Eritrea
| Eritrea | ||
| Hagere Ertra دولة إرتريا Dawlat Iritriya | ||
|
.svg)
| |
| Standardo di Eritrea | Blazono di Eritrea | |
| Nacionala himno: | ||
| Ertra, Ertra, Ertra | ||
| ||
Urbi:
| ||
| Chefurbo: | Asmara | |
| · Habitanti: | 563 948 (2005) | |
| Precipua urbo: | Asmara | |
Lingui:
| ||
| Oficala lingui: | ne havas. Tigrinya ed Araba esas de facto. | |
| Tipo: | Republiko | |
| · Prezidanto: | Isaias Afewerki | |
Surfaco: (100ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 117 600 km² | |
| · Aquo: | 0,14 % | |
Habitanti: (109ma maxim granda)
| ||
| · Totala: | 6 274 796[1] (2023) | |
| · Denseso di habitantaro: | 43,1 hab./km² | |
Plusa informi:
| ||
| Valuto: | Nafka | |
| Veho-latero: | dextre | |
| ISO: | ER
| |
ERI
| ||
232
| ||
| Reto-domeno: | .er | |
Eritrea esas lando jacanta en estal Afrika. Ol havas kom vicini Djibuti ed Etiopia sude e Sudan weste. Norde ed este jacas la Reda maro.
Bazala fakti pri Eritrea:
Historio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Historio di Eritrea |
Ula posibla ancestro di la nuna Homo sapiens habitis Eritrea 1 milion yari ante nun. Lua skeleto trovesis en Buya. Dum la lasta interglacial epoko, la litoro di Eritrea en Reda Maro okupesis da moderna homi.[2]
La regiono di nuna Eritrea konocesis dal anciena Egiptiani kom lando Punt, e ja mencionesis en hieroglifi de 25 yarcenti aK. Ol esis intersequante okupita dal Egipti, Otomani e Britaniani. Pos l'inauguro dil kanalo di Suez en 1869, Italia invadis Eritrea e transformis ol en oficala kolonio ye la 1ma di januaro 1890. En 1936 ol divenis parto di Italian Estal Afrika, kun Etiopia e Somalilando.
En 1941 Eritrea havis cirkume 760 000 habitanti, di qui 70 000 Italiani. L'Etiopiani e la Britaniani ekpulsis l'Italiani la sam yaro, ma la regiono restis protektorato dil Unionita Rejio. Pos la duesma mondomilito Eritrea asociis kun Etiopia e divenis Etiopiana provinco en 1952.
Ye la 1ma di septembro 1961 la Fronto por la Liberigo di Eritrea (FLE) komencis milito kontre Etiopia pri la nedependo di Eritrea qua duris dum 30 yari. Fine pos un plebicito inspektita dal Unionita Nacioni kun 99,83% voti favorebla a la nedependo, Eritrea nedependanteskis la yaro 1993.
Politiko
[redaktar | redaktar fonto]
Eritrea esas prezidantala republiko, guvernata da singla partiso. La chefo di stato e la chefo di guvernerio esas la prezidanto, qua elektesis dal 150 membri di parlamento en 1993. De ta epoko til nun esas Isaias Afewerki. Antee ilu ja esis provizora prezidanto, depos 1991.
La parlamento havas unika chambro, Hagerawi Baito, kun 150 membri. La Fronto Populala pri Demokratio ed Justeso (FPDJ), sucedanto de la Fronto por la Liberigo di Eritrea (FLE) esas l'unika politikala partiso, ed altra politikala partisi ne permisesas.
La maxim alta korto di la lando esas la Supera korto, qua havas 20 membri e subdividesas en civila, komercala, kriminala, laborala, administrala e kustumala faki. La membri de la Supera korto nominezas dal prezidanto.
La legaro di Eritrea mixas civila legaro kun kustumi e Mohamedana legaro. En 1996 ratifikesis lua konstituco, tamen ol ne adoptesis til nun.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Eritrea dividesas en du parti, per la depresuro e la montari qui formacas la Granda Valo di Rift. Weste de la valo, la sulo esas fertila, dum ke este de ol esas dezerto. La lando povas dividesar en tri ekologiala regioni. Este de l'alta tereni existas basa tereni kun varma e sika klimato qui extensas su til la litoro; l'alta regioni (qui povas superirar 3.000 metri di altitudo) kovresas parte da subtropikala foresti e parte da abrupta klifi e ravinegi; e fine la regiono konocita kom "triangulo Afar" probable esas la punto ube tri terala plaki renkontras e presas l'una l'altra. La maxim alta monto di Eritrea, Emba Soira (3 018 metri di altitudo) jacas an la centro di la lando.
Eritrea havas 2.234 km di litoro, di qui 1.151 km an la kontinento e 1083 km an l'insuli di Reda Maro, exemple arkipelago Dhalak.
Lua klimato esas dezertala alonge la litoro, e tropikala - kun pluvo-quanto di 610 mm omnayare - en regioni montoza. Asmara, la chef-urbo, jacas 2 400 metri sur la marala nivelo.
