Eswatini

Królestwo Eswatini
Umbuso weSwatini
Kingdom of Eswatini
Herb	Flaga
	Dewiza: Siyinqaba; (Jesteśmy twierdzą)
	Hymn: Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati; (O Boże, Obdarzający Błogosławieństwami Swazi);
Ustrój polityczny	monarchia absolutna
Konstytucja	Konstytucja z 26 lipca 2005 roku
Stolica	Mbabane, Lobamba (siedziba króla i parlamentu)
Data powstania	6 września 1968
Władca	Mswati III; Ntombi – Indovukazi, współpanująca
Premier	Russell Dlamini
Powierzchnia	17 363 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 1 467 152
• gęstość	85 os./km²
Kod ISO 3166	SZ
Waluta	lilangeni (SZL)
Telefoniczny nr kierunkowy	+268
Domena internetowa	.sz
Kod samochodowy	SD
Kod samolotowy	3D
Strefa czasowa	UTC +2
Język urzędowy	suazi, angielski
Religia dominująca	protestantyzm
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 4,82 mld USD; 3995 USD
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 13,37 mld USD; 11 858 USD
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Eswatini, dawniej: Suazi^[3], Ngwane (Królestwo Eswatini, dawniej: Królestwo Suazi, Królestwo Ngwane; ang. Eswatini, Kingdom of Eswatini^[4], dawniej: Swaziland, Kingdom of Swaziland, Ngwane, Kingdom of Ngwane; suazi eSwatini, Umbuso weSwatini) – niewielkie śródlądowe państwo w południowej Afryce (jedno z najmniejszych na kontynencie), graniczące z Mozambikiem i Południową Afryką. Siedzibą parlamentu i króla jest Lobamba.

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Eswatini.

Eswatini oferuje dużą różnorodność krajobrazów, od gór wzdłuż granicy z Mozambikiem, przez sawanny na wschodzie, po lasy deszczowe na północnym zachodzie. Główną rzeką płynącą przez ten kraj jest Lusutfu. Stolica państwa, Mbabane, jest drugim co do wielkości miastem Eswatini. Inne większe ośrodki to Manzini, Lobamba i Siteki. Klimat jest zwrotnikowy, wilgotny. Wyraźnie widoczna jest pora deszczowa. Trwa ona od września do października i od marca do kwietnia.

Historia

Osobny artykuł: Historia Eswatini.

Na tereny obecnego Eswatini prawdopodobnie w I tysiącleciu przed naszą erą przybyli Buszmeni. Zostali oni wyparci przez ludy Bantu w VII wieku naszej ery. W XVI wieku powstało tam plemienne państwo ludu Suazi. Kraj toczył zacięte walki o niepodległość z Burami, a następnie ludy tubylcze walczyły z coraz większą intensywnością z Brytyjczykami.

W 1894 roku ten obszar stał się protektoratem Republiki Południowoafrykańskiej. W 1903 doszło do aneksji republik burskich, w tym Suazi, przez Wielką Brytanię. Pomimo tego mieszkańcy Suazi pragnęli walczyć o swoje państwo. W 1929 roku powstała pierwsza suazyjska organizacja polityczna – Postępowe Stowarzyszenie Suazi (SPA). Jej głównym celem było wyzwolenie kraju spod obcej okupacji. Do roku 1960 organizację wspomagała Postępowa Partia Suazi (SPP). Wynikiem tego było w 1963 roku uchwalenie konstytucji, a rok później odbyły się pierwsze wybory parlamentarne. W 1967 roku Suazi otrzymało szeroką autonomię i wewnętrzny samorząd. Rok później Suazi otrzymało pełną niepodległość w ramach brytyjskiej wspólnoty narodów, z królem Sobhuzą II na czele państwa. 11 września 1968 roku na podstawie Rezolucji Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 257 Suazi zostało członkiem ONZ^[5].

W 1973 roku król zawiesił konstytucję, działalność partii politycznych, rozwiązał parlament i wprowadził rządy absolutne. W 1978 roku wprowadzono konstytucję ustanawiającą monarchię absolutną.

