Acid

Quel articul chì l'è scrivüü in Lumbard, cun l'urtugrafia insübrica ünificada.

Un àcid a l'è un cumpost chimigh che'l gh'ha di prupietà acid in acordi ai diferent definiziun de "acid" che gh'hinn staa in del temp.

Acid segund la teuria de l'Arrhenius

Cristaj d'acid acetigh

Per l'Arrhenius del 1887 a hinn acid i cumpost che liberen per dissuciaziun in de l'aqua jun H⁺. A l'incuntrari, una bas a l'è el cumpost che'l libera i OH^-. Burlen dent in quela definiziun chì tücc i cumpost che nurmalment ja ciamum acid per i prupietà curusiv e iritant: acid fort 'me quel cluridrigh o debuj 'me quel acetigh.

Esempi

Acid cluridrigh

$HCl_{(aq)}\rightarrow H_{(aq)}^{+}+Cl_{(aq)}^{-}$

Acid acetigh

$CH_{3}COOH_{(aq)}\rightarrow H_{(aq)}^{+}+CH_{3}COO_{(aq)}^{-}$

Acid sulforigh

$H_{2}SO_{4(aq)}\rightarrow 2\ H_{(aq)}^{+}+SO_{4(aq)}^{2-}$

Acid fusforigh

$H_{3}PO_{4(aq)}\rightarrow 3\ H_{(aq)}^{+}+PO_{4(aq)}^{3-}$

Acid segund la teuria de Brønsted-Lowry

àcid clorhídric concentrat

El chimigh danes Johannes Nicolaus Brønsted e l'ingles Thomas Martin Lowry, in del 1923, aveven pübligà in manera indipendenta una teuria sura el cumpurtament di acid buna per tücc i sulvent, minga dumà per l'aqua.. La definiziun de acid a l'è divegnüda: "un acid a l'è una sustanza che la pö ced un prutun a una bas". E la bas a l'è dunca el cumpost che'l ciapa 'l prutun.

Esempi de acid in diferent sulvent

Acid cluridrigh in aqua

$HCl_{(aq)}+H_{2}O\rightleftharpoons H_{3}O_{(aq)}^{+}+Cl_{(aq)}^{-}$

Acid cluridrigh in acid acetigh

$HCl_{(ac)}+CH_{3}COOH\rightleftharpoons CH_{3}COOH_{2(ac)}^{+}+Cl_{(ac)}^{-}$

Clurür d'idrogen amuniaca al stat gassus

$HCl_{(g)}+NH_{3(g)}\rightleftharpoons NH_{4}Cl_{(s)}$

Cun la teuria de Brønsted-Lowry el cuncent d'acidità al vegn estendüü anca a cumpost che nurmalment ne paren minga di acid, cumè per esempi la reaziun intra el metanol (che'l fa l'acid) e'l idrür de sodi (la bas).

CH₃OH + NaH → CH₃O^-Na⁺ + H₂

Acid segund la teuria del Lewis

Ancamò, la teuria de Brønsted-Lowry a l'è minga larga assee per tirà dent tücc i cas de cumpurtament acid perchè a l'è limitada a l'interscambi di prutun. La dis nigota di sustanz senza prutun 'me l'anidrid carboniga CO₂, o el triossid de sulfer, SO₃, che se cumporten de acid in presenza d'ossid 'me ossid de calci, CaO, o l'ossid de sodi, Na₂O, in assenza del sulvent, dunca senza trasferiment d'un quaj prutun in mezz, per furmà i saa carbunaa de sodi, CaCO₃ e sulfaa de sodi, Na₂SO₄, per esempi.

$CO_{2(g)}+CaO_{(s)}\rightleftharpoons CaCO_{3(s)}$ $SO_{3(g)}+Na_{2}O_{(s)}\rightleftharpoons Na_{2}SO_{4(s)}$

In de la teuria del Gilbert Newton Lewis, enunziada l'ann [[1923] e desvilüpada in del 1938, un acid a l'è "una sustanza buna de acetà un dubiet eletronigh d'un'altra sustanza chimiga che l'è la bas. De l'üniun de l'acid cun la bas la gh'è la furmaziun d'un ligam cuvalent

L'esempi classegh

L'esempi püssee cumün de cumpurtament basigh in acordi a la teuria del Lewis a l'è la reaziun intra el trifluorür de bor e l'amuniaca.

H₃N: + BF₃ → H₃N→BF₃