La lando havas 6 provinci:
- Gash-Barka (Agordat)
- Debubawi (Assab)
- Maakel (Asmara)
- Semenani Kayih Bahri (Massawa)
- Anseba (Keren)
- Debub (Adi Ugri)
Ekonomio
[redaktar | redaktar fonto]| Precipua artiklo: Ekonomio di Eritrea |
Preske 80% de la labor-povo di Eritrea dependas de familiala agrokultivo.
Demografio
[redaktar | redaktar fonto]
Tamen, Segun statistiki de The World Factbook por 2023, Eritrea havis 6 274 796 habitanti[1]. La maxim multa (55%) esas Tigrinya. Altra etnii segun statistiki de 2010 esas Tigre (30%), Saho (4%), Kunama (2%), Rashaida (2%), Bilen (2%), e 5% altri (Afar, Beni Amir, Nera)[1]. Eritrea nulatempe havis demografiala kontado, de lua nedependo til nun.
Nula linguo esas oficala en la lando, tamen la lingui Tigrinya ed Araba esas de facto la maxim uzata. La konstituco deklaras "l'egaleso di omna lingui di Eritrea".[3] L'Angla e l'Italiana anke komprenesas.
Segun statistiki pri 2018, 76,6% de la habitantaro havanta 15 yari o pluse savas lektar e skribar, esanta 84,4% de la viri, e 68,9% de la mulieri[1]. Dum la pasinta 20 yari, Eritrea pazegis por eliminar iliterateso, nome pro sua sucezosa programi por docar adulti quale lektar e skribar[1].
La religio kun maxim granda nombro di adepti esas kristanismo (69% de la habitantaro). Islamo praktikesas da 36,9%. Pos mayo 2002, la guvernerio agnoskis l'Eklezio Katolika, l'Eklezio Kopta, l'Islamo Sunni e l'eklezio Luterana kom oficala religii. L'altra religii mustas havar registro.[4]
La maxim populoza urbo esas la chef-urbo, Asmara. Altra importanta urbi esas Assab e Keren.
Kulturo
[redaktar | redaktar fonto]Singla etniala grupi di Eritrea havas sua propra muzikala stili e dansi qui akompanas li. La maxim konocata muzikala stilo de la populo Tigrinya esas guaila, e la kantistino Helen Meles num esas la maxim konocata interpretanto di ca stilo. Altra famoza kantisti de altra etnii esas Dehab Faytinga, Ruth Abraha, Bereket Mengisteab (del etnio Ge'ez), Yohannes Tikabo, e la mortinti Yemane Ghebremichael e Abraham Afewerki. En 1994, un yaro pos la nedependo di Eritrea, organizesis muzikal e dansala grupo Sibrit, qua pleas muziki ed exekutas dansi de la non precipua etniala grupi de Eritrea: Afar, Bilen, Hedareb, Saho, Kunama, Nara, Rashaida, Tigre e Tigrinya.
Futbalo e ciklismo esas la maxim populara sporti en Erirea. Ciklismo havas longa tradiciono en la lando, ed introduktesis dum kolonial epoko. Lua esquado di ciklisti rangizesas unesma plaso en konkursi che Afrikana kontinento, ed en 16ma plaso en tota mondo.
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Eritrea - The World Factbook - Publikigita da Central Intelligence Agency. URL vidita ye 4ma di decembro 2023. Idiomo: Angla.
- ↑ McGraw-Hill Encyclopedia of Science and Technology. Publikigita da The McGraw Hill Companies Inc.. Loko di publikigo: USA. Dato di publikigo: 2002.
- ↑ Constitución de Eritrea - URL vidita ye 16ma di agosto 2010.
- ↑ "Religious persecution in Eritrea". BBC News - URL vidita ye 16ma di agosto 2010.
| Nedependanta stati en Afrika |
| Aljeria | Angola | Benin | Botswana | Burkina Faso | Burundi | Centrafrika | Chad | Demokratial Republiko Kongo | Djibuti | Egiptia | Equatorala Guinea | Eritrea | Eswatini | Etiopia | Gabon | Gambia | Ghana | Guinea | Guinea Bisau | Ivora Rivo | Kabo Verda | Kamerun | Kenia | Komori | Kongo | Lesotho | Liberia | Libia | Madagaskar | Malawi | Mali | Maroko | Maurico | Mauritania | Mozambik | Namibia | Nigeria | Nijer | Ruanda | San-Tome e Principe | Senegal | Sierra Leone | Seycheli | Somalia | Sudafrika | Sudan | Sud-Sudan | Tanzania | Tunizia | Togo | Uganda | Zambia | Zimbabwe |
| Nesuverena teritorii |
| Ceuta | Kanarii | Madeira | Melilla | Ocidental Sahara | Mayotte | Reunion | Sokotra |
| Nedependo ne agnoskata |
| Somalilando | Puntlando |