniowemu zniszczeniu. Prawdopodobnie w okresie IX-X wieku Forum, podobnie jak inne pozostałości rzymskie, stanowiło kamieniołom – miejsce łatwego pozyskiwania budulca dla nowych inicjatyw architektonicznych. Do XVIII wieku służyło ono także dla wypasu, a później jako targ bydła. W tym czasie nazywano je Campo Vaccino (dosł. Krowie Pole)[1], co poświadcza zwiedzający to miejsce w 1858 Józef Ignacy Kraszewski[2].
Współczesność
[edytuj | edytuj kod]Prace wykopaliskowe zapoczątkowano w 1803, a od 1898 prace są prowadzone systematycznie. Restauracja zabytków została przerwana przez I wojnę światową[3][4]. W 1980 zlikwidowano ruchliwą ulicę via della Consolazione stwarzającą poprzez ruch samochodowy zanieczyszczenie środowiska pomiędzy zboczami Kapitolu a Świątynią Saturna, co umożliwiło także kontynuowanie prac wykopaliskowych oraz konserwację zabytków[5].
Główne budowle starożytnego Forum Romanum
[edytuj | edytuj kod].jpg)
- Lapis Niger (czarny kamień)
- Umbilicus Urbis Romae (Mundus) (pępek świata)
- Lacus Curtius
- Milliarium Aureum (złoty kamień milowy)
- Decennalia
- Via Sacra
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Karol Estreicher: Historia sztuki w zarysie. Warszawa, Kraków: PWN, 1982, s. 159. ISBN 83-01-03664-8.
- ↑ Jerzy Ciechanowicz: Rzym. Ludzie i budowle. Warszawa: PIW, 1989, s. 61. ISBN 83-06-01503-7.
- ↑ Gray, Mason D. (March 1901). "Recent Excavations in the Roman Forum". The Biblical World
- ↑ Gianfilippo Carettoni: Excavations and Discoveries in the Forum Romanum and on the Palatine during the Last Fifty Years. „The Journal of Roman Studies”, vol. 50, parts 1 and 2 (1960).
- ↑ Via della Consolazione (1958) | Roma Ieri Oggi [online], www.romaierioggi.it [dostęp 2020-11-27] (wł.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, s. 50. ISBN 83-85001-89-1.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Oficjalna strona (ang. • hiszp. • wł.)