Карате

Карате

Светско првенство во карате 2006, машка тешка категорија финале
Највисоко владеечко тело	Светска Карате Федерација
Прво развиен	Кралство Рјукиу, ca. 17 век
Карактеристики
Контактен	Да
Мешани полови	Не
Категоризација	Воена уметност
Олимписки	Ќе се одржи во 2020
Земја или регион	Ширум свет

Карате е јапонска боречка вештина која ги користи сите делови на телото со цел за самоодбрана. Зборот на јапонски значи празна рака. Се појавува во 16 век во древна Јапонија.Прв почнал да ја усовршува,негува и предава од колено на колено,големиот учител (sensej) Окинава. Каратето содржи повеќе стилови како што се Wado-Ryu(kai), Shotokan, Kenpo, Wado Kai и други. Прв што почнал да ги усовршува овие стилови се викал Фунакоши Гичин во 20 век. Ударите во каратето се преземени од кинескиот бокс (кунг фу). Притрпеле мали промени од страна на Американците и земјите од Азија.

Историја

Име

Карате(јапански = празна рака), порано се викало само карате, и така се и ден денеска најчесто користи. Додатакот до се додава поради истакнување на филозофијата на каратето и неговото значење како и во животниот пат. До триесеттите години во 20. век карате на јапански се пишувало со 唐手, што значи кинеска рака. Ова се зборови кои биле наводно во врска со Кином Танг-династија (618 до 907. година). Со тоа кинеското потекло на оваа боречка вештина е истакнато во самото име. Потоа во Јапан поради политички разлози (национализам) каратето почнало да се пишува 空手,односно празна рака. Новите букви исто така се читале кара-те и се одговарале исто, т.е да се бори главно со празни, голи раце без оружје.

Потекло

Легендите кажуваат, дека во 6. веку будистичкиот монах Таиши Бодидарма од Канчи Пурама во јужна Индија дошол во кинескиот манастир Шаолин (јап. Шоринји) и тука не само што ја основал Зен-будизам, него и монасите ги упатил во посебни телесни вежби како би ги издржале долгите медитирања. Настанал т.н шаолински кунг фу (правилно транскрибирано кванфа, јап. кемпо), од кој се развиле најголем број на кинески боречки вештини. Бидејќи и каратето знае за своето кинеско потекло, себе исто така се гледа за наследник на оваа традиција, чија историска вистина е сомнителна.

Од Кина на Окинава

Карате во денешниот облик настанал на тихоокеанските риукиу-острови, особено на главниот остров Окинава. Окинава се наоѓа околу 600 километри јужно од Јапонските централни острови во Јужнокинеското Море и денес е најјужна јапонска префектура. Во 14. век Окинава, тогашно едно самостојно кралство, имало тесни трговски контакти со Јапонија, Кина и Кореја. Урбанистичките центри на островот, Наха, Шури и Томари, биле во значајна трговска средина и нуделе жив форум на културни размени со кинеското копно. Со тоа на Окинава достигнале и првите впечатоци на кинески боречки вештини од кванфа/кемпо, каде се измешале со домашни боречки вештини од те/де и се развиле во тоде и окинава-те. Тоа буквално преведено значи рака, а во понатамошна смисла значи рачна техника. Првобитното име за карате, окинава-те, може да се преведе исто како рачна техника од Окинава (се мисли на разни техники севкупно).

Економскиот значај на риукиу-островите доведува до постојани немири и востанија. Во 1416.год. кралот Шо Шин (Шо Хаши) успеал да ги обедини сите острови. Поради одржување на мирот кај побунетиот народ забранил носење на оружје. За да ги контролира сите региони, ги обврзал сите локални кнезови на трајно присуство во својот дворец во Шури - овој начин на контрола подоцна го преземал јапонски токугава-шогуни. Поради забрана на оружје, боречката вештина окинава-те станувала сè поомилена и многу негови мајстори патувале за Кина да се усовршат во кванфау (кунгфу).

