Mámleketlik basqarıw forması
Prezidentlik mámleketler
Atqarıwshı hákimiyat wazıypasın orınlawshı prezident parlament tárepinen saylanatuǵın prezidentlik mámleketler
Yarım prezidentlik respublikalar
Parlamentlik respublikalar
Parlamentlik monarxiyalar
Dualistlik monarxiyalar
Sheklenbegen monarxiyalar
Bir partiyalı sistemalı/Dominant partiyalı sistemalı mámleketler
Áskeriy diktaturalar
Mámleketlik basqarıw forması — mámleket húkimetiniń joqarı dárejeli organların shólkemlestiriw sistemasın, olardıń qáliplesiw tártibin, iskerlik múddetlerin hám minnetlerin, sonıń menen birge bul organlardıń bir-biri menen hám xalıq penen óz-ara qatnasıqları tártibin, jáne húkimet organlarınıń qáliplesiwinde xalıqtıń qatnasıwı dárejesin belgilep beretuǵın mámleket formasınıń elementi[1].
Tiykarǵı mámleketlik basqarıw formaları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Monarxiya
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Monarxiya – bul joqarı mámleketlik húkimet ómirlikke jekke mámleket basshısına – monarxqa tiyisli bolǵan basqarıw forması. Bunday basqarıw formasında monarx taxttı miyras boyınsha iyeleydi hám xalıq aldında juwapker bolmaydı.
Monarxiyalıq basqarıw formasınıń ayrıqsha belgileri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Mámlekettiń jekke basshısı monarx bolıp esaplanadı;
- Húkimet birewden-birewge miyras bolıp ótedi;
- Yuridikalıq jaqtan monarx juwapkersiz, yaǵnıy onı húkimetten shetletiw ilajsız.
Monarxiyanıń túrleri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Sheklenbegen monarxiya
- Sheklengen monarxiya
- Qatlamlıq-wákillik monarxiya
- Konstituciyalıq monarxiya
Respublika
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Respublika – mámleket húkimetiniń joqarı uyımları xalıq tárepinen saylanatuǵın yamasa arnawlı wákillik institutları tárepinen belgili múddetke dúziletuǵın hám saylawshılar aldında tolıq juwapker bolǵan basqarıw forması.
Respublikalıq basqarıw formasınıń ayrıqsha belgileri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- Mudamı bir neshe joqarı húkimet uyımları bar bolıp, olar ortasındaǵı wákillikler bir organ basqasınan ǵárezsiz bolatuǵın tárzde bólistiriledi (húkimettiń bóliniwi principi);
- Mámleket basshısı – xalıqtıń atınan basqarıwdı alıp baratuǵın prezident;
- Joqarı húkimet uyımları hám lawazımlı tulǵalar xalıq aldında juwapker bolıp, olar tómendegilerde ańlatılıwı múmkin:
- olar belgili máwletke saylanadı, máwlet pitkennen keyin olardıń wákillikleri sozılmawı múmkin;
- wákillikleri múddetinen aldın toqtatılıwı múmkin.
Respublikanıń túrleri
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Qospaqlı basqarıw formaları
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]Derekler
[redaktorlaw | derekti redaktorlaw]- ↑ Чиркин В. Е. Государствоведение: Учебник / В. Е. Чиркин. — М. : Юристъ, 1999. — С. 138.