Замби

Бүгд Найрамдах Замби Улс Republic of Zambia (Англи)
Төрийн далбаа Сүлд
Уриа:  "One Zambia, One Nation" "Нэг Замби, Нэг Үндэстэн"
Төрийн дуулал: "Stand and Sing of Zambia, Proud and Free" "Босцгооё, бахархал, эрх чөлөө, Замбигаа дуулцгаая"
Нийслэл ба томоохон хот	Лусака 15°25′S 28°17′E
Албан ёсны хэл	Англи хэл
Хүлээн зөвшөөрөгдсөн орон нутгийн хэл	Жагсаалт 28.5% Бемба хэл 18.3% Нянжа хэл 11.4% Тонга хэл 10.6% Тумбука хэл 5.5% Лози хэл 3.0% Нсенга хэл 1.9% Лунда хэл 1.9% Каонде хэл 1.8% Лала хэл 1.8% Ламба хэл 1.7% Англи хэл 1.5% Лувале хэл 1.3% Мамбве хэл 1.2% Ленже хэл 1.2% Мванга хэл 1.0% Биса хэл 0.9% Уши хэл 0.7% Ила хэл 0.7% Мбунда хэл 0.7% Нгони хэл 0.7% Сенга хэл 0.6% Лунгу хэл 0.5% Тока-лея хэл 4.7% Бусад
Угсаатны бүлгүүд (2010)	Жагсаалт 19.0% Бемба 13.6% Тонга 7.5% Тумбука 6.0% Чева 5.7% Лози 5.3% Нсенга 3.0% Нгони 3.1% Лала 3.9% Каонде 2.8% Намванга 2.6% Лунда (умард) 2.5% Мамбье 2.2% Лувале 2.4% Ламба 1.9% Уши 1.6% Биса 1.6% Ленье 1.2% Мбунда 0.9% Лунда 0.9% Сенга 0.8% Ила 0.8% Лунгу 0.7% Табва 0.7% Соли 0.7% Кунда 0.6% Нгумбо 0.5% Чишинга 0.5% Чокве 0.5% Нкоя 5.4% Бусад 1.2% Тодорхоолойгүй
Шашин	Христ (албан ёсны)
Ард түмний нэршил	Замбичууд‎
Төр засаг	Нэгдмэл ерөнхийлөгчийн бүгд найрамдах улс
• Ерөнхийлөгч	Хакаинде Хичилема
• Дэд Ерөнхийлөгч	Мутале Налуманго
Хууль тогтоох байгууллага	Үндэсний Ассамблей
Тусгаар тогтнол  (Их Британиас)
• Баруун Хойд Родези	6 сарын 27, 1890
• Зүүн Хойд Родези	1 сарын 29, 1900
• Хойд Родезийн нэгдэл	8 сарын 17, 1911
• Родези ба Ньясаландын холбоо	8 сарын 1, 1953
• Бүгд Найрамдах Замби Улс	10 сарын 24, 1964
• Одоогийн үндсэн хууль	1 сарын 5, 2016
Газар нутаг
• Нийт	752,617 км2 (38)
• Усны эзлэх талбай (%)	1
Хүн ам
• 2023 тооцоо	20,216,029 (63)
• Нягтаршил	17.2/км2 (191)
ДНБ (ХАЧП)	2019 тооцоо
• Нийт	$75.857 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$4,148
ДНБ (нэрлэсэн)	2019 тооцоо
• Нийт	$23.946 тэрбум
• Нэг хүнд ноогдох	$1,307
ОТББИ (2015)	57.1 өндөр
ХХИ (2019)	▼ 0.584 дундаж · 146
Мөнгөний нэгж	Замби квача (ZMW)
Цагийн бүс	UTC+2 (ТАЦ)
Огнооны формат	өө/сс/жжжж
Жолооны тал	зүүн
Утасны томьёо	+260
Домэйн нэр	.zm

Бүгд Найрамдах Замби Улс (Англи: Republic of Zambia) нь Өмнөд Африкт орших далайд гарцгүй улс юм. Хойд талаараа Бүгд Найрамдах Ардчилсан Конго Улс, зүүн хойд талаараа Танзани, зүүн талаараа Малави, өмнө талаараа Мозамбик, Зимбабве, Ботсвана, Намиби, баруун талаараа Ангол улсуудтай хиллэнэ. Нийслэл нь тус улсын зүүн өмнөд хэсэгт байх Лусака хот. Хүн амын ихэнх нь нийслэл Лусака болон нутгийн баруун хойд хэсэгт орших Коппербелт хотын орчимд төвлөрнө.

Замбийн нутагт хэдэн мянган жилийн өмнөөс ан агнуур, түүврийн аж ахуй эрхэлдэг хүмүүс болон нүүдэлчин аймгууд оршин сууж иржээ. Европын аялагчид 18-р зууны эхээр Замбид нэвтрэн, 19-р зууны сүүл гэхэд Хойд Родези гэдэг нэрээр Их Британийн колоничлолд орсон байна. 1964 оны 10 сарын 24-нд тусгаар тогтнолоо олж авахдаа Замбези голын нэрнээс санаа авч Замби хэмээн улсаа нэрлэжээ. Шинэ тулгар бий болсон Замби улс Кеннет Каунда ерөнхийлөгчтэй, нэг намаар удирдуулсан улс болов. Каунда Замбийн улс төрийг олон намын сонгууль явагдсан 1991 он хүртэл удирдан явуулсан юм.

Замбийн мужууд

Замбийн эдийн засаг зэс олборлолтоос ихээхэн хамааралтай байж ирсэн бөгөөд сүүлийн жилүүдэд тус улсын засгийн газар эдийн засгийн шинэчлэлийн хөтөлбөрийг хэрэгүүлж буй. 1970-аад онд Замбид ядуурал газар авч, 2000 он гэхэд тус улсын гадаад өр $6 тэрбумд хүрээд байв. Өдгөө нэг хүнд ногдох дундаж орлого нь $800 бөгөөд хүн амын 51% нь өдөрт 1 америк доллараас бага орлогоор амь зууж байна.