Кугече

Кугече (рушла Пасха) — идалык жапыште йӱла пайремыште ик эн вучымо да ик эн пагалыме пайрем. Тудо эреак шошым, Ӱярня (пайрем) деч шым арня вара толеш.

Ямдылалтмаш

Марий-влак кугечылан ончылгоч ямдылалташ тӱҥалыныт, пӧрт кӧргым, сурткӧргым эрыктеныт, коҥгам ошемденыт. Пайремым вучымо да эртарыме радам турло кундемыште турло лийын. Кугечылан кушкыжмын ямдылаташ тӱҥалыныт. Южо вере тудым пел кон кече маныт. Тидын годым осал шӱлыш, осал пурымо деч аралалтыныт: омсам, капкам петыреныт, пызле укшым омса ӱмбаке пыжыктеныт. Ял калык мончаште мушкылтын, тыгодым колышо родо-тукымым пырля ужыныт. Марий-влак ты кушкыжмын кечывал деч вара чесым поген, юмылан пелештеныт.

Вӱргече

Кугече деч ончыч вӱргечым кечыла вӱргече, южо вере тоштымарий кон кеч маныныт. Тиде кече ойӧрым шуктымо дене ойыртемалтын. Кечывал деч вара коҥгаш тулым пышташ, пошкудо дек пураш ок лий улмаш. Тиде вӱргечын кӱварым ӱштын огытыл, ӱпым шерын огытыл, уке гын чыве пакчам удыраш тӱҥалеш маныныт. Оксам пуэн огытыл, тӱҥ пашам ыштен огытыл. Колыштдымо еҥын сурткайыкше пытен кертын але кеҥеж кечын осал тутан, шолем шурно поянлыкышым пытарен кертын манын шоненыт.

Изарня

Изарня сорта чӱктышлан шотлалтын. Ты кечын еш дене чумырген марий-влак шке колышо родо-тукымыштым уштен кычкыреныт, нунын лӱмеш ямдылыме сийым тамленыт. Кастене нуным ужатен колтеныт. Тиде кечылан сортам шке гына ыштеныт, черкыште налаш йӧрен огыл. Тиде кечын удыр-влак сӧрстарышыштым тӧрлат, ий мучко волгалт илаш манын.

Кугу кон кече

Кугече дек ямдылалтмаш шуматкечын тӱҥалын, тудым эше кугу кон кече маныныт. Кугу сомылым тӧрлен огытыл, кумалме сийым ямдыленыт, муным чиялтеныт. А руш вераш куснышо марий-влак ты кечын Христосын ылыжмыжым лӱмеш эртарыме черке кумалтышышке коштыныт. Пурам шолтен, шуаш шынденыт. Мончаш пуреныт. Нӧртен ямдылыме шоган вӱдеш муным чевертеныт.

Кугече кечын

Кугече кечын мелнам кӱэштыныт. Марий вера ден чимарий йӱлалан ӱшаныше-влакын пайрем радам ойыртемалтын. Марий-влак йӱдым маленыт, чесым эрдене ямдылаш тӱҥалыныт, да кечывал гутлаште ӱстелым погеныт. Кум ныл еш ваш ужын чоклен кумалыныт, пурам йӱыныт, самырык ваш модын юарленыт, кугырак-влак унала коштыныт.

Кугече мучко кажныже пеленже чиялтыме муным коштыкта. Ен-влак кеч-кушко каят гынат, иктаж еным, палымым але палыдымым вашлиймеке, саламлалтыт, «Христос воскресе!» (Кристос ылыжын!!!) маныт, а вашеш «Воистину воскресе!» (Чынак, ылыжын!!!) пелештат, икте-весыштлан муным кучыктат, шупшалалтыт, а вара кажныже шке корныж дене кая. Вес еҥым вашлиймеке, адак тиде йӱлам шуктат. Ожно кечыште тыге 200 наре муным пытареныт. Кугече пайрем изарнян эртаралтеш, руш пасха деч кум кече ончыч.Марий калык шке пайремышт -влакым монденыт,кунам пайремлаш огыт пале .Марий йула зороастризм гыч туналеш,христянский пасхалан ,троицылан келыштарыман огыл ыле да. Революций деч вара национальный верам пытараш, кугече пайремым марла пасхаш савыреныт ,пуйто марийын шке пайремже умырешат лийын огыл. Кугече пайрем изарнян эртаралтеш, руш пасха деч кум кече ончыч.Марий калык шке пайремышт -влакым монденыт,кунам пайремлаш огыт пале .Марий йула зороастризм гыч туналеш,христянский пасхалан ,троицылан келыштарыман огыл ыле да. Революций деч вара национальный верам пытараш, кугече пайремым марла пасхаш савыреныт ,пуйто марийын шке пайремже умырешат лийын огыл.

Модмаш-влак

Кугече деч вара вес рушарнянже муным «мунчалтыктеныт». Тидлан лӱмынак пу але картон гыч «курыкым» ыштеныт, тушко чиялтыме муно ден тӱрлӧ сувенирым оптеныт. Модшо-влак кокла гыч кажныже черет дене шке муныжым «мунчалтыктен».

Эше ик йӧратыме йоча модышлан портышто але садыште муным кычалмаш шотлалтын. Тудыжым кугыен-влак ончылгочак шылтеныт. Кажне мумо мунылан йочам пӧлек вучен. Кугыеҥ ден йоча-влак икте-весышт дене муным «тӱкалаш» йӧратеныт. Кӧн муныжо пудырген огыл, тудо сеҥен. Тунам тудо сеҥалтшын муныжым шканже налын.

Чаным кырымаш

Вес кугече йӱлалан чаным кырымаш шотлалтын. Тудын воктене самырыкше, шоҥгыжо, йочаже погыненыт, чылан кандыраш кержалташ тыршеныт да тугай йӱк-йӱаным нӧлталыныт, бачышка эре дьячок-влакым пайремлыше калыкым лыпландараш колтеден. Кугече лӱҥгалтыш деч поснат лийын огыл. Йоча-влаклан тудым кажне гаяк кудывечыште ыштеныт. А уремышке ончылгочак кугу лӱҥгалтышым ямдыленыт. Тӱрлӧ кундемысе марий-влакын – ты пайрем дене кылдалтше тӱрлӧ йӱлашт.

Пошкырт велне ойлат:

Ты кечын суртышкет кӧ эн ондак толын пура – илышет тугай лиеш. Сай еҥ пура гын, сайын илаш тӱҥалат, осал еҥ гын – нелын.

Игечым эскерымаш

Тыгак Кугече кечын игечым эскереныт. Эрдене кече модын кӱза гын, илыш куштылго лиеш, маныт. Кугече эрдене ояр гын, шурно сайын шочшаш, мӱй чот лийшаш. Йӱран гын, идалык поҥгылан поян лиеш, да йӱран игече Семык марте аралалтеш.

Кугече годым кӱдырчӧ кӱдырта - кеҥеж шокшо лиеш, маныт. А Кугече кече мардеж эрвелым пуалеш гын, эр ӱдыман. Кугече йӱдым шӱдыран – поҥго шочеш. Кугече луман лиеш гын - емыж шочеш.

Кылвер-влак

"Марий Эл" газет Кугече пайремым эртарыме нерген