Portal:Ngeni
Tikyan de reng orasan ing "astronomy" keng pamanyukad oras. Kabuklat ning bayung banua mabilug yatu, metung a sigundu ing miragdag karing orasan ning yatu, menibatan king Asya papuntang Albugan, pauli ning mas mabagal a pamandurut ning Yatu.
Meging oficial ing bayung oras anyang ing kapitangan bengi linabas ya king kunwaring gulis, ing ausan dang Greenwich Mean Time king England.
Mayayaus yang "leap second" ing digdag dang sigundu karing orasan atomic, ring peka-ayasaan ustung orasan king labuad. Susukdan ning oras nini agpang keng galo ning caesium-133.
Pauli nini itang pababang pamilang king Bayung Banua makanini ya 5,4,3,2,1, at 1.
[[Kematayan nang Jose P. Rizal]
Ka 30 nang Aldo ning Disyembri, 1896, agpang king hatul militar ning pamahala ning Espanya king Pilipinas, beril de ing José Rizal king Bagumbayan, Menila.
Ing tauli nang kawatasan misulat king Amanung Kastila, pemalaguan dang " Mi Ultimo Adios ", mibaldug ya king Amanung Kapampangan karing mapilan watas. Metung a pekabayu yapin ing gewa nang Renato B. Alzadon.
http://pam.wikipedia.org/wiki/Mi_Ultimo_Adios_nang_Rizal_Kepangpanganan_neng:_Renato_B._Alzadon Archived Eneru 3, 2006 at the Wayback Machine
Ketang Ka-30 Aldo ning Nobiembri, 1863 mibayit ya i Andres Bonifacio. Ya ing mitalakad king Katipunan, metung a lakaran king pamagpalaya king karing bansa ning Pilipinas. Kayabe ne ing Kapampangan a talasulat king pamanalakad ning KKK, i Aurelio Tolentino. Sasabyan dang malyaring Kapampangan ya naman i Bonifacio a mibayit king Tondo. Mewala ya bie ketang Ka-10 nang Aldo ning Mayu, 1817.
Ka-27 nang Aldo ning Nobyiembri, 2005, 63 ne banua twa ing Panbansang Bayaning Ninoy, nung mabie ya pa. Mayakit ya ing kayang talambie keng bilugan ning "Bayaning Kapampangan".
Malapit neng lumwal karing malda ing linikas nang Dikyunaryu o talabaldugan a Kapampangan Venancio Samson ibat king sinulat nang Amung Diego Berganio king Amanung Kastila ketang 18 Dilanwa, "Vocabulario en la Lengua Pampanga (1732), ing pekamatuang Talabaldugan Kapampangan ali mesalawla. Ing Don Juan D. Nepomuceno Kapampangan Studies Center ning Holy Angel University king Angeles, Pilipinas panimunan ning Patnugut Robby Tantengco, ya ing menibala kening maulagang dapat king lakaran ning pamagbalik ning matas at pang-mabelwan nang Amanu ning Labuad Kapampangan. Nganang Patnugut Tantengco, "pangalual na nining aklat manalwa na ing kekatang paglalawe king Amanu at Kalinangan Kapampangan."
Aldo ning Pangatalakad ning Commonwealth ning Pilipinas kapamilatan ning Bansang Amerika. 70 nang banua ing milabas.
Mepilit lang gawan ala king panakit ding tau ring senador nandin, ngening Mumuna nang Aldo ning Nobyembri, 2005, pauli ning pamanaus nang Senador Reid ning Nevada,(D).
http://pam.wikipedia.org/wiki/Bulan_ning_Oktubri_-_Bulan_ne_ning_Pamanang_Filipinu-Amerkanu
.jpg)
Ing Indu ning Katuliran Memalen, Rosa Parks mewala ya bie ngeni, Ka-24 nang Aldo ning Oktubri, 2005, king edad a 92. King keyang kamatayan abayan nala ring ditak a mepili kayabe ra ring meging pamuntuk bansa, at bayani karing labanan miparangalan miburul king Rotonda ning Capitoyu. Kening lugal ayni anam a banua ing milabas mipugayan ya kang Pangulung Clinton at karing manimunu king pigauan-batas pauli ning depat nang pamanyalunggat a memye pangayalua king lakad ning pamiyutus ring layi.
Keng Domingu, 30 nang Aldo ning Oktubri, i Rosa Parks yang maging pekamumunang babaying miparangalan miburul king maleparan bubungan pabilug ning GusalingLakanbansa.
Ngening aldo ning Biernis, gilisak re ring kayanib ning Lalambale ning Pigauan Batas ing karelang pamagbotung keng bague aini, "bankanita ring memalen ning Bansang Amerika apayabut ra ing karelang tawling pamamye-galang kening matenakan Ameikana." Nabengi, Juebis, ing Senado minayun ya king munikala.
