Rykmý
| Chironomidae | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Karldýr af tegundinni Chironomus plumosus
| ||||||||||||||||
| Vísindaleg flokkun | ||||||||||||||||
| ||||||||||||||||
| Genera | ||||||||||||||||
|
See text' |
Rykmý (fræðiheiti: Chironomidae) er ætt mýflugna. Á Íslandi eru þekktar 80 tegundir rykmýs og eru margar þeirra mjög mikilvægar í vistkerfum vatna af öllu tagi og oft undirstöðufæða fugla og fiska. Karldýrin þekkjast á fjaðurlaga fálmurum.
Karlflugurnar eru mjóslegnar og yfirleitt lengri en kvenflugur og á höfði bera karlflugur loðna fálmara sem minna helst á jólatré eða fjöður. Karlflugurnar geta orðið allt að 1,5 cm á lengd. Flugur rykmýs bíta ekki. Líftími flugnanna er aðeins nokkrir dagar, en á þeim tíma makast þær og verpa oftast aðeins einu sinni. Mökunaratferli rykmýs er þannig að karlflugur mynda mikla stróka og kvenflugurnar sækja í strókana. Fljótlega eftir mökun fljúga kvenflugurnar að vatni eða á og verpa eggjum á vatnsyfirborð. Eggin eru umlukin slímmassa sem sekkur niður á botn og klekjast lirfur út eftir nokkra daga og lifa á botni innan um botngróður eða í botnleðjunni. Lirfurnar eru mjóslegnar og hafa tvö pör af fóttotum og eru rauðar, gulgrænar eða blágráar á litinn. Mestur hluti af lífsferli rykmýs er á lirfustigi en lífsferillinn getur varað frá nokkrum vikum í tvö ár. Lirfur rykmýs fara í gengum þrjú hamskipti áður en myndbreyting á sér stað og púpa myndast. Púpurnar myndbreytast inni í pípum sem lirfurnar lifa að öllu jöfnu í. Á lirfustiginu safna dýrin allri þeirri forðanæringu sem þau þurfa til vaxtar og viðhalds því á fullorðinstiginu sem fluga nærist rykmýið lítið eða ekkert. Fæða lirfanna er meðal annars smásæir þörungar, rotnandi jurtaleifar, lifandi smádýr eða bakteríur. Rykmýið er mikilvæg fæða fyrir fiska. Stærsta rykmýstegund á Íslandi er stóra toppflugan (Chironomus islandicus). Lirfur eru hárauðar á litinn og lifa oftast niðurgrafnar í botnseti stöðuvatna. Lirfurnar eru svona rauðar vegna blóðrauðans (haemoglobin) sem hefur mikla sækni í súrefni og það gerir lirfunum kleift að lifa við aðstæður þar sem súrefni er af skornum skammti.
