Toń rayonı
Toń rayonı | |
| Kirghizistant 2018 - Borne marquant la limite du district de Tong.jpg | |
 Gerb | |
| 42°12′46″N 76°37′57″E / 42.21278°N 76.63250°E | |
| Aymaq túri | rayon |
|---|---|
| Mámleket | Qırǵızstan |
| Statusı | oblastlıq rayon |
| Boysınıw dárejesi | Íssıkól wálayatı |
| Xalıq sanı (2009) | 49 130 adam [1] adam |
| Milliy quramı | Qırǵızlar — 98,0% ruslar — 1,7%[1] |
| Rásmiy tili | Qırǵız tili |
| Waqıt zonası | UTC+6:00 |
| Avtomobil kodı | I,IK |
|
| |
.svg)
Toń rayonı — wálayattıń batıs bólegindegi hákimshilik rayon bolıp, 1936-jılı dúzilgen. (1963-jılı Jeti-Ógiz rayonına qosılıp, 1965-jılı qaytadan bólingen). Arqa-batıstan Kemin, batıstan Qoshqar, túslik-batıstan Tyan-Shan, shıǵıstan, túslik-shıǵıstan Jeti-Ógiz rayonları menen qońsılas. Toń rayonınıń orayı — Bókónbaev awılı. Bul rayonǵa tiyisli 30ǵa jaqın awıl bar. Rayonnıń aymaǵın Teskey Alataw ekige bóledi.
Arqa tárepi oazis, barlıq egislikler jaylasqan. Túslik tárepi Sırt malǵa jaylaw retinde paydalanıladı. Jeri jiyekte jaylasqan bolıp, Qızıltaw, Qarasay, Bozjap, Chunqurdaq, Tastarata, Tegerek, Duvana tawları hám Qońırólóń-Alabas, Jerúy, Barbulaq, Hajısay keńislikleri bar. Tábiyǵıy baylıqlardan kómir (Soǵottu kómir káni), qurılıs materilalları, tábiyǵıy bulaqlar (Toń mineral suwı) bar. Rayonnıń suwları: Toń, Aqsay, Aqterek, Tuwrasuw, Sırtta-Balgart (saǵaları: Jıllısuw, Burqan, Qızılsuw, Aykól, Arshalı t.b.).
Aymaqtıń kóp jerinde qasqır, túlki, suwsar gezlesedi. Íssıkólde suw quslarınan quw, aqqutan, jabayı úyrek hám basqa quslar qıslaydı. Rayon aymaǵında Íssıkól mámleketlik qorıqxanasınıń kóp bólegi ornalasqan. Rayonnıń xalıq sharwashılıǵınıń negizin awıl sharwashılıǵı, kómir jetilistiriw hám elektrotexnikalıq mashina islew quraydı. Tiykarǵı salası — qoy sharwashılıǵı hám diyqanshılıq.
Islep shıǵarıw kárxanalarında Borborduq shaxtası, Hajısay nan zavodı, Hajısay elektrotexnikası, Aqsay toń may shıǵarıwshı, Aqsay beton, Toń balıq jetilistiriw zavodları, rayonlıq avtotransport kárxaları islep kelgen. Rayonda 30dan aslam ulıwma bilim beriw mektebi, mektepten tısqarı mákemeler, kásip-óner oqıw orınları, oraylıq kitapxana, onıń bólimleri, rayonlıq hám awıllıq mádeniyat úylerinde kóplegen jumısshılar jumıs islep kelmekte.
Quramı
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Rayonda 9 APJ hám olardıń quramına kiretuǵın 30 awıl bar[2]:
- Aqterek APJ: Qaraqaw (orayı), Alabas, Barbulaq, Dóńdala, Komsomol, Qızıltuw;
- Kóltór APJ: Toǵız bulaq (orayı), Kóltór, Qońıróleń;
- Kók-Moynoq APJ: Aq-Ólóń (orayı), Birinshi Kók-Moynoq, Ekinshi Kók-Moynoq;
- Polat Mambetov APJ: Eshperov (orayı), Aqsay, Jerúy, Kóksay;
- Kúnshıǵıs APJ: Bókónbaev (orayı), Archalı;
- Toń APJ: Toń (orayı), Aqsay, Hajısaz;
- Tórtkúl APJ: Tórtkúl (orayı), Temirqanat, Tuwrasuw;
- Ulakol APJ: Ottıq (orayı), Qaradala, Qarasháhár, Tuwrasuw, Shorbulaq;
- Hajısay APJ: Hajısay (orayı).
Esletpe: Balıqshı - Íssıkól wálayatınıń wálayatlıq mánisindegi qalası, Orta Toqay qala formasındaǵı posyolkası Balıqshı qalasınıń quramına kirgizilgen.