Austriacka odmiana języka niemieckiego

Österreichisches Deutsch
Obszar	Austria, Południowy Tyrol
Liczba mówiących	8,5 miliona
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
	Języki indoeuropejskie; Języki germańskie; Języki zachodniogermańskie; Język niemiecki; Austriacka odmiana języka niemieckiego;
Status oficjalny
język urzędowy	Austria
Kody języka
IETF	de-AT
W Wikipedii
	Zobacz też: język, języki świata
	Zobacz też: język, języki świata
	Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Austriacka odmiana języka niemieckiego (potocznie Österreichisch) – regionalne formy języka niemieckiego na terenie Austrii, odmienne od ogólnej formy literackiej tego języka. Ich obszar występowania nie pokrywa się z granicami państwa austriackiego.

Dla 75 procent mieszkańców Austrii językiem ojczystym jest niemiecki^[1]. Zgodnie z art. 8 konstytucji państwa stanowi on także język urzędowy.

Austriacyzmy

W Austrii używanych jest kilka tysięcy słów specyficznych dla tego kraju. Należy do nich również kpiące określenie Niemców (zwłaszcza pochodzących z północy kraju) jako Piefke (od prześmiewczego nazwiska) lub Marmeladinger (dosł. marmoladziarz).

Różnice w słownictwie codziennym

abgreifen – obmacywać (niem. abtasten, befingern)
Anbot – propozycja, oferta (niem. Angebot)
Ansuchen – prośba, podanie, wniosek (niem. Gesuch)
Beistrich (m) – przecinek (niem. Komma (n))
Bewerb (n) – zawód, zajęcie, zatrudnienie (niem. Wettbewerb (m))
Bub – chłopak, młody/młodziak (niem. Knabe, Junge)
Bussi (Busserl) (n) – całus, pocałunek (niem. Kuss, Küsschen (m))
Christtag – Boże Narodzenie (niem. Weihnachtsfeiertag)
Dirndl – dziewczyna (niem. Mädchen)
Eiskasten – lodówka (niem. Kühlschrank)
Feber (m) – luty (niem. Februar)
Ferner – lodowiec (niem. Gletscher)
fesch – ładny, pociągający (niem. hübsch, attraktiv)
Fleischhauer – rzeźnik, masarz (niem. Fleischer, Metzger)
Fußgeher – pieszy, przechodzeń (niem. Fußgänger)
Gewand – odzież (niem. Kleidung)
Gfriess, Gefriess – twarz (niem. Gesicht)
Gschpusi – kochanie, zakochanie, miłostka (niem. Liebesverhältnis, Liebschaft, Techtelmechtel)
Häfen – więzienie (niem. Gefängnis)
Haube (Kappe) – czapka (niem. Mütze)
Hetz – żart, żartowanie (niem. Spaß)
heuer – w tym roku (niem. in diesem Jahr, dieses Jahr)
Heuriger – wino ostatniego rocznika (także lokal serwujący to wino)
Jänner (m) – styczeń (niem. Januar)
Jause – przekąska (niem. Zwischenmahlzeit)
Kasten – szafa (niem. Schrank)
Kipferl – rogalik, rożek (niem. Hörnchen)
Kraut (n) – kapusta (niem. Weißkohl (m))
Kukuruz (Woaz, Türken) (m) – kukurydza (niem. Mais)
Kübel – kubeł, wiadro (niem. Eimer)
Leiberl (Leibchen) (n) – tania koszulka (niem. T-Shirt)
Lenker – kierowca (niem. Fahrer)
ludeln – oddawać mocz, sikać (niem. urinieren)

Matura – matura (niem. Abitur)
Mist – śmiecie, odpadki (niem. Abfall, Müll)
Nachtkästchen – szafka nocna (niem. Nachttisch)
Obsorge – opieka (niem. Fürsorge)
Pensionist – emeryt (niem. Rentner)
Polizze – polisa ubezpieczniowa (niem. Versicherungsschein)
Polster – poduszka (niem. Kissen)
Portier – portier (niem. Pförtner)
Postkastl – skrzynka pocztowa (niem. Briefkasten)
Putzerei – pralnia (niem. (chemische) Reinigung)
Rauchfang – komin (niem. Schornstein)
Ringspiel – karuzela (niem. Karusell)
Schale – filiżanka (niem. Tasse)
Schi – narty (niem. Ski)
Sessel – krzesło (niem. Stuhl)
Spezi (Spezl) – bliski znajomy, przyjaciel (niem. Freund)
Spital – szpital (niem. Krankenhaus)
Spritzkrug – konewka (niem. Gießkanne)
Stiege – schody (niem. Treppe)
Tischlerei – stolarnia, stolarz (niem. Schreinerei)
Tormann – bramkarz (niem. Torwart)
Trafik, Tabaktrafik (f) – kiosk (niem. Kiosk (m), Tabakladen (m))
Tram, Tramway (Bim) – tramwaj (niem. Strassenbahn)
Tschecherant – alkoholik, pijak (niem. Alkoholiker, Säufer)
verkühlt – przeziębiony (niem. erkältet)
Zuseher (m) – widz (niem. Zuschauer)
Zünder – zapałka (niem. Streichholz, lm Zündhölzer)

