Ruda
.jpg)
Rudni walitti qabama guddaa gaazii, dhukkee , urjiilee fi sirna Biiftuuti. Rudni tokko harkisa lafaatiin walitti qabama. Rudni keenya Xurree Aannannoo jedhama.
Jechii Afaan Ingiliffaa «galaxy» jedhuu afaan giriikii irra kan liqeeffame yoo ta'uu hiikkaan isaas «Aannan» jechuudha.
Rudni walitti qabama guddaa gaazii, dhukkee , urjiilee fi sirna Biiftuuti. Rudni tokko harkisa lafaatiin walitti qabama. Rudni keenya Xurree Aannannoo jedhama.
Jechii Afaan Ingiliffaa «galaxy» jedhuu
afaan giriikii irra kan liqeeffame yoo ta'uu hiikkaan isaas «Aana»
Gosoota Rudaa
Ruuda maramaa(Spiral galaxies) :- naannooftuu gurguddoo fakkaatu. Harki micciramaa urjiilee fi gaazii fi dhukkee baay’ee irraa ijaarame. Gaasii fi dhukkee wantoota ijoo urjiilee haaraa uumuuf barbaachisan keessaa muraasa. Urjiileen dargaggoonni urjiilee dullooman caalaa baayʼee hoʼaa waan gubaniif, yeroo baayʼee rudoonni micciramaa walaabuu keessatti ifaa taʼan keessaa tokko tokkodha. Rudoonnii dhiyoo jiran gara kessaa %60 kan ta'an micciramoo dha. Rudootni mana keenyaa Xurree Aannannoo fakkeenya baayyee gaarii tokkoo ti.
Ruda Okookkaawaa ykn Luffee (Elliptical galaxies) :- boca geengoo diriirfamanii ykn Luffee qabu. Rudootni okookkawaa tokko tokko kanneen biroo caalaa diriiree jiru. Kan biraan immoo dheeraa fi diriiraa fakkaachuu danda’a. Rudoonnii okokkaawaa irra caalaan isaanii urjiilee durii of keessaa qabu. Kana jechuun yeroo baayyee akka ruda miciramaa ifa miti jechuudha. Akkasumas dhukkee fi gaazii baayyee xiqqaa qabu. Rudootnii okokkawaa rudoota gurguddoo fi baay’inaan mul’atanidha. Isaanis rudoota dhiyoo jiran keessaa gara %20 ta'u.
Ruda Alsirnaawaa (Irregular galaxies) :- Boca waloo tokkollee hin qaban. Rudonni sirrii hin taane ykn Alsirnaawaa ruda xixiqqoo saayintistoonni ilaalan keessaa tokko. Haa ta’u malee, baay’ee ifa ta’uus ni danda’u. Akkuma rudoota micciramoo, rudoota sirrii hin taane yeroo baayʼee gaazii, dhukkee fi urjiilee dargaggoota ifaa baayʼeedhaan guutamu. Rudootni dhiyoo jiran keessaa gara %20 Rudha Alsirnawwaadha.
Urjiileesoboo (Quasars ) :- naannoowwan summugawoo wiirtuu ruuda keessa jiranidha. Humna guddaa gadi lakkisu. Urjiileesoboo ykn Kuwaasaroonni dhugumatti wantoota Walaabuu keessatti bayyee ifaa ta’an keessaa muraasa. Ruda Xurree Aannannoo keenyaatti urjiileensoboon hin jiran.