Ngara ri Nancy Pelosi, D-California at Dennis Hastert, R-Ill., "Ing GusalingLakanbansa (US Capitol) anti yang sagisag ning katimawan, kalayan ampon democrasya, at i Rosa Parks yang meging inda ning America api anti tang meragul."
Sinabi nang Clinton na siyam ya pang banua ketang i Parks eya mebisang mamye king lulukan na king saken panmadla king maputing tau, anya era balu ila ring kakaluguran na nung nanu ing malyari rang arapat uling ela pa makapag-botu. Anya pegumpisan dana ing lulukluk gulut da ring saken panmadla neng lulual la manibatan kanita.
Ketang 1987, kayabe yang menalakd i Parks king Rosa at Raymond Parks Institute for Self- Development, ban saupan la reng anak king Detroit, ing keyang balen ibat ketang banuang 1957.
Ngeni Ka-24 Aldo ning Oktubri, 2005, Anam neng Pulung Banua keng pangatatag na ing Buklud ning Misanmetung a Bansa, United Nations Organization. King kayang pamagmasusi oini ing Payabut ning Pekapun, Kofi Annan ... ANAM NENG PULUNG BANUA ING UNO│buung salita
Mitulid a Lugal ning Pigmulan ning Labanan Filipinu-Amerkanu Menibatan ketang Ka-4 nang Aldo ning Pebreru, 2005, Ka-108 nang Banuang pamagmasusi nitang Mumunang Akbung a Pigmulan ning Pamiabnu ring Filipinu at Amerkanu, itang Panandang makakabit king Tete ning Balsahan (mayayaus mu namang San Juan o Tete Pinaglabanan) miyalis ne. Mitulid a Lugal ning Pigmulan ning Labanan Filipinu-Amerkanu│ buung salita
Metung yang gulu keng pamanalal ing linto king Pilipinas ketang Hunyu, 2005. Ating patune a alipa melawe karing pipanusgan batas a meyakit dikil king sasabyan dang pamaglinlang king election a depat ning kasalukuyan a pangulu Gloria Macapagal-Arroyo ketang pambansang alalan 2004. Ing kelwalan ning pamanalal ring official a sinambut ila ri Gloria Macapagal-Arroyo anting pangulo at i Noli de Castro anting kadwang-pangulu. Dina-dinalan la pang katungkulan karing pambansa at mangalating pamamahala ring pilabalabanan ketang alalan ayta. Ngening Ka-7 nang Aldo ning Septiembri, 2005, mibasura ya ing pamanyampa king petition a ilako ya king katungkulan anting Pangulu i Gloria Macapaga-Arroyo king Pangawan Batas ning Pilipinas, king botung 158-51. Ing sadyang Pangulu Corazon Cojuangco-Aquino kayabe ning mebalu nang meanguabie Fernando Poe, Jr., i Susan Roces, tinagun la anting manalbe king Camara ring Deputadu keng vista king pamanyampa keng kaanwaran a ilako ya i Macapagal-Arroyo keng pangalukluk na. Kaybat nang mesambut ing pamanyampa ning pamanyawad king pamaglako king Pangulu, penimunan da ring adwang balu ing metung a aklis ring tau king Menila at siping lunsud.
- NGENING SEPTIEMBRI, Banuang 2005 - Pagmasusian ing Ka-Dinalan nang Banua ning LAKARAN DING BABAYI (Women's Movement)
Dakal lang Kapampangan a babayi ring kayagum king lakaran ayni a megumpisa ketang panaung ding Amerikanu.
Metung a maragul dang pigtagumpen gawan yapin ing Katuliran Magbotu da reng Babayi, merapat anyang panaun ning (Commonwealth king Pilipinas), Pamagsadya king Sariling Pamamahala ning Pilipinas, lalam ning Bansang Pangulung Amerika (North America) 30 ning Septiembri 2005- Aida Tanglao-Aguas
Gewa neng Talainggat ampon Mamahala ning Pam.wikipedia.org Edwin Camaya, i Val Sibal. I Edwin Camaya ya ing menalad king lugal ning Kapampangan a mesabi king aptas (internet). Pauli ning kayang alwa pang dapat gawan king lakaran ning pamanyagip at pamanyulung da ring miyayaluang kultura lalu na ring amanu king mabilug a yatu, mepili yang malili pa kaya i Val Sibal.
Ri Chris Sundita, Harvey o Sumuroy, Poetang Tony Pena, Renato Alzadon, Rafael Maniago ampo i Alan Ramos at Aida Tanglao-Aguas ila ring kasalungsungan mikakabalung sasaup kang Inhinyeru Sibal keng pamanalakad pam.wikipedia.org . Metung ya karing pekamarakal nang laman ing Kapampangan karing bayu-bayung mitalakad a wikipedia mabilug a yatu. - sinulat nang Aida Tanglao-Aguas, 30 ning Sept., 2005
-balita neng Suzanne Herel, talasulat ning San Francisco Chronicle Biernis, 30 ning Septiembri, 2005
Metung a adwang banuang anak a babayi ing mewala bie Huebis bengi kaybat deng likuan ring keyang pengari king kotsi king karelang garayi kabang makasindi ya ing makina at ing air-condition o pakarimlang angin ning karelang saken, nganang Sarhento Nick Muyo ning San Jose Police California.
