Łoczyga pospolita

Łoczyga pospolita
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	astrowce
Rodzina	astrowate
Podrodzina	Cichorioideae
Rodzaj	łoczyga
Gatunek	łoczyga pospolita
	Nazwa systematyczna
	Lapsana communis L.; Sp. pl. 2:811. 1753
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Łoczyga pospolita (Lapsana communis L.) – gatunek rośliny z rodziny astrowatych. Reprezentuje monotypowy rodzaj łoczyga Lapsana, aczkolwiek z powodu znacznej zmienności w niektórych ujęciach podgatunki bywają podnoszone do rangi osobnych gatunków. Zasięg szeroko ujmowanego gatunku obejmuje całą Europę, północno-zachodnią Afrykę i zachodnią Azję. W Polsce jest pospolity. Rośnie w różnych siedliskach zaroślowych i leśnych, także ruderalnych i jako chwast w uprawach.

Morfologia

Pokrój: Roślina osiąga wysokość 20–100 cm. Jest rzadko, szorstko owłosiona i zawiera sok mleczny.

Łodyga: Wzniesiona, w górnej części wiechowato rozgałęziona.

Liście: Dolne o lirowatym kształcie, pierzastodzielne z bardzo dużym odcinkiem środkowym. Środkowe liście podługowatojajowate lub lancetowate, ząbkowane i obejmujące nasadą łodygę, liście najwyższe całobrzegie.

Kwiaty: Zebrane w drobne, 8–12 kwiatowe koszyczki na szczycie pędów. Wszystkie kwiaty języczkowate, jasnożółte, o długości 8–10 mm.

Owoc: Brunatnozielone, żeberkowane niełupki ustawione równolegle względem siebie. Mają długość do 4 mm, nie są wyposażone w pappus^[3].

Biologia i ekologia

Roślina jednoroczna. Siedlisko: lasy liściaste i zarośla, przydroża, pola i ogrody (chwast). W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Stellarietea mediae^[4]. Kwitnie od czerwca do sierpnia, zapylana jest przez pszczoły, chrząszcze i motyle. Owoce roznoszone są przez wiatr.

Systematyka i zmienność

Gatunek zaliczany do monotypowego rodzaju łoczyga Lapsana z podplemienia Crepidinae, plemienia Cichorieae, podrodziny Cichorioideae z rodziny astrowatych Asteraceae^[5].

Gatunek jest bardzo zmienny, wyróżnianych jest w jego obrębie szereg podgatunków^[5]^[6]:

Lapsana communis subsp. communis – występuje w Europie i zachodniej Azji (po Syberię i Pakistan na wschodzie)
Lapsana communis subsp. adenophora (Boiss.) Rech.f. – występuje w południowo-wschodniej Europie (Półwysep Bałkański oraz Austria i Włochy) oraz Azja Mniejsza i Kaukaz
Lapsana communis subsp. alpina (Boiss. & Balansa) P.D.Sell – występuje w Azji Mniejszej
Lapsana communis subsp. grandiflora (M. Bieb.) P. D. Sell – występuje w Azji Zachodniej (Iran, Irak, Turcja i na Kaukazie)
Lapsana communis subsp. intermedia (M. Bieb.) Hayek ≡ Lapsana intermedia M.Bieb. – występuje w środkowej Europie – od Francji po zachodnią część Rosji i od Szwecji po Włochy i Grecję oraz w południowo-zachodniej Azji na wschodzie po Iran
Lapsana communis subsp. macrocarpa (Coss.) Nyman – występuje w północno-zachodniej Afryce (od Maroka po Tunezję)
Lapsana communis subsp. pinnatisecta (Sommier & Levier) Greuter – występuje na Kaukazie
Lapsana communis subsp. pisidica (Boiss. & Heldr.) Rech.f. – występuje we wschodniej części basenu Morza Śródziemnego od Grecji po Kaukaz i Jordanię

W niektórych ujęciach podgatunki bywają podnoszone do rangi odrębnych gatunków – np. subsp. intermedia na liście flory Polski ujmowana jest jako łoczyga pośrednia Lapsana intermedia^[7].

Zastosowanie

Zgodnie z „doktryną sygnatur” (kształt ziela sugeruje organ, który leczy), ze względu na wygląd pąków kwiatostanowych stosowano łoczygę do leczenia obolałych piersi matek^[8].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
↑ JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Pospolite Rośliny naczyniowe Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986 .
↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
↑ ^a ^b Genus Lapsana L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-17].
↑ Lapsana communis. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-17].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 504, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

Bibliografia

Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).

[3] JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Pospolite Rośliny naczyniowe Polski, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986 .

[4] Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.

[grin-5] Genus Lapsana L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-09-17].

[powo-6] Lapsana communis. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-09-17].

[checklist-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-8] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 504, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]