Różnice rodzaju gramatycznego

Przykładowe zróżnicowanie niektórych rzeczowników pod względem rodzaju (porównawczo: typowe dla Austrii i dla Niemiec):

der Akt – die Akte
das (także der) Brezel – die Brezel
der Butter – die Butter
das Cola – die Cola
der Gehalt – das Gehalt
das Joghurt (także die) – der Joghurt
das Keks – der Keks
das E-Mail – die E-Mail
das SMS - die SMS

das Monat – der Monat
das (także der) Prospekt – der Prospekt
das Puff – der Puff
der Radio – das Radio
der Schoklad – die Schokolade
die Schneid – der Schneid
der Teil – das Teil (w Austrii raczej „das Stück“)
das Teller – der Teller
der Zwiebel – die Zwiebel

Różnice w kulinariach

Osobny artykuł: Kuchnia austriacka.

Wynikające z odmiennej i bogatszej tradycji kulinarnej różnice dotyczą często podstawowych wyrażeń, takich jak:

die Eierspeis(e) – jajecznica (niem. die Rühreier)
der Gespritzter, Spritzer – szprycer (niem. Wein mit Sodawasser)
der Knödel – klucha, pyza (niem. der Kloß)
der Leberkäse – pasztet (wątrobiany) (niem. der Fleischkäse)
das Obers (Rahm) – bita (słodka) śmietana (niem. die Schlagsahne)
die Palatschinken – naleśnik (niem. der Pfannkuchen, Eierkuchen)
die Semmel – bułeczka (niem. das Brötchen)
der Sturm – młode (niedojrzałe) wino (niem. Neuer Wein, Federweißer, Bitzler)

Natomiast typowe i stosowane w Austrii, poniższe 24 rodzime nazwy produktów spożywczych zapisane zostały w 10 protokole traktatu akcesyjnego^{[potrzebny przypis]}:

Austria	Niemcy	Polska
Beiried (n)	Roastbeef	rostbef
Eierschwammerl (n, zwykle w l.mn.)	Pfifferlinge	pieprznik jadalny (kurka)
Erdäpfel (m, zwykle w l.mn.)	Kartoffel	ziemniak
Faschiertes (n)	Hackfleisch	mięso mielone
Fisole (f, zwykle w l.mn.)	Grüne Bohnen	fasola
Grammel (f, zwykle w l.mn.)	Grieben	smalec
Hüferl (n)	Hüfte	biodro
Karfiol (m)	Blumenkohl	kalafior
Kohlsprossen (f)	Rosenkohl	brukselka
Kren (m)	Meerrettich	chrzan
Lungenbraten (m)	Filet	polędwica
Marille (f)	Aprikose	morela
Melanzani (f)	Aubergine	oberżyna, bakłażan
Nuss (f)	Kugel	frykando
Rahm (n)	Sahne, Rahm (m)	[śmietana słodka]
Sauerrahm (m)	Sahne, Rahm	[śmietana kwaśna]
Paradeiser (m)	Tomate	pomidor
Powidl (n)	Pflaumenmus, Latwerge	powidła
Ribisel (f)	Johannisbeere	porzeczka
Rostbraten (m)	Rostbraten, Hochrippe	pieczeń
Schlögl (m)	Keule	udko
Topfen (m)	Quark	twaróg
Vogerlsalat (m)	Feldsalat	roszpunka
Weichsel (f)	Sauerkirsche	wiśnia

Zobacz też

dialekt bawarski

Przypisy

↑ JagodaN 1TE: JĘZYK NIEMIECKI W EUROPIE I KRAJE NIEMIECKOJĘZYCZNE.. niemiecki.phorum.pl. [dostęp 2015-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)]. (pol.).

Bibliografia

Österreichisches Wörterbuch. Christiane M. Pabst, Herbert Fussy, Ulrike Steiner (red.). Wyd. 43. Wien: Österreichischer Bundesverlag, 2016.
Das große Wörterbuch der deutschen Sprache. Wyd. 3. Mannheim: Dudenverlag, 1999.

[1] JagodaN 1TE: JĘZYK NIEMIECKI W EUROPIE I KRAJE NIEMIECKOJĘZYCZNE.. niemiecki.phorum.pl. [dostęp 2015-02-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-15)]. (pol.).

[:3-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s Kod ISO 639-3.

[:1-3] Uznawany za osobny język z kodem ISO 639-1.

[:4-4] Nie mylić z językiem lotaryńskim (oïl).

[:2-5] Kod ISO 639-2.

[1]

[A]

[B]

[C]

[D]

pragermański †*
wschodniogermańskie †	burgundzki † gocki † wandalski †
zachodniogermańskie	afrikaans angielski staroangielski † średnioangielski † wczesny nowoangielski † dolnoniemiecki starosaksoński † średnio-dolno-niemiecki † fryzyjski jidysz luksemburski longobardzki † niderlandzki warianty: flamandzki holenderski południowogeldryjski limburski niemiecki staro-wysoko-niemiecki † średnio-wysoko-niemiecki † wczesno-nowo-wysoko-niemiecki † nowo-wysoko-niemiecki pensylwański plautdietsch scots wilamowski
północnogermańskie	duński elfdalski farerski islandzki jämtlandzki norn † norweski bokmål nynorsk riksmål pranordyjski † staronordyjski † starogotlandzki † szwedzki