Likuan de ring pengari king saken pauli ning ukul da marimla karin kesa keng kilub ning bale ra, kabalik da para lon de ing karelang anak ala neng animu.
"Bright Child" Masalang Anak, taguri ya king metung a belayun ning Lupun king Pamangayap ring Anak king Pilipinas, nasa nini ing pamandagul dang anting masikan at biasang anak. Belayun de king San Fernando, Pampangan, napun 28, 27 keni Amerika ning Bulan ning Septiembre, 2005. Agpang king metung karing punu i Marilyn Manuel manibat la king PAGCOR o Philippine Amusement and Gaming Corporation ring perang gamitan. "Agyang ating Batas (Republic Act#8980)a Maranun a Pamaninggat at Panyulung Ring Anak, anti yang ala nung ala yang perang gamitan para kanini ing pamamahala.", nganang migsalita.
Agpang king mesabing Lupun, 40(%) rang dake ring 1,000. binggut bayu la miras limang banua mawawala la bie; 21 dake(%)ring 6.5 milyun a 3 anggang 5 banua, ila ring makapunta karing Bale Pipaninggatan Anak. Atlu (3) karing 10 anak ala lu king maustang bayat o timbang.
Megawa ya ing Batas ketang banuang 2000 king panaun nang Pangulung Joseph Estrada. Ring kagawaran ning Pamipagaral, Kalusugan, Pangmadlang Kakayap, at Pankilub ilang ring parepareung mamye karing kailangan ning mesabing Balayun.
I Pangulung Gloria Macapagal-Arroyo dinagdag yang Limang Milyun a pera ibat king Kaban ning Panlipunan Kayapan. Karing balayan king Bikul, Samar, Leyte mamye maustang pamangan karing anak ing mesabing Lupun. - Balitang Meyakua kang Tonette Orejas ning Philippine Daily Inquirer, 30 ning Septiembri, 2005 http://pam.wikipedia.org/w/index.php?title=Ciencia_pol%C3%ADtica&action=edit§ion=1
- PAMAGMASUSI KING "DOMINGU NING TOWNS" -Balang tawli nang Domingu ning bulan ning Oktubri, ing "The Outstanding Women in the Nation's Services Foundation" pagmasusian ya. Metung karing makayadia rang gawan yapin ing pamanaspak gabun ban mipagmulan ing pamanalakad tuknangan dang bale ring Aeta king Sitio Santa Rosa, Barangay Burog, Bamban, Tarlac. Kayabe ya keni ing "Gawad Kalinga" ampo ing "Management Association of the Philippines". Marapat keng ka-22 nang Aldo ning Oktubri. (Agpang king balita nang Rina Jimenez-David king inq7.net, 4October2005)
Sacramento,CA.- 40% da reng makatuknang California atin lang amanu liban keng English karing karelang pibalebale dapot alang batas a mumutus king ring karelang mumunanga amanu miyabe la king panyulat ning karelang tala karing Pipanuluan Sakit. Ing "Speaker pro Tempore" ning Pigawan Batas ning California i Lelang Yee, (D-San Francisco) sinulat ne ing Munikala Bilang 800 a mumutus king ing mumuna nang Amanu ning pasyenti miyabe ya keng pamanyulat king talaan nang medical ring pasyenti. Manibatan keng Eneru 1, 2006, mipairal ne ing mesabing bayung batas.
Pauli nini, nganang Lee, mipangilagan nala ring ali mangasanting a darala ning maynang pamitalamitan. Mabawas na ing dakal a gastos a maliliyari karing miyayalwang "tests" at pamipasapasa a gagamit dakal a panaun keng pamanulu pauli ning ali pamikakaintindi. Ketang Agosto minayun lang maging batas ya ing munikala king botuan 78-0 king "Assembly" at 24-14 king pang-aduang partidu king Senado ning Estadu. "Kabang susulung tamu king mayap a pamakiaduangan king pamisamut-samut ding makatuknang king estadu, maulaga ing mika talaan papalto king mumuna rang amanung gagamitan ding misusuyuwan king pamalakad ning kalusugan pamikakatawan", nganing talasulat ning Batas 800 ning California.- "The Filipino Guardian" Sept.30-Oct.13, 2005. http://pam.wikipedia.org/w/index.php?title=Categor%C3%ADa:Leyi&action=edit
Retrieved from "http://pam.wikipedia.org/wiki/Current_events"