Untollek
| Untollogyon | |
|---|---|
| |
| Peswar a'n pymp eghen a untollogyon: platypus (topp-a'n gledh), echidna gelvin berr (topp-a'n dhyghow), echidna gelvin hir a'n west (war woles - a'n gledh), echidna gelvin hir a'n est (war woles-a'n dhyghow) | |
| Klassans bewoniethek | |
| Gwlaskor: | |
| Fylum: | |
| Isfylum: | Chelicerata
|
| Klass: | |
| Urdh: | Bonaparte, 1837
|
| Eghennow | |
| |
Untollogyon po Monotremata yw bronnviles y'n urdh Monotremata. I yw onan a'n tri bagas a vronnviles byw, war-barth hag Eutheria, bronnviles mayth yw an vryghen (placenta) karyes y'n brys, ha Metatheria, porsogyon. Yn tipek, untollogyon a's teves dyffransow kesweythel yn aga ympynnyon, diwawen, kanel tretha, kanel dinythi ha rannow korf erel, orth komparya dhe vronnviles erel. I a dhedhow oyow a-der dinythi yonkers byw, mes kepar ha pub bronnvil aral, i a vronn aga yonkers gans leth.
Konsidrys re beu untollogyon avel eseli a'n Australosphenida, skorren a gomprehend bronnviles difeudhys a Amseryow Jurassek ha Kalghek yn Madagaskar, Amerika Dhyghow hag Ostrali, mes hemm yw disputys.
Trigys yw pub ensampel untollek a eksist lemmyn yn Ostrali po Gyni Nowydh, kyn fo dustuni aga bos gans gwandryans moy efan y'n termyn eus passyes, drefen bos Monotrematum aswonnys dhyworth an Paleocen yn Amerika Dhyghow. An eghennow a eksist lemmyn yw an platypus ha peder eghen a echidna. Disputys yw taksonomieth untollogyon.
An hanow monotremata a dheu dhyworth an Grek μονός (monós 'sengel') ha τρῆμα (trêma 'toll'), ow kampolla an 'cloaca'. An dyffrans alhwedhel ynter untollogyon ha bronnviles erel yw bos dhedha unn toll (an cloaca) rag an kevreythyow pisa, kawghya ha dinythi. Porsogyon a's teves kanel dyffrans rag dinythi ha'n brassa rann a vronnviles a's teves tell dyffrans rag dinythi (an gons), pisa (pibell an troth) ha kawghya (an gwenn).
