Sablo
Sablo[1], o arena, es un material dulce, dur, movente e granular, un del substantias natural le plus commun sur Terra. Sablo consiste de pecias de petra multo micre, granos de sablo o granos de arena, que varia in dimension inter 63 micrometros e 2 millimetros. Si le granos es plus micre de 63 micrometros, le specie de solo se appella insablamento; in caso de granos plus grande de 2 millimetros, on parla de gravella.
In general, sablo existe como sedimento, lo que vole dicer que le sablo ha essite transportate per aqua o vento. Assi se formava ex sablo dunas, plagias, desertos e lectos fluvial. Le granos es generalmente residuos de petra, ma pote etiam esser de origine organic (conchas, corallo).
Jacimentos
[modificar | modificar fonte]Sablo se trova quasi ubique. Illo forma dunas e plagias preter le costa. Sablo se trova etiam preter e in fluvios e rivos, in e circa lacos, in grottas, minas e sablieras (arenarios), sur parietes de montanias e collinas, presso glacieros, in le deserto e como sedimento in le mares. Il existe multissime differente typos de sablo, cata un con un proprie composition geologic e proprietates unic. Certe typos de sablo se trova solmente in le tropicos, alteres in le proximitate de vulcanismo. Il es sovente possibile vider de ubi le sablo proveni, nam le origine determina le color e le composition. Le mesura de rotunditate, ordinamento e dimension del granos dice qualcosa super le cammino que le sablo ha transversate.
Origine
[modificar | modificar fonte]Sablo detritic
[modificar | modificar fonte]
Sablo se forma in general per le degradation mechanic e chimic de petra, como silt e gravella. In tal caso on parla de sablo detritic, que generalmente ha su origine sur terra. Altere terminos in uso es sablo lithogene, a-biogene, terrigene, vulcanic, non-organic, mineral o nigre. Le fontes de sablo detritic include le erosion de granito continental o petra vulcanic. Basalto es un petra vulcanic multo commun sur insulas in le oceano, ubi illo es erodite principalmente per le mar (erosion marin). Le effecto hydraulic del undas pote in caso de alte resacca exercer qualque tonnas de pression per metro quadrate sur le costas roccose. Assi cade partes del rocca, variante de alcun granos a enorme blocos de rocca. Isto eveni o directemente per le aqua, o indirectemente per le fortia que le undas exerce sur le aere. Iste aere es pressate in fissuras e cavitates del petra e pote esser bastante forte pro fracassar le roccas circumjacente.
Un tertie fonte de sablo detritic se trova in le mar. Ex un micre fragmento de concha, un pecia de corallo o un granulo de silt se forma un grano de sablo multo rotunde e lisie per le deposito de supersaturate aqua de mar con carbonato de calcium dissolvite – probabilemente como reaction al molliar e siccar continue del granos. Iste processo eveni in aquas superficial poco profunde, calide e tropic. Si aqua de oceano plus profunde e plus frigide flue verso le superficie, le deposito de carbonato de calcium pote esser causate per evaporation e le perdita de dioxydo de carbon (per calefaction e photosynthese).
Le ooides assi formate resimila perlas minuscule, e ha un structura stratiforme como un cibolla. Illos cresce usque lor grandor impedi que le currentes del marea los transporta plus. Le resultato, nominate oolitho, se trova sur le Bahamas, in le Golfo Persic, in le Mar Rubie e sur placas continental oriental. In le Great Salt Lake in Utah le sablos consiste pro le major parte de carbonato de calcium. In iste caso se forma ooides circa bollettas de detrito de un crangon marin microscopic. Le granos que se forma es dulce e absorbente. Ooides fossile ha essite excavate inter alteres in Belgica e Florida.
Sablo biogene
[modificar | modificar fonte]
Sablo biogene (bio-: vita, -gene: facite per) es de un composition organic e proveni super toto del mar. Pote esser de origine animal o vegetal e, a causa del calce presente, es sovente clar de color. Le fontes le plus commun de iste sablo organic es le residuos skeletal de organismos marin. Sablo biogene proveni inter alteres del residuos de Foraminifera; le scalias vacue constitue sovente le medietate de tote le granos de sablo sur Hawaii. Le fonte vegetal le plus commun es le restantes de coccolithophoros. Molluscos es le fonte del multe conchettas e fragmentos de concha in sablo. Lepadidae ha le aspecto de conchas, ma non pertine al classe de molluscos. Se tracta de crustaceos con skeleto calcifere, de que minor quantitates de residuos sovente appare in sablos. Etiam le skeletos de echinodermos se trova integre- o fragmentarimente in sablo, p.ex. illos de stellas de mar e ericios marin.
Sablo de insulas (sub)tropic proveni sovente de scolios corallifere: le structuras massive de calcario construite per organismos marin. Pro facer isto, corallos extrahe carbonato de calcium dissolvite ex le aqua marin. Scolios corallifere tropic se forma solmente in aquas pauco profunde, clar, munde, calide e vicin al costa. Le presentia de 'sablo corallin' indica ergo un tal situation in le ambiente. Plagias de sablo blanc consiste pro un parte importante del excrementos del scaro corallifere. In le sud del Oceano Pacific se trova alcun plagias de sablo corallin rubie, proveniente super toto de Tubipora musica que lassa residuos orange-rubie a rubie-brun. Le dominantia de foraminiferos rubie o orange sur alcun atollos resulta in un tinta rosa legier a orange del sablo.