Sobhuza II zmarł w 1982 roku i rządy w kraju objęła królowa Dzeliwe. Z tego powodu w rodzinie królewskiej wybuchły walki. Sytuacja ustabilizowała się, kiedy w 1986 roku królem został Mswati III. Od 1989 roku trwa proces demokratyzacji. W 1992 roku król zdecydował się na zmiany w konstytucji. Zmieniono system wyborczy. Jednak szybko wrócono do rządów za pomocą dekretów. Rok później odbyły się pierwsze od 1973 wybory wielopartyjne. W 2001 roku powołano zespół mający stworzyć nową konstytucję, jednak do dziś nie przyniosło to rezultatów. Dwa lata później odbyły się kolejne wybory. Wygrała partia Narodowy Ruch Imbokodvo. W 2005 roku Sąd Najwyższy uznał istnienie partii za nielegalne.

19 kwietnia 2018 król Mswati III ogłosił, że dla uczczenia 50. rocznicy niepodległości Królestwo Suazi zmienia nazwę na Królestwo Eswatini. Nowa nazwa oznacza w języku suazi „kraj ludu Suazi”. Dodatkowym argumentem dla zmiany było wyraźniejsze rozróżnienie nazwy królestwa oraz nazwy Szwajcarii, które w języku angielskim brzmią podobnie (odpowiednio: Swaziland – Switzerland)^[6]^[7].

Ustrój polityczny

Eswatini jest monarchią absolutną. Państwo wchodzi w skład Wspólnoty Narodów. Obecna konstytucja została przyjęta 13 października 1978 roku, znowelizowana w 1992. Głową państwa jest król. Władza wykonawcza należy do rządu, z premierem na czele, którego wybiera monarcha. Władza ustawodawcza należy do Izby Zgromadzeń i Senatu. Izba składa się z 65 członków (10 wybiera król, 55 jest wybieranych w wyborach powszechnych), a Senat z 30 (20 wybiera król, a 10 Izba Zgromadzeń). Członkowie do parlamentu są wybierani na 5-letnią kadencję. Obecnym królem Eswatini jest Mswati III (od 25 kwietnia 1986 roku), a premierem Russell Dlamini (od 3 listopada 2023 roku). Od 1973 roku obowiązuje zakaz działalności partii politycznych, istnieje tylko jedna partia polityczna – Narodowy Ruch Imbokodvo (INM). Działa również nielegalny opozycyjny Zjednoczony Ludowy Ruch Demokratyczny (PUDM), który został założony w 1989 roku.

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział administracyjny Eswatini.

Eswatini jest podzielone na 4 dystrykty:

Demografia

2017
Liczba ludności	1 467 152
Ludność według wieku
0 – 14 lat	35,01%
15 – 64 lat	61,02%
ponad 64 lata	3,97%
Wiek (mediana)
W całej populacji	21,4 lat
Mężczyzn	21,2 lat
Kobiet	21,7 lat
Przyrost naturalny	1,1%
Współczynnik urodzeń	24 urodzin/1000 mieszkańców
Współczynnik zgonów	13,2 zgonów/1000 mieszkańców
Współczynnik migracji	0 migrantów/1000 mieszkańców
Ludność według płci
przy narodzeniu	1,03 mężczyzn/kobiet
poniżej 15 lat	1,02 mężczyzn/kobiet
15 – 64 lat	0,92 mężczyzn/kobiet
powyżej 64 lat	1 mężczyzn/kobiet
Umieralność noworodków
W całej populacji	50,4 śmiertelnych/1000 żywych
płci męskiej	54,4 śmiertelnych/1000 żywych
płci żeńskiej	46,4 śmiertelnych/1000 żywych
Oczekiwana długość życia
W całej populacji	51,6 lat
Mężczyzn	52,2 lat
Kobiet	51 lat
Rozrodczość	2,69 urodzeń/kobietę
Urbanizacja	21,3%

Około 43% mieszkańców zarażonych jest wirusem HIV. Najmniejsza oczekiwana długość życia na świecie.

