Rajasthan

Rajasthan
delstat
Symbol
Forkorting: IN-RJ
Land	India
Hovudstad	Jaipur
Areal	342 269 km²
Folketal	68 548 437 (2011)
Grunnlagd	1. november 1956
Språk	hindi, rajasthani
Rajasthan 26.572777777778°N 73.838888888889°E / 26.572777777778; 73.838888888889
Kart som viser Rajasthan. Kart som viser Rajasthan.
Wikimedia Commons: Rajasthan

Rajasthan er ein delstat nord i India som grensar mot Punjab i nord, Uttar Pradesh og Haryana i nordaust, Madhya Pradesh i søraust, Gujarat i sørvest og dei pakistanske provinsane Sind og Punjab. Rajasthan er den største delstaten i India med ei flatevidd på 342 239 km² (om lag det same som Tyskland), der Thar-ørkenen dekker store delar. Rajasthan blei til i 1949, då samlinga av føydale prinsestatar kjend som Rajputana blei innlemma i India.

Historie

Rajasthan har ei rik og fargerik historie som i dag trekker mange turistar. Dette er ein gammal ruin i Jaisalmer.

Foto: Serge Duchemin

Det er arkeologiske spor etter menneske i området som strekkjer seg kanskje 100 000 år tilbake i tida.

Området fekk namnet Rajputana etter folkegruppa radjputar ('kongssøner'), som grunnla fleire dynasti der frå 500-talet. Desse fyrstestatane stod lenge imot dei muslimske åtaka som elles la Nord-India under muslimsk styre, sjølv om ein del av statane blei lagt under mogulstyret frå Delhi. Rajputana hadde høgdepunktet sitt på 1500-talet, og var ei kort tid sameint som éin stat under Rana Sangram Singh.

Rajputkongane godtok britisk overhøgheit tidleg på 1800-talet, og størsteparten av dagens Rajasthan blei organisert under Rajputana Agency.

Geografi

Frå Aravallifjella.

Ei fjellkjede, Aravalli, kryssar Rajasthan nesten fullstendig frå sørvest til nordaust. Fjellet Abu (1722 moh.) ligg i den sørvestlege enden av fjellkjeda ikkje langt frå grensa til Gujarat. Tre femtedelar av Rajasthan ligg nordvest for fjellkjeda, og to femtedelar aust og sør for henne.

Ørkenen Thar.

Den nordvestlege delen

Den nordvestlege delen av området er stort sett tørr og sandrik, og dominert av ørkenen Thar, som også strekkjer seg vidare inn i Pakistan. Ørkenen kjem av at Aravallifjella dannar ein regnskugge frå monsunen som kjem frå sørvest med fuktig luft frå Arabiahavet. Ørkenen er tynt folkesett, med Bikaner som den største byen.

Mellom ørkenen og fjella ligg eit område med krattskog. Dette er også eit tørt område og har mindre enn 750 mm nedbør i eit gjennomsnittleg år. Om sommaren kan temperaturen koma over 45 °C og om vinteren kan han søkke under 0 °C. Regionane Godwar, Marwar og Shekhawati og byen Jodhpur ligg i denne sona.

Elva Luni, med sideelver, er det største systemet av elver i regionane Godwar og Marwar. Dei renn frå dei vestlege fjellsidene av Aravallifjella ned til våtmarkene Rann i Kutch i Gujarat. Elva Ghaggar som stammer frå Haryana, renn ut i ørkenen, men er tidvis uttørra.

Den sørlege og austlege delen

Fjellkjeda og landet aust og sør for henne er våtare enn ørkenen og dei halvtørre områda på den andre sida, og er derfor også meir fruktbare. Her finst til dømes tørr tropisk skog der det veks teak og akasie. Grenseområdet mot Gujarat, Vagad, er saman med Abufjellet det våtaste og mest skogdekte i Rajasthan. Lenger nord ligg Mewar-regionen med byane Udaipur og Chittaurgarh. På grensa mot Madhya Pradesh ligg Hadoti-regionen. Nord for desse to er Dhundhar-regionen, der ein finn delstatshovudstaden Jaipur. Mewat er den austlegaste regionen i Rajasthan og grensar mot Haryana og Uttar Pradesh. Elvar i denne delen av Rajasthan er Banas og Chambal. Desse renn ut i Ganga.

Største byar

By	Innbyggjartal (2001)
Jaipur	2 324 319
Jodhpur	846 408
Kota	695 899
Bikaner	529 007
Ajmer	485 197
Udaipur	389 317
Bhilwara	280 185
Alwar	260 245
Ganganagar	210 788
Bharatpur	204 456
Pali	187 571
Sikar	184 904
Tonk	135 663
Hanumangarh	129 654
Beawar	123 701
Kishangarh	116 156
Jhunjhunun	100 476

Økonomi

Jordbruk er den viktigaste næringa, og delstaten har lite industri. Med sine dramatiske ørkenlandskap, fyrsteslott og fargerike folk og byar trekk Rajasthan turistar, slik at denne næringa er blitt viktig for delstaten.

Kjelder

• Denne artikkelen bygger på «Rajasthan» frå Wikipedia på bokmål, den 5. juli 2008.

Bakgrunnsstoff

Commons har multimedium som gjeld: Rajasthan

• Offisiell nettstad

Denne geografiartikkelen som har med India å gjere, er ei spire. Du kan hjelpe Nynorsk Wikipedia gjennom å utvide han.