Transporto e erosion
[modificar | modificar fonte]Le major parte del petra detritic proveni del terra. Petras in montanias erode, per exemplo perque le aqua in fissuras congela e expande in le hiberno. Etiam pluvia, alcalin aqua subterranee, acidos e le politura causate per glacieros ha un effecto erosive sur petra massive. Aqua de disgelo porta le material a fluvios, ubi le petras plus parve es transportate. Quanto plus grande le fortia del aqua, tanto plus grande le petras que pote esser transportate. Le erosion (friction e collision con altere petras) abrade le material de plus in plus. Parve petras se pulverisa lentemente in partes sempre plus micre.
Un vice in le mar, le material se transporta e erode ulteriormente per fluxo, refluxo e resacca. Le sablo se attacha a numerose punctas e scolios de rocca, formante plagias. Etiam hic, un grande parte del sablo resta in movimento a causa del undulation, sed solmente pauc sablo al bordo del costa arriva in aquas plus profunde. Le major parte del sablo es transportate ab le plagia verso depositos vicin; le granos se sedimenta temporarimente in cavitates e canales de sablo usque a un distantia de dece-cinque metros ante le costa. In le tropicos, on divide le anno in duo stationes de resacca natural, estate e hiberno. Le resacca hibernal (de octobre a april), resultato de tempestas, tocca le costas septentrional e occidental de insulas in le Oceano Pacific. Le alte undas es ben cognoscite a causa del surfing, sed iste resacca ha etiam un grande influentia sur le plagias. Sablo se displacia in grande quantitates preter le costa, ab un plagia verso altere, e alcun plagias deveni completemente annihilate.
Residuos de petra pote etiam esser transportate per le vento o per inlandsis (glacie terrestre), ubi le maniera de transporto influentia le proprietates del sablo. Le vento pote transportar sablo fin a transverso grande distantias. Sur terra illo es un del medios de transporto principal de sablo, ma solmente pauc granos es sufflate plus lontan que un pauc de passos. Sed il ha exceptiones. Tonnas de sablo del deserto se displacia per le aere pro precipitar usque a milles de kilometros distante. Assi le sablo le plus fin pote esser sufflate mesmo a transverso mares. Iste sablo se erode multo perque le granos se collide continuemente, ma le sablo mesme ha etiam un grande effecto erosive sur altere objectos. Illo pote facer disparer le base de un rocca, resultante in un petra que pare star sur un pedestallo. Le sablo, sufflate via, se accumula circa obstaculos e forma dunas. Un duna 'cresce' perque illo es mesme un obstaculo e promove le sedimentation ulterior de sablo. Assi le dunas pote devenir plus de trenta metros alte. In desertos, multe dunas se displacia, perque sablo del latere del vento es sufflate super le cima e postea se sedimenta sub le vento. Assi un duna pote percurrer multe kilometros.
Proprietates
[modificar | modificar fonte]Composition
[modificar | modificar fonte]Sablo pote consister de diverse componentes. Primo, un grande parte del sablo consiste de micre fragmentos de petras e minerales, super toto in le interior del pais e foras del area tropic. Secundo, multe sablo contine particulas biogene; fragmentos de conchas, skeletos de corallo e foraminiferos. Sablos biogene consiste de calcium, ergo se dissolve in acido. Tertio, granos de sablo pote esser formate de maniera chimic. Isto es le caso con evaporites e oolites. A vices, bottilias e altere detritos human abandonate se reduce al fin in sablo. Isto ha occurrite inter alteres sur Glass Beach in California e Junk Beach sur Hawaii.
Petras continental es dominate per granito e altere petra con un alte nivello de feldspath, mica e quarz. Iste minerales es dunque commun in sablos continental. Altere typos de grano mineral in sablos continental proveniente de granito ha generalmente granos plus dense e obscur. Istes es le minerales pesante que pote esser usate pro discoperir le fonte original. Alcun plagias consiste de assi nominate sedimentos placer, ubi certe minerales pesante es selectivemente concentrate. Assi pote inter alteres titanium esser extrahite ex sablo.
Al fin resta solmente le componentes le plus dur e chimicamente stabile de sablo. Es a causa de isto que multe sablo consiste pro le major parte de granulos de quarz, un mineral que se trova frequentemente in le crusta terrestre (in granito) e es exceptionalmente dur. Un sablo que consiste quasi integremente de quarz se appella sablo munde o sablo de vitro. Altere minerales commun es feldspath, mica, calcite, gypso e petras vulcanic. In White Sands National Monument in New Mexico se trova per exemplo un area de plus de septe centros de kilometros quadrate de dunas consistente de pur crystallos de gypso. Isto es multo rar, viste que gypso normalmente se dissolve in pluvia e es portate via per le aqua. Le color de plagias multo obscur es sovente causate per le presentia de ferro e magnetite. Iste sablos es dunque attrahite per un magnete. Ultra le minerales e petras plus commun, etiam petras semipreciose como olivina, granato e sapphiro pote esser componentes de sablo. Mesmo auro pote trovar se in sablo. Iste minerales preciose pote esser extrahite ex le sablo, ma le concentration del mineral es sovente tanto basse que isto non es rentabile.
Referentias
[modificar fonte]- ↑ Derivation (in ordine alphabetic): (ca) Sorra || (de) Sand || (en) Sand || (es) Arena || (fr) Sable || (it) Sabbia || (pt) Areia || (ro) Nisip || (ru) Песок