Struktura etniczna

Grupa etniczna^[8]	Język	Liczebność w tys.	Procent ludności
Swazi	Język suazi	1103	84,98%
Zulusi	Język zulu	108	8,32%
Tsonga	Język tsonga	27	2,08%
Afrykanerzy	Język afrikaans	17	1,31%
Koloredzi	Język angielski	16	1,23%
Hindusi	Język hindi	9,4	0,72%

Religia

Osobne artykuły: Diecezja Manzini i Świadkowie Jehowy w Eswatini.

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center^[9]^[10] i Operation World^[11]:

protestantyzm – 81,8%:
- Niezależne Kościoły Afrykańskie – 525 tys. wiernych
- Kościoły zielonoświątkowe – 54 304 wiernych
- Kościół Nazarejczyka – 28 350 wiernych
- Kościół Metodystyczny – 17 tys. wiernych
- Kościół Ewangeliczny Suazi – 13 tys. wiernych
- Kościół Anglikański – 10,6 tys. wiernych
ateizm – 10,1%
katolicyzm – 4,9%
tradycyjne religie plemienne – 1,0%
islam – 0,2%
hinduizm – 0,1%
inne religie – 0,5%.

Gospodarka

Osobny artykuł: Gospodarka Eswatini.

PKB na jednego mieszkańca Eswatini w 2023 roku wyniosło 3995 USD. Struktura PKB kształtowała się następująco:

Rolnictwo: 16%
Przemysł: 43%
Usługi: 41%

Bezrobocie w 1999 roku wynosiło 40%.

Główne towary eksportowe kraju to: cukier, mięso, drewno, azbest, diamenty, węgiel kamienny.

Towary importowane to: środki transportu, maszyny, żywność, produkty naftowe, chemikalia.

Zobacz też

Edukacja w Eswatini

Przypisy

↑ The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-12-02]. (ang.).
↑ Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych na 101. posiedzeniu ustaliła, że Eswatini jest egzonimem głównym, zaś Suazi wariantowym. Dla długiej nazwy państwa przyjęto wyłącznie egzonim Królestwo Eswatini. Natomiast na 115. posiedzeniu Komisja usunęła egzonim wariantowy, uznając, że jedyną nazwą państwa jest Eswatini.
↑ The Declaration of Change of Swaziland Name Notice (2018). The Government Printer, 2018-05-18. [dostęp 2018-05-25]. (ang.).
↑ Security Council Resolution 257 - UNSCR [online], unscr.com [dostęp 2022-02-15] .
↑ Swaziland king renames country 'the Kingdom of eSwatini’. BBC, 2018-04-19. [dostęp 2018-11-07].
↑ Motau Phephile: Kingdom of Eswatini change now official. Times of Swaziland, 2018-05-18. [dostęp 2018-11-07].
↑ Country: Swaziland – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-28]. (ang.).
↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
↑ Jason Mandryk: Operation World. WEC International, 2010, s. 793–794. ISBN 978-0-8308-5724-1.

Linki zewnętrzne

Oficjalna strona rządowa (ang.)

[1] The World Factbook – Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-12-24] (ang.).

[IMF-2] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-12-02]. (ang.).

[3] Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych na 101. posiedzeniu ustaliła, że Eswatini jest egzonimem głównym, zaś Suazi wariantowym. Dla długiej nazwy państwa przyjęto wyłącznie egzonim Królestwo Eswatini. Natomiast na 115. posiedzeniu Komisja usunęła egzonim wariantowy, uznając, że jedyną nazwą państwa jest Eswatini.

[4] The Declaration of Change of Swaziland Name Notice (2018). The Government Printer, 2018-05-18. [dostęp 2018-05-25]. (ang.).

[5] Security Council Resolution 257 - UNSCR [online], unscr.com [dostęp 2022-02-15] .

[6] Swaziland king renames country 'the Kingdom of eSwatini’. BBC, 2018-04-19. [dostęp 2018-11-07].

[7] Motau Phephile: Kingdom of Eswatini change now official. Times of Swaziland, 2018-05-18. [dostęp 2018-11-07].

