Tuvalu
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
Tuvalu es önö Staat em Pazifik. Bes zo sing Onavhängichkeet am 1. Juli 1978 hosch hä Ellice Islands watt moch op Ripuarisch Ällis Ailänd usssprecht. Tuvalu litt östlich va Papua Neujuinea un nördlich va Neuseeland.
Dr Naam
[Ändere · der Quälltäx ändere]Övversatze heecht Tuvalu ösu völl wi „Aach Insele“. Dat bedüüt, dat aach Insele bewonnt woore. Hü z Daachs send dat ävver at 9. Enn koom dozo als öt op di 8 z voll wood.
Jät övver d Jeografi va Tuvalu
[Ändere · der Quälltäx ändere]Tuvalu hat mä ön Jrüüde va 26 km². D hüxde Ställ van öt Land es mä 3 –5 Metr övver öt Wasser. Dat bedüüd, dat Tuvalu, wenn dr Meeresspeiel astecht, vorsuffe weed. Dat maad Tuvalu önö Hoov Kopping.
Wi öt wood watt öt es
[Ändere · der Quälltäx ändere]D ischte Europäer koome 1567/68 us Spanie no Tuvalu. Ävver komm äne hat völl övver di paar Bröckcher medde em Pazifik nojedaat. 1819 joov dr Amerikaner Peyster d Insel Funafuti dr Naam Ällis Ailänd. A Bord va si Scheff woch önö Hoof Pröll va önö Edward Ällis. Doruss wood dr Naam va d janze Jruppe va Insele.
Em Laufe van d Zitt koome emmer döcker Ussländer no Tuvalu. Völl maade mä d ön Paus, weil s op Waalvang woore, völl koome als Sklaave.
1877 noome d Ängländer va Tuvalu Besetz un maade dat kleng Land zo önö Deel van dr Kommon Welß, wat ösu voll wi Jemeinwoohl heecht. 1915 wood Tuvalu ön änglische Kolonie.
Em Zweide Weltkresch kämpfde d Amerikaner, d Japaner un d Ängländer op Tuvalu.
Am 1. Oktober 1978 wood Tuvalu önö onavhängije Staat, bleed ävver Deel van dr Commonwealth.
Em Joohr 2000 troon Tuvalu d UN beij.
D enkele Insele
[Ändere · der Quälltäx ändere]Tuvalu bösteeht us d Insele Funafuti, Nanumea, Nui, Nukufetau, Nukulaelae, Vaitupu, Nanumanga, Nuilakita un Niutao. Em Joohr 2002 had moch d Lüüh op di Insele öns jezallt. Mo koom op 9651. Wä sisch op di Insele ömkikkt, dä ställt vass, dat do meetstens Kokospalme waaße, öt met öm d 30° C ärsch wärm es un öt tösche November un Februar völl räänt.
D Sproch
[Ändere · der Quälltäx ändere]Wä op Tuvalu läävd, da solld Tuvaluisch övv Änglisch spräche. Äwanderer hand ävver och Samoisch un Kiribati jesproche.
D Politik
[Ändere · der Quälltäx ändere]Tuvalu es ön Monarchi. Z saare hat Elisabet II. va Ängland. Dat Lizz es ävver ösu witt va Tuvalu vott, dat önö Juvernör an här Stell treent.
Chef an d Rejiirung es Apisai Ielemia, da am 14. Aujust 2006 jewäählt wood.
D Weetschahft
[Ändere · der Quälltäx ändere]D meetste Lüüh op Tuvalu lääve als Buure övv als Vescher. Kokosnöss, Kopra un Banane wääde vorkloppt.
Dr Vorkeehr
[Ändere · der Quälltäx ändere]Dat Land hat 8 Kilometer jeteerde Stroße. Tösche d Insele vaare Fähre. Op d Vluchhave va Funafuti land dreimoll d Wääch ö Vluchzeuch.