Во 1609 година јапонскиот Сацума (Сатсума)-клан го заземал риукиу островот, и неговот намесник на Окинава, Шимацу, ја заострил забраната со оружје во таква мера, што носењето на какво било оружје, па и церемонијалните, било строго казнувало. Оваа забрана за носење на оружје се нарекувало катанагари, што би значело „лов на мечеви“. Мечеви, ками, ножеви и сите остри алатки биле систематски забранети. Се одело сè до тоа, да во едно село се признавал само еден едини нож, со конец врзан за селскиот бунар (или на друго централно место) и строго зачуван. Заострената забрана на оружје требало да ги прекине немирите и наоружаниот отпор против новите владетели. Меѓутоа, јапонските самураи имале право на т.н „проба на мечеви“, по која острината на својот меч можеле да ја испробуваат на лешевите, ранените но и самоволно на селаните, што се и случило. Така јапонската анексија довела до зголемување на потребата за самоодбрана, каде според тоа на феудалната Окинава фалеле полициската управа и правните постапки, кои поединците би ги штителе самоволно другите. Недостаток на правните институции и зголемување на потреба за самоодбрана од самоволни нови владетели покренале, процес на интензивирање и субтилизирање од те (=боречки систем) у карате (=боречка вештина).

Околу дваесет години траел, процесот каде што големите мајстори на окинава-теа соединиле во еден опозициони сојуз и одредиле, да се окинава-те во иднина предаде тајно и единствено на изаберените луѓе.

Во меѓувреме во селското становниште се развил т.н кобудо, кој алатките и свакодневните работи со своите специјални техники употребувал како оружје. Притоа се изгубени спиритуални, ментални и здравствени аспекти, како што биле во кванфау (кунгфу). Во ефицијентност борбените вештини не се вежбале техниките, кои со себе носеле непотребни ризици. Кобудо и неговата алатка и свакодневните работи кои се изведени со оружје не можеле од самите економски разлози да се забранат, бидејќи едноставно служеле за снабдување на селаните окупатора. Но сепак било многу тешко да се спротивстават со таквото оружје на еден усовршен и добро наоружан ратник.

Поради тоа се развила во окинава-те и кобудо, кои тогаш заедно, поврзано се училе, максимално да не бидне погоден, истовремено искористи ретке могућности које би се нудиле, да се противник са једним ударцем усмрти. Тај за карате специфични принцип зове се икен хисацу (икен хисатсу). Природна селекција од што могуће ефицијентнијих борбених техника и икен-хисацу-принцип донеле су карате репутацију једног агресивног борилачког система, па и да је „најгрубнији од свих борилачких вештина“.

Неколико јако високе технике ударцима ногама имају очигледно специфичну позадину. Кад би неки ратник на коњу јахао кроз село, једном напредном борцу окинава-теа било је могуће, да у правом тренутку потрчи преко једне дрвене рампе и ратника шутне с коња (јоко тоби гери). Вероватност да би овакав напад успео била је релативно мала, али ипак једна шанса у једној иначе више безнадежној борби.

Смртноносно дејство ове борилачке вештине изазвало је јапанске окупаторе да заоштре забрану и учење окинава-теа ставе под веома оштрим казнама. Међутим, оно се и даље у тајноме предавало. Тиме је знање о борилачким вештинама било ограничено на неколико мањих елитних школа и поједине породице, пошто је студирање борилачких вештина на кинеском копну било само једном малом броју богатим грађанима могуће.

Термини од карате

јапонски јазик - македонски јазик;

Реи - поздрав на учителот

Осс - поздрав кон партнер,ученик

Јои - спремај се

Хаџиме - почни

Јаме - стоп

Мавате - ротација

Сенсеи - учител

Семпаи - поздрав кон стар мајстор

Киме - испуштање воздух за време на удар

Камаи - борбен став

Доџо - просторија за вежбање на Јапонска боречка вештина

Киае - гласен извик при важен удар

ваза - техника

учи ваза - удар

џодан - глава

чудан - тело

ич - еден

ни - два

сан - три

ши - четири

го - пет

рок - шест

хич - седум

хач - осум

ку - девет

џу - десет