[8] Country: Swaziland – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-28]. (ang.).

[9] Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

[10] Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

[11] Jason Mandryk: Operation World. WEC International, 2010, s. 793–794. ISBN 978-0-8308-5724-1.

[12] Państwo to jest klasyfikowane jako proto-państwo(inne języki) albo terytorium separatystyczne.

[13] Państwo to może być uznawane za państwo separatystyczne ze względu na liczne walki zbrojne w Kabindzie, które cały czas się odbywają po wojnie domowej w Angoli od 2002 roku.

[14] Państwo to zostało utworzone po wybuchu wojny domowej w Somalii w 1991 roku, odkąd w 1998 roku rozpoczęła się 3-miesięczna krajowa konferencja konstytucyjna w Garoowe.

[15] Obecnie okupowana przez Maroko.

[16] Nieuznana niepodległość od Somalii ogłoszona 18 maja 1991.

[17] Państwo to powstało wskutek połączenia Zanzibaru (jako republika) z kontynentalną Tanganiką w kwietniu 1964 roku, co doprowadziło także do utworzenia Zjednoczonej Republiki Tanzanii.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[A]

[B]

[C]

[D]

[E]

[F]

Państwa	Algieria Angola Benin Botswana Burkina Faso Burundi Czad Demokratyczna Republika Konga Dżibuti Egipt Erytrea Eswatini Etiopia Gabon Gambia Ghana Gwinea Gwinea Bissau Gwinea Równikowa Kamerun Kenia Komory Kongo Lesotho Liberia Libia Madagaskar Malawi Mali Maroko Mauretania Mauritius Mozambik Namibia Niger Nigeria Południowa Afryka Republika Środkowoafrykańska Republika Zielonego Przylądka Rwanda Senegal Seszele Sierra Leone Somalia Sudan Sudan Południowy Tanzania Togo Tunezja Uganda Wybrzeże Kości Słoniowej Wyspy Świętego Tomasza i Książęca Zambia Zimbabwe
Terytoria zależne	Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia i Tristan da Cunha (Wielka Brytania)
Państwa nieuznawane oraz terytoria autonomiczne	Ambazonia^[A] Kabinda^[B] Puntland^[C] Sahara Zachodnia^[D] Somaliland^[E] Zanzibar^[F]
Integralne części państw położonych poza Afryką	Azory (część Portugalii) Ceuta (część Hiszpanii) Isla de Alborán (część Hiszpanii) Isla del Perejil (część Hiszpanii) Islas Alhucemas (część Hiszpanii) Islas Chafarinas (część Hiszpanii) Madera (część Portugalii) Majotta (część Francji) Melilla (część Hiszpanii) Pantelleria (część Włoch) Peñón de Vélez de la Gomera (część Hiszpanii) Reunion (część Francji) Sokotra (część Jemenu) Wyspy Kanaryjskie (część Hiszpanii) Wyspy Pelagijskie (część Włoch) Wyspy Rozproszone (część Francuskich Terytoriów Południowych i Antarktycznych) Wyspy Selvagens (część Portugalii)

Europa	Wielka Brytania Malta
Ameryka Północna	Kanada Jamajka Trynidad i Tobago Barbados Bahamy Grenada Dominika Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Antigua i Barbuda Belize Saint Kitts i Nevis
Ameryka Południowa	Gujana
Azja	Indie Pakistan Sri Lanka Malezja Cypr Singapur Bangladesz Brunei Malediwy
Australia i Oceania	Australia Nowa Zelandia Fidżi Samoa Tonga Papua-Nowa Gwinea Wyspy Salomona Vanuatu Tuvalu Kiribati Nauru
Afryka	Południowa Afryka Gambia Ghana Nigeria Sierra Leone Tanzania Uganda Kenia Malawi Zambia Botswana Lesotho Mauritius Eswatini Seszele Namibia Mozambik Kamerun Rwanda
Dawni członkowie	Federacja Malajska Irlandia Nowa Fundlandia Tanganika Zanzibar